MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 13

Sulh hukuk mahkemesi, ilk derece hukuk mahkemelerinin genel mahkemesidir.

Bizzat ihkakı hak, tasarruf yetkisi altında yer almaz.

Bölge idare mahkemesi ilk derece hukuk mahkemeleri içinde yer almaz.

Dil, sosyal düzen kuralları arasında yer almaz.

Hukuk kurallarına riayet edilmemesi halinde öngörülen müeyyidenin uygulanmasına karar verme yetkisi, modern devlet tarafından, sırf bu maksatla kurulmuş olan kurumlara bırakılmıştır.

Uyuşmazlık, bir hakkın varlığı, kapsamı ve sonuçları hakkında meydana gelen ve taraflarca sulh olmak suretiyle veya diğer barışçıl yollarla çözülmesi mümkün olmayan anlaşmazlıktır.

Hakları ihlal edilen kişilerin, bu haklarını bizzat zor kullanarak elde etmeleri veya korumalarına bizzat ihkakı hak denir.

Soyut hukuk kurallarının, bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından, somut bir uyuşmazlığın giderilmesi amacıyla, yargısal usûllere uyularak tatbik edilmesi, yargıyı tanımlar.

Özel yargı, yargı kolları arasında yer almaz.

Medenî yargı alanına giren uyuşmazlıkların mahkemeler eliyle çözümünde uygulanacak olan yöntem hangi hukuk disiplini, medeni usul hukukudur.

Egemenliğin kullanım biçimlerinden birini teşkil eden yargı yetkisi, Anayasanın 9. maddesi gereğince bağımsız mahkemelere bırakılmıştır.

Müeyyide: Bir hukuk kuralının ihlaline tepki olarak gösterilen ve hukuk düzeni tarafından öngörülen cebirdir.

Bakacakları dava ve işler belli kişi yahut iş gruplarına göre sınırlandırılmamış bulunan, bilakis, medenî yargı alanına dahil olup bir özel mahkemenin görevine girmeyen bütün uyuşmazlıklara bakmakla görevli kılınan mahkemeler genel mahkeme olarak tanımlanmaktadır. Bunlar, her il merkezi ile bölgelerin coğrafi durumu ve iş yoğunluğu dikkate alınarak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak kurulan sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleridir (5235 s.K. m. 4, m. 5).

Bizzat ihkakı hak, zayıf olanın müeyyideyi uygulayamaması, güçlü olanın ise sübjektif etkilerle aşırıya kaçması ve böylece yeni uyuşmazlıklara neden olup sosyal barışı daha fazla bozma tehlikesini barındırdığından, modern devlet tarafından, meşru müdafaa ve zaruret hali gibi çok sınırlı haller dışında, kural olarak yasaklanmıştır.

Koyduğu hukuk kurallarıyla (usulüne uygun olarak değiştirilmedikleri yahut kaldırılmadıkları sürece) bunları koyanların da bağlılığı ve hukuk kurallarını yürütmekle görevlendirilen organların bu faaliyetleri esnasında hukuka uygun davranma zorunlulukları anlamındaki “hukukun üstünlüğü” ilkesi de hukuk devleti olmanın çok önemli bir koşuludur. Bu koşulun sağlanıp sağlanmadığı etkin bir biçimde denetlenmedikçe ve bu denetim, endişe edilen ihlâli gerçekleştirmesi potansiyeli bulunanlar (yasama ve yürütme) dışında bir ele verilmedikçe, ilkenin mevcudiyeti salt normatif bir düzenlemeden ibaret kalabilir. O halde, hukukun üstünlüğü ilkesine uygulamada da riayet edilmesinin güvence altına alınabilmesi için, gerekli olan denetimin yapılmasının onlardan bağımsız bir organ olan bağımsız mahkemelere bırakılması gerekir.

Hâkimlere görevleri gereği tanınan bağımsızlığın tam olarak kullanılabilmesi, bunun bazı güvencelerle korunmuş olmasına bağlıdır. Söz konusu güvenceler olmaksızın hâkimin vicdanî kanaatinin baskı altına alınması mümkündür. Bundan dolayıdır ki, Anayasanın, mahkemelerin bağımsızlığını düzenleyen 138. Maddesini takip eden 139 ve 140. maddelerinde, bağımsızlığı güvence altına almaya yönelik bazı hususlara yer verilmiştir. Hemen belirtmek gerekir ki, bunlar, daha ziyade tarihsel süreçte yaşanmış bir kısım olumsuz olaylar dikkate alınarak getirilmiş bulunan önlemlerdir. Bu önlemler hakimlik teminatı kavramıyla ifade edilir.

Anayasanın 138. maddesi, hâkimleri, daha ziyade yürütme ve yasama kuvvetleri karşısında bağımsız kılmaya yönelmiş bir düzenleme olup, genel anlamda statüye ilişkindir. Ancak, bağımsızlık geniş anlamda değerlendirildiğinde, hâkimin taraflardan bağımsızlığını da içerir. Diğer bir ifadeyle, hâkimin Anayasaya, hukuka ve kanunlara uygun olarak vicdani kanaatine göre karar verebilmesi için, kendisiyle, önüne gelen somut uyuşmazlığın tarafları arasında “bağımlılık” yaratacak bir yakınlığın yahut ilişkinin bulunmaması gerekir. Dolayısıyla, bağımsızlığa ilişkin düzenlemeler, aynı zamanda tarafsızlığın da anayasal dayanaklarını oluşturur.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 34. maddesinde, hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığı sebepleri yedi bent halinde sayılmıştır. Buna göre, sevgilisinin davası sayılan maddelerde bulunmamaktadır.

Kanun koyucunun değerlendirmesine göre, davaya bakan hâkim ile somut uyuşmazlığın tarafları arasında öyle sıkı ve yakın bağlılık vardır ki, artık böyle bir durumda hâkimin tarafsız kalması düşünülemeyeceğinden, onun bu davaya bakmaması gerekir. Eski eşinin davası bu kapsama girer.

Üstsoy-Altsoy hısımlığı kan hısımlığının bir türü olup, birbirinin soyundan gelen kişiler arasındaki hısımlıktır. Bu çeşit kan hısımlığının sınırı olmadığından, aşağı ve yukarı doğru sınırsız olarak devam eder. Dede, büyükbaba, baba, çocuk ve torun arasında altsoy-üstsoy kan hısımlığı vardır.