MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 19

Terekenin kesin paylaşımına kadar mirasçılara karşı açılacak tüm davalar bakımından ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir (HMK m. 11, I).

Hakimler ve Savcılar Kurulu, aynı mahkemenin birden fazla dairesi kurulan yerlerde, bunlardan birinin veya bir kısmının, uzmanlaşmayı sağlamak amacıyla, gelen işlerin sayısı ve niteliği de dikkate alarak, belli davalara bakmasını kararlaştırabilir (6460
s.lı K. m. 10, Geçici m. 4). Bu kararlar Resmî Gazete’de yayınlanır.

D şıkkı doğrudur. Tüzel kişiler ise dava ehliyetini yetkili organları veya bu organlarca tayin edilen iradi temsilcileri aracılığıyla kullanırlar.

C şıkkı doğrudur. Bir borçlunun iflâsına karar verilmesi ve iflâsın açılmasıyla müflisin haczedilebilen tüm mal ve haklarının oluşturduğu topluluğa iflâs masası denir.

B şıkkı doğrudur. Bir hukukî durumun kurulması, kaldırılması veya değiştirilmesi için davacının tek taraflı iradesinin yeterli olmadığı ve tarafların anlaşmasının mümkün olmadığı durumlarda, sözkonusu yenilik doğurucu hakkın mahkeme aracılığıyla kullanılması için açılan davadır.

A şıkkı doğrudur. Olayda mecburu dava arkadaşlığı bulunmaktadır. Maddî hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hâllerde, mecburî dava arkadaşlığı vardır.

E şıkkı doğrudur. Davanın taraflarından birinde dava arkadaşı olarak yer alması mümkün bulunmayan yahut bunu istemeyen ve dava sonunda verilecek olan hükümden hukukî durumu dolaylı şekilde etkilenecek olan üçüncü kişilerin, taraf sıfatı kazanmaksızın, görülmekte olan bir davaya katılarak kendi hukukî menfaatlerini koruyabilmelerine imkân veren kurum, davaya fer’î müdahaledir.

E şıkkı doğrudur. Asli müdahalenin ilk derece mahkemesinde hüküm verilinceye kadar talep edilebileceği öngörülmüştür.

B şıkkı doğrudur.  Buna göre, velâyet hakkına sahip ana ve baba, küçük çocuğun taraf bulunduğu davalarda, onu temsil eder. Keza vasi, sulh hukuk mahkemesi tarafından verilmiş izin çerçevesinde, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının taraf bulunduğu davalarda, onu temsil eder. Kendisine kayyım tayin edilen kişi de, kendisine kayyım tayinini gerektiren işlere ilişkin davalarda kayyım tarafından temsil edilir. Ayrıca, tüzel kişiler adına yapılması söz konusu olan işlemler de onların yetkili organlarınca yapılır.

A şıkkı doğrudur. Bir davada ikrar elde etmek üzere, tarafın kendi aleyhine olan bir hususta mahkeme tarafından sorgulanmasıdır. İsticvap ispat amacına yönelik olup, tarafın sorgulama sonucunda aleyhine olan vakıayı ikrar etmesi mümkündür.

Delil tespiti görülmekte olan veya ileride açılacak olan bir dava ile ilgili delillerin, yok olması veya gösterilmesinin önemli ölçüde zorlaşması tehlikesinin bulunması durumunda, zamanından önce toplanarak emniyet altına alınmasını sağlayan bir geçici hukukî koruma tedbiridir.

Dava konusu uyuşmazlığın taraflarının, karşılıklı olarak fedakarlıkta bulunarak, hukukî ilişki konusundaki anlaşmazlığa son vermelerini sağlayan ve davaya son veren taraf usûl işlemidir.

Davacının, yönelttiği talebiyle, mahkemeden, davalının bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkûm edilmesini istediği durumlarda, eda davası söz konusu olur (HMK m. 105). Uygulamada rastlanılan davaların çoğunluğu bu türdendir. Eda davasının kabulü halinde verilen hükümle hem ileri sürülmüş olan hakkın mevcudiyeti tespit edilir hem de yerine getirilmesi için davalı tarafa emir verilir. Bu emrin gereğinin davalının (borçlunun) kendi rızasıyla yerine getirilmemesi halinde, hüküm, lehine olan tarafın talebiyle, zorla (cebrî icra yoluyla) yerine getirilir (İİK m. 24 vd.). Eda davasının esastan reddine dair verilen hüküm ise, söz konusu dava yoluyla ileri sürülen hakkın mevcut olmadığını veya talep edilemeyeceğini tespit eder.

Tespit davası yoluyla, mahkemeden, bir hakkın veya hukukî ilişkinin varlığının ya da yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talep edilir.Tespit davası açanın, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar dışında, bu davayı açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararı bulunmalıdır. Maddî vakıalar, tek başlarına tespit davasının konusunu oluşturamaz (HMK m. 106). Tespit davasının kabulü halinde verilen hüküm, dava yoluyla ileri sürülmüş bulunan hakkın mevcut olduğunu; reddi halinde verilen hüküm ise söz konusu hakkın mevcut olmadığını tespit eder. Her iki durumda da, bu hükmün, ilgili hak açısından ilâmlı icranın (İİK m. 24 vd.) konusunu oluşturması mümkün değildir. Bununla birlikte, müspet tespit davasının bir para (veya teminat) alacağına ilişkin olması halinde, davanın kabulü üzerine verilen hükmü ihtiva eden ilâm İİK m. 68 anlamında belge sayılacağından, söz konusu ilâma dayanılarak, borçluya karşı, İİK m. 42 vd. hükümleri çerçevesinde ilamsız icra yoluna gidilebilir.

Talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, talebin sadece bir kısmının dava yoluyla ileri sürülmesi halinde, kısmî dava söz konusu olur. Belirtmek gerekir ki, dava açılırken, talep konusunun kalan kısmından açıkçı feragat edilmiş olması hâli dışında, kısmi dava açılması, talep konusunun geri kalan kısmından feragat edildiği anlamına gelmez

Bir icra takibinde, paraların paylaştırılması sonunda, icra dairesi tarafından alacağını tamamen alamayan alacaklıya ödenmeyen alacak kesimini göstermek için verilen belgedir.

Dava şartları yanında, yine usûl hukukuna ilişkin olan fakat hâkim tarafından resen gözetilemeyen, ancak davalı tarafından açıkça ve usûlüne uygun olarak ileri sürülürse mahkemece dikkate alınabilen bazı şartlar daha vardır. Bunlara ilk itiraz denir. Bunlar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 116. maddesinde belirtilmiş olup, iki tanedir: 1) Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı (HMK m. 19,II) 2) Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı (HMK m. 413)İlk itirazların ileri sürülmesi ve incelenmesi usûlü, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 116. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, ilk itirazların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi hâlde dinlenmezler (HMK m. 116, I). Cevap süresi içinde cevap dilekçesinin verilmesinden sonra, cevap süresi dolmamış olsa bile ilk itirazlar ileri sürülemez (HMK m. 131).

İlk itirazların ileri sürülmesi ve incelenmesi usûlü, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 116. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, ilk itirazların hepsi cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır; aksi hâlde dinlenmezler (HMK m. 116, I). Cevap süresi içinde cevap dilekçesinin verilmesinden sonra, cevap süresi dolmamış olsa bile ilk itirazlar ileri sürülemez (HMK m. 131).

Tahkim: Özel hukuka tâbi bir hukukî ilişkinin taraflarının aralarındaki mevcut veya ileride doğması muhtemel bir uyuşmazlığın çözümü için, devlet yargısı dışında, hakem denilen özel kişilere başvurmalarıdır.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 114. maddesinde düzenlenen dava şartları ise şunlardır: 1. Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması, 2. Yargı yolunun caiz olması, 3. Mahkemenin görevli olması, 4. Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması, 5. Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması, 6. Dava takip yetkisine sahip olunması, 7. Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usûlüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması, 8. Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması, 9. Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi, 10. Davacının, dava açmakta hukukî yararının bulunması, 11. Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması, 12. Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.