MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 17

koşulların mevcut olması halinde, mahkeme, müdahale talebinin kabulüne karar
verir. Söz konusu koşulları şöylece sıralamak mümkündür:
• İlk derece mahkemesinde görülmekte olan ve henüz tahkikat aşaması tamamlanmamış bir davanın bulunması,
• Üçüncü kişinin bu davanın tarafları arasında yer almaması,
• Üçüncü kişinin taraf ve dava ehliyetini haiz olması,
• Hukukî yarar.

Hâkimlerin (ve savcıların) nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, disiplin işlemleri, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri, meslek içi eğitimleri gibi, mesleğin yürütülmesiyle ilgili bütün hususlar ve özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

Diğer seçeneklerde verilen dava örneklerinde hakimin yasaklılığı söz konusudur.

Kayyım, Türk Medenî Kanununa göre geniş anlamda vesayet organlarından biri olup, bir işin görülmesi veya bir malın idaresi için atanır. Kayyımlık, temsil kayyımlığı ve yönetim kayyımlığı olarak ikiye ayrılır. Kayyım belirli bir işin görülmesi için atanırsa temsil kayyımlığı, bir malvarlığını, işletmeyi veya şirketi yönetmek için atanırsa yönetim kayyımlığı söz konusudur.

Yasaklılık sebeplerinden birisinin mevcut olması durumunda hâkim, talep olmasa dahi, bunu resen (görevi gereği kendiliğinden) gözeterek çekinme kararı vermek zorundadır.

Ret sebebini bilen tarafın ret talebini en geç ilk duruşmada ileri sürmesi gerekir.

Sadece üç durumda taraflardan birisince yapılan ret talebinin, reddi istenen hâkim tarafından incelenerek (merciye gönderilmeksizin) geri çevrilmesi söz konusudur. Buna göre:
• Ret talebi süresi içinde yapılmamışsa,
• Ret sebebi ve bu sebebe ilişkin inandırıcı delil veya emare gösterilmemişse,
• Ret talebinin davayı uzatmak amacıyla yapıldığı açıkça anlaşılıyorsa,

reddi istenen hâkimin bizzat kendisi, ret talebini, merciye göndermeksizin (hatta duruma göre karşı tarafın görüşünü de almaksızın) geri çevirir.

Hâkim, bir hafta içinde dosyayı inceleyerek, ret sebepleri hakkında kendi düşüncesini yazılı olarak belirtir ve dosyayı (ret talebi hakkında karar verecek olan merciye gönderilmek üzere), yazı işleri müdürüne verir.

Esas hüküm bakımından istinaf yolu açık bulunan dava ve işlerde ret talebi hakkındaki merci kararına karşı tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren bir hafta içinde istinaf yoluna gidilebilir.

Anayasada yer alan düzenleme mahkemelerin bağımsızlığı ile ilgili getirilmiş bir düzenlemedir.

Hakimlerin azlolunamaması hakimlik teminatı ile ilgilidir.

İhlalin giderilmesi, böylece ortaya çıkan uyuşmazlığın sona erdirilmesi ve bozulan sosyal barışın yeniden tesis edilebilmesi için düşünülebilecek iki yöntem mevcuttur. Bunlardan birincisi, ihlale bağlanan müeyyideyi doğrudan doğruya hak sahibinin kendisinin uygulaması (bizzat ihkakı hak), diğeri ise güç kullanma yetkisini münhasıran kendi elinde bulunduran devlete (onun bu iş için görevlendirdiği organ olan mahkemelere) başvurmak.

Nitelikleri açısından bir bütün teşkil eden dava ve işlerin ayrı bir yargılama usûlüne tâbi kılınmasıyla oluşturulan bütünlüğe yargı kolu adı verilmektedir. Türk hukukunda altı farklı yargı kolunun bulunduğu söylenebilir. Bunlar; anayasa yargısı, adlî yargı, idarî yargı, hesap yargısı, seçim yargısı ve nihayet uyuşmazlık yargısıdır.

Medeni yargı alanında ilk derecede görev yapan özel mahkemeler şunlardır: Aile mahkemeleri, fikrî ve sınaî haklar hukuk mahkemeleri, icra mahkemeleri, iş mahkemeleri, kadastro mahkemeleri, tüketici mahkemeleri ve ticaret mahkemeleri.

Kanuni düzenlemelerin başında  6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu gelmektedir. . Bunun yanında, bilhassa özel mahkemelerin kuruluşunu düzenleyen kanunlar (örneğin: 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama usûllerine Dair Kanun; 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu gibi) ile Türk Medenî Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu gibi temel kanunlarda da, medenî usûl hukukunu ilgilendiren hükümler bulunmaktadır. Keza, 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu, 492 sayılı Harçlar Kanunu ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu gibi, asıl düzenleme alanı farklı olmakla birlikte medenî usûl hukukunu ilgilendiren hükümler sevk etmiş bulunan pek çok kanun vardır.

Medeni yargı alanında ilk derecede görev yapan genel mahkemeler; sulh hukuk mahkemesi ile asliye hukuk mahkemesidir.

Söz konusu mahkemeler Bölge Adliye Mahkemeleridir. Bölge adliye mahkemelerince verilip, verildiği anda kesin olmayan nihai kararların hukuka aykırı ve yanlış olması ihtimaline karşı, bunların hukuk açısından kanun yolu (temyiz) denetiminin yapılması ve ayrıca ülkede içtihat birliğinin sağlanması amacıyla kurulmuş olan Yargıtay, adli yargıya ilişkin yargı örgütlenmemizde en üst mahkeme konumundadır.

Uluslararası iki taraflı ya da çok taraflı sözleşmeler medeni usul hukukunun kaynakları arasında yer almaz.

Hakkın temelinde yer alan menfaatin kişisel olması durumunda özel hukuktan, buna karşılık söz konusu menfaatin toplumsal olması durumunda ise - genel olarak - kamu hukukundan söz edilir.

Egemenliğin kullanım biçimlerinden birini teşkil eden yargı yetkisi, Anayasanın 9. maddesi gereğince bağımsız mahkemelere bırakılmıştır. Söz konusu yetkiyi kullanacak olan mahkemelerin kuruluş ve örgütlenişi, çalışmalarına ilişkin dış şartların belirlenmesi ve yargılama faaliyetine doğrudan yahut dolaylı şekilde katılan kişilerin statüleri ile görev ve yetkilerinin belirlenmesi; ayrıca, verilen kararların yerine getirilmesiyle görevli kılınmış cebrî icra organlarının kuruluş ve işleyişi, yargı örgütü olarak adlandırılmaktadır.