MEDENİ HUKUK II

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Eser tamamlanmadan önce iş sahibine tanınan sözleşmeyi sona erdirme olanağı, tam tazminat ödeyerek sözleşmeyi feshetme hakkıdır.

Kira sözleşmesi, geçerliliği şekle bağlanmış sözleşmelerden değildir. Uygulamada sıklıkla kira kontratı olarak adlandırılan hazır (matbu) sözleşme metinlerinin kullanılması, sözleşmenin şekle bağlı olduğunu göstermez. 

Kira sözleşmesi, kiralayan bakımından sürekli edimli, kiracı bakımından dönemlik edimli bir sözleşmedir. Kiralayanın edimine ara vermesi ya da bir kez ifayla edimin sona ermesi söz konusu olmaz. O, edimini kesintisiz olarak kira sözleşmesinin başlangıcından sona ermesi anına kadar ifa etmelidir.

Kira sözleşmesi süreli bir sözleşmedir. Sözleşmenin süresi taraflarca belirlenebileceği gibi belirlenmemiş de olabilir. 

Adî kira ile ürün kirasını her zaman ayırmak kolay olmaz. Çünkü kimi zaman ürün verebilen bir şey, bu özelliğine bakılmaksızın kiralanmış olabilir. Örneğin, bir çayırın otlarından yararlanılması için değil, spor alanı olarak kiralanması gibi. Böyle bir olasılıkta genel (adi) kira hükümlerinin uygulanması söz konusu olur. Bu sebeple, kiralananda ürün verme özelliği var ve kira sözleşmesinin amacı –salt kullanma değil– kiralananın kullanılması ve ondan yararlanılması ise, ürün kirası bulunduğu söylenebilir. 

Cevap E şıkkıdır.

Kira sözleşmelerine ilişkin genel hükümlerden biri olan TBK 327/I uyarınca, belirli süreli sözleşme, süre tamamlandığında kendiliğinden son bulur. Fakat açık bir anlaşma olmadan kira ilişkisinin sürdürülmesi, taraflar arasındaki sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi sonucunu doğurur (TBK 327/II). 

Belirli süreli konut ve çatılı işyeri kiralarında bildirim yoluyla sözleşmenin sona erdirilmesinin düzenlendiği yeni TBK 347 nci maddesi birinci fıkrasının ilk cümlesine göre “…kiracı,… süresinin bitiminden en az onbeş gün önce bildirimde bulunmadıkça, sözleşme aynı koşullarla bir yıl için uzatılmış sayılır.” (Krş. eGKK 11). 

Konut ve çatılı işyeri kiralarında sırf sürenin sona ermesi kiralayana sözleşmeyi sonlandırma hakkı vermemektedir (TBK 347/I, cüm.2). Bununla birlikte yeni düzenlemeye göre, kira sözleşmesinin süresi ne olursa olsun, süre bu yolla en çok on (10) yıl daha uzayabilir (TBK 347/I, cüm. 3). Böylelikle kira sözleşmesi örneğin beş (5) yıllık süreli ise, kiracı sona erdirme bildiriminde bulunmadıkça on (10) yıl daha uzayabilecektir. Gerçi bu hükmü, kiralayanın uzatmalar dahil kiranın başlangıcından itibaren hesaplanacak azami on yıllık dönem içerisinde kısıtlandığı biçiminde anlamlandıran bir görüş de bulunmaktadır. Böylelikle, bu görüşe göre, aynı örnekle düşünürsek, beş yıllık kira sözleşmesi kendiliğinden beş yıl daha uzayabilecektir. Fakat Yasa bu konuda açıkça “on yıllık uzama süresi” demektedir. 

Kira süresinin kendiliğinden uzayabileceği on (10) yıllık süre dolduğunda, kiralayan, sonraki her uzama yılının bitiminden en geç üç ay öncesinde herhangi bir neden göstermeden yapacağı tek taraflı bildirimle sözleşmeyi sona erdirme yetkisi kazanmaktadır (TBK 347/I, cüm. 3). Öyleyse, süre beş (5) yıl idiyse, sözleşme kendiliğinden on (10) yıl daha uzayabilecek ve onuncu yıl tamamlandığında, kiralayan yeni uzama süresinin dolmasından en geç üç ay önce bir fesih bildiriminde bulunarak kiracıdan kiralananı boşaltmasını isteyebilecektir. Böylelikle kira toplam on altı (5+10+1=16) yıl sürmüş olacaktır.

İş sahibinin aslî borcu, ücret ödemedir. Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, iş sahibinin ücret ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel
olur (TBK 479/I). Ancak, TBK 479/II gereğince, eser parça parça teslim
edildikçe ücretin ödenmesi kararlaştırılmış ise, her kısmın ücreti o kısmın
teslim edildiği tarihte muaccel olur. İş sahibi ücretin ödenmesinde temerrüde düşerse, yüklenici TBK 125’de öngörülen seçimlik haklardan birini kullanabilir.
Yüklenicinin ücret alacağı muacceliyet tarihinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar.

İşçinin borçları, işgörme (TBK 395), özen ve sadakat gösterme (TBK 396;
krş. eBK 321), ve işverenin emir ve talimatlarına uyma (TBK 399), teslim
ve hesap verme (TBK 397) ve fazla çalışma (TBK 398) olmak üzere sıralanabilmektedir. İşçinin temel borcu, sözleşme konusu işin görülmesidir

Doğru cevap E şıkkıdır.

Kiralayan gereksinimi ya da yeniden inşa ve imarı gerekçe göstererek açtığı dava sonucunda sözleşmeyi sona erdirmişse, haklı sebep olmadan üç yıl boyunca kiralananı yeniden eski kiracıdan başkasına kiralayamaz. (TBK 355/I, II). Yeniden inşa ve imara dayanan sona erdirmede, yasak, kiralananın eski haliyle yeniden kiralanmasıyla sınırlı olarak geçerlidir (TBK 355/II). 

Yeniden inşa ve imara dayanan sona erdirmede, yeniden inşa ve imar sonrasında eski kiracıya öncelikle kiralama hakkı tanınmaktadır. Eski kiracının öncelik hakkı, (1) durumun kiralayanca kendisine yazılı olarak bildirilmesinden itibaren bir ay içerisinde, (2) taşınmazın yeni durumu ve (3) yeni kira bedeli çerçevesinde kira sözleşmesi kurulması koşullarında korunmaktadır. Yenilik doğuran bir hak niteliğindeki bu öncelik hakkı sona erdirilmeden o taşınmazın üç yıl içerisinde yeniden başkasına kiraya verilmesi yasağı da öngörülmüştür. 

Ödünç veren, ödünç konusunu ödünç alana teslim etmekle yükümlüdür. Bu, onun aslî edim yükümlülüğüdür. Ağır kusur ve ihmali dışında ayıptan ve zapttan
sorumluluğu yoktur. Ayrıca ödünç alanın yaptığı olağanüstü masrafları tazmin etme (ödeme) yükümlülüğü vardır. Bu yükümlülük en geç sözleşme sona erdiğinde geri verme istenirken ifa edilmelidir.

Kullanım ödüncü (ariyet), ödünç verenin bir şeyin karşılıksız (ivazsız) olarak kullanılmasını ödünç alana bırakmak ve ödünç alanın da o şeyi bizzat kullandıktan sonra geri vermekle yükümlü olduğu sözleşmedir (TBK 379). 

Kullanım ödüncü, karşılıksız (ivazsız) bir sözleşmedir. Bu itibarla, örneğin 1000 lira değerindeki bir şeyin kullanımı 1 lira karşılıkla bırakılmış olsa bile, bu kullanım ödüncü niteliğinde olmaz. Olsa olsa kira sözleşmesi öğesi bulunan bir karma sözleşme kurulmuş olur. Kullanım ödüncü sözleşmesi şekle tâbi değildir. Ödüncün konusu taşınmaz dahi olsa, sözleşme şekle tâbi değildir. 

Taşınırlar, taşınmazlar ya da haklar kullanım ödüncüne konu oluşturabilir. Bu sözleşmeyle kullanım ödüncüne konu edilen şeyin mülkiyeti ödünç alana geçmez. Sözleşme sona erdiğinde ödünç alınan şeyin aynen geri verilmesi gerekir. 

Sözleşmede öngörülen sürenin dolması ile geri verme borcu muaccel hale gelir. Ödünç alan, böyle bir süre kararlaştırılmışsa, sürenin sona ermesinden önce, en geç sürenin dolduğu tarihte ödünç konusuna eşit miktar ve değerdeki benzerini geri verdiğinde sözleşme sona erer. 

Keza geri verme için bir bildirim ya da bildirim süresi kararlaştırılmışsa, yetkili tarafın bildirimi ya da bildirim süresi sonunda da sözleşme sona erdirilir. Keza, ödünç verenin istemesi (talebi) halinde geri verme de kararlaştırılmış olabilir ki, bu durumda ödünç verenin geri vermeyi istediği anda sözleşme son bulur. 

Süre kararlaştırılmamışsa, ödünç alan, ödünç verenin ilk isteminden itibaren altı (6) hafta geçmedikçe ödünç konusunu geri vermeye zorlanamaz; fakat o bu süre içerisinde ödünç alınanı geri verdiğinde sözleşme sona erer (TBK 392). 

İşverenin temel borcu ücret ödeme borcudur (TBK 401 vd.). Bu, işçiyi ekonomik açıdan işverene bağımlı duruma sokan öğedir. Bunun yanında, işveren, iş verme, işin gerektirdiği araç ve gereçleri sağlama (TBK 413) ve giderleri karşılama (TBK 414 vd.); işçiyi gözetme, işçinin kişiliğini fiziksel, cinsel ve psikolojik saldırılara (mobbinge) karşı koruma (TBK 417), kişisel verilerini koruma (TBK 419); tatil ve iş arama izni verme (TBK 421 vd.; krş. eBK 334), çalışma belgesi (bonservis) verme (TBK 426), işçi buluşlarına ödül verme (TBK 427; eBK 326), eşit işlem yapma ve kıdem tazminatı verme yükümlülükleri altındadır. 

İş sahibinin aslî borcu, ücret ödemedir. Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, iş sahibinin ücret ödeme borcu, eserin teslimi anında muaccel olur (TBK 479/I). Ancak, TBK 479/II gereğince, eser parça parça teslim edildikçe ücretin ödenmesi kararlaştırılmış ise, her kısmın ücreti o kısmın teslim edildiği tarihte muaccel olur. 

İş sahibi ücretin ödenmesinde temerrüde düşerse, yüklenici TBK 125’de öngörülen seçimlik haklardan birini kullanabilir. 

Yüklenicinin ücret alacağı muacceliyet tarihinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar (TBK 126/b. 4). 

Kira sözleşmesi türleri,

Adi kira, konut ve çatılı işyeri kirası ve ürün (hasılat) kirası sözleşmeleri türleridir.