MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

Mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı ile ilgili hususların kanunla düzenleme altına alınacağı Anayasada düzenlenmiştir. Bu çerçevede, hâkimlerin nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma yapılması ve yargılanmalarına karar verilmesi, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve meslek içi eğitimleri ile diğer özlük işleri Hâkimler ve Savcılar Kanununda düzenlenmiştir.

Kanunda aranan koşulları karşılayanlar, katıldıkları yazılı ve sözlü (mülakat) sınavda başarılı bulunmaları halinde hâkim adayı statüsünü kazanırlar ve bu dönemde meslek öncesi eğitime tâbi tutulurlar. Meslek öncesi eğitim kural olarak 2 yıldır.

Adaylık devresinde sürdürülen meslek öncesi eğitim sonunda yapılan yazılı sınavda başarılı olup meslek açısından engel hâli bulunmayanlar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca mesleğe kabul edilerek hâkimlik statüsü kazanırlar.

Mahkemede yapılacak bütün işlemlerde hazır bulunmak ve dava dosyasını incelemesi için hâkime vermek zabıt kâtibinin görevlerindendir. Haczin kaldırılması zabıt kâtibinin değil icra memurunun, tebligatı yapmak ise tebligat memurunun görevidir.

Yazı işleri müdürleri, ayrı bir noterlik kurulmamış olan yerlerde geçici yetkili noter yardımcılığı ile ayrı bir icra - iflâs dairesi kurulmamış olan yerlerde icra ve iflâs müdürlüğü görevlerini de ifa ederler.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 34. maddesinde, hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığı sebepleri yedi bent halinde sayılmıştır. Hâkimin davada tanık olarak dinlenmesi bu bentler arasında yer almamaktadır. Hâkimin davada tanık veya bilirkişi olarak dinlenmesi yasaklılık sebeplerinden biri olmasa da hâkimin reddi sebeplerinden biri olarak kabul edilmiştir.

Çekilme kararını, hakkında yasaklılık sebebi bulunan hâkimin bizatihi kendisi verir. Bu karara karşı üst mahkemeye başvurulabilir.

Ret talebinin ileri sürüleceği azami sürenin ilk derece mahkemesindeki son duruşmadır. Ret sebebinin daha önce öğrenilememiş olması yahut sürelerin geçirilmiş bulunması nedeniyle ilk derece mahkemesinde ileri sürülemeyen ret talebinin kanun yollarında yapılması mümkün değildir.

Ret sebebinin mevcudiyetinin tam olarak ispatlanması aranmaz; ret sebebinin muhtemel görülmesi (yaklaşık ispat) halinde merci ret talebini kabul eder.

Sulh hukuk hâkimi reddedildiği takdirde ve sulh hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getirilmiyorsa ret talebi, o yerdeki diğer sulh hukuk hâkimi tarafından incelenir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hâkimlerin (ve savcıların) nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma yapılması ve yargılanmalarına karar verilmesi, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve meslek içi eğitimleri ile diğer özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

Bu statü devam ettiği sürece (kural olarak iki yıl), adaylar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tâbi olup, hâkim sıfatını kazanmazlar ve hâkimlere özgü güvencelerden yararlanamazlar.

Yazı işleri personeli arasında yer alan kişilerden, adli yargı adalet komisyonlarınca mahkemelere zabıt kâtibi olarak görevlendirilirler.

Hâkimler (ve savcılar), bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamamaları, mahkemelerin bağımsızlığına ilişkin değil, hâkimlik teminatına ilişkin bir hükümdür. Diğer şıklardaki hususlar mahkemelerin bağımsızlığının korunmasına ilişkin hükümlerdir.

Hâkimler (ve savcılar), kendileri istemedikçe, Anayasada belirtilen yaştan önce emekliye sevkedilemezler (AY m. 139, I). Bu yaş, Anayasanın 140. maddesinin 4. fıkrasında altmışbeş olarak belirlenmiştir.

Mesleğe kabul, tayin, terfi, denetim, disiplin ve meslekten çıkarma işleri bağımsız bir organ olan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yerine getirilir (AY m. 159, VIII).

Boşandığı eşinin davası, üst soyunun davası, üçüncü derece de dahil olmak üzere kayın hısımlarının davası, nişanlının davası hâkimin bakmaya yasaklı olduğu davalar iken, asker arkadaşının davası ise yasaklılığı gerektiren bir dava değildir.

Yasaklılık sebebi bulunmasına rağmen davanın her iki tarafı, hâkimin davaya devam etmesi hususunda anlaşsalar bile, böyle bir anlaşma geçerli olmaz; hâkim, buna rağmen (resen) çekilmek zorundadır.

Davanın taraflarından birinin hakimin boşandığı eşi olması durumu, hâkimin reddi hallerinden biri değil; yasaklı olduğu hallerden biridir.

Meslekten hâkimler, hâkimlik mesleği dışında başka bir işle uğraşmayan, aslen ve sadece hâkimlik görevi yapan hukukçulardır. Bazı ülke sistemlerinde halen var olan ve bir dönem Türkiye’de de uygulanmış olan diğer bir sistemde ise, bazı mahkemelerde hâkimlik mesleğinden olmayan kişiler de hâkim yapabilmektedirler. Örneğin, geçmişte Türk hukukunda, iş mahkemelerinde meslekten hâkim yanında, işçi ve işveren örgütlerinin temsilcileri hâkim olarak görev yapmışlardır. Ancak, bu sistem daha sonra yürürlükten kaldırılmıştır