MEDENİ HUKUK II

On gün

Tüketim ödüncü, ödünç verenin bir miktar paranın veya tüketilebilir bir şeyin mülkiyetini ödünç alana devretmeyi borçlandığı ve ödünç alanın da aldığıyla aynı cinsten şeyi miktar veya değer itibariyle geri vermeyi borçlandığı sözleşmedir (TBK 387).

On beş gün- bir yıl

Şekle tabi olmama

HİZMET (İŞ) SÖZLEŞMESİ

1. Taraflarından işçinin belirli veya belirsiz bir süre için işverenin talimatına bağımlı olarak işgörmeyi ve iş sahibinin de buna karşılık işçiye bir ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmeye hizmet sözleşmesi denilmektedir (TBK 393).
2. Hizmet sözleşmesi, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir. Aksi kararlaştırılmadıkça şekle tâbi değildir. Hizmet sözleşmesinde sürenin belirlenmesi zorunlu değildir. Bu anlamda, hizmet sözleşmesi belirsiz süreli de olabilir. Yalnız işin az çok süreklilik taşıması gerekli ve yeterlidir. İşçinin bu süre zarfında işverenin emrine uygun olarak çalışması yeterlidir. Bu bağlılık ilişkisi hizmet sözleşmesini benzeri diğer sözleşmelerden ayırt eden bir özelliktir.
3. Hizmet sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli, tam zamanlı ya da kısmî zamanlı olması mümkündür. Bu ve diğer açılardan bakıldığında, saat, gün, ay, yıl gibi bir süre belirtilerek akdedilen iş sözleşmesine belirli süreli, herhangi bir süre belirtilmemişse belirsiz süreli, en çok 30 gün süren iş sözleşmesi mevcutsa süreli, 30 günden fazla süren iş sözleşmesi mevcutsa süresiz iş sözleşmesinden söz edilmektedir. İşçinin işverenle bizzat yaptığı hizmet sözleşmesine bireysel (ferdi) iş sözleşmesi, buna karşılık işçi ve işveren sendikalarının yaptığı görüşmeler sonucunda akdedilen sözleşmeye toplu iş sözleşmesi denilmektedir. Ayrıca, bir işçinin temsilci sıfatıyla birden çok
işçi adına işverenle yaptığı sözleşmeye takım sözleşmesi adı verilmektedir.
4. Ücret, hizmet sözleşmesinin önemli ve zorunlu öğesidir. İşçinin üstlendiği işgörme ediminin karşılığı olarak tanımlanan ücretin zamana göre ya da yapılan işe göre, örneğin parça başına, hattâ kazanç payı olarak belirlenmesi mümkündür. Ücret zaman itibariyle değil parça itibariyle (yapılan işe göre) verilmiş olsa bile, işçi belirli veya belirli olmayan bir süre için işe alınmış veya çalışmış oldukça, iş sözleşmesi yine mevcuttur. Buna parça üzerine hizmet veya götürü hizmet sözleşmesi denir.
5. Güncel yasa koyucu, yeni bir sınıflandırmayla genel hizmet sözleşmesi (TBK 393-447), pazarlamacılık sözleşmesi (TBK 448-460) ve evde hizmet sözleşmesi (TBK 461-469) arasında bir ayırım yapmaktadır.

Tüketim ödüncü

Fesih Bildirimi
1. Belirsiz süreli hizmet sözleşmesinde her iki taraf da fesih bildiriminde bulunarak sözleşmeye son verebilir (TBK 432/I; krş. eBK 340).
2. Yeni TBK 432/II’ye göre, “Hizmet sözleşmesi; bildirimin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak, hizmet süresi bir yıla kadar sürmüş olan işçi için iki hafta sonra; bir yıldan beş yıla kadar sürmüş işçi için dört hafta ve beş yıldan fazla sürmüş işçi için altı hafta sonra sona erer.”

İşçinin ölmesi halinde sözleşme kendiliğinden son bulur. Bu durumda “İşveren, işçinin sağ kalan eşine ve ergin olmayan çocuklarına, yoksa bakmakla yükümlü olduğu kişilere, ölüm gününden başlayarak bir aylık; hizmet ilişkisi beş yıldan uzun bir süre devam etmişse, iki aylık ücret tutarında bir ödeme yapmakla yükümlüdür. (TBK 440/cüm. 2).

Götürü ücret, eser karşılığı ödenecek ücretin baştan ve kesin bir tutar olarak belirlenmesidir.

İş sahibinin ayıptan sorumluluktan doğan hakları sözleşmeden dönme, ücretin indirilmesi, eserin onarımını isteme ve genel hükümlere göre tazminat istemedir (TBK 475).

Kira sözleşmesinin öğeleri kiralanan, kira parası (bedel) ve bunlar üzerinde tarafların anlaşmasıdır.

Kiralanan, kiraya verenin yüklendiği aslî edimin konusudur. Her eşya ya
da hakkın kira sözleşmesine konu oluşturması mümkündür. Bu anlamda
taşınırlar, taşınmazlar ve haklar kiralanabilmektedir. Bunlardan ürün, gelir ya da diğer bir verim sağlayabilenler, kiracıya bu yararları kazandırmak
amacıyla kiraya verildiklerinde ürün kirasıyla karşılaşılmaktadır

Kira sözleşmesi, kiralayan bakımından sürekli edimli, kiracı bakımından dönemlik edimli bir sözleşmedir. Kiralayanın edimine ara vermesi
ya da bir kez ifayla edimin sona ermesi söz konusu olmaz. O, edimini
kesintisiz olarak kira sözleşmesinin başlangıcından sona ermesi anına
kadar ifa etmelidir.

Kendilerine özel hükümlerin uygulanabilmesi için konut ya da
çatılı işyeri kirasının nitelikleri gereği geçici kullanıma özgülenen taşınmazların altı aydan daha uzun süreli olmaları gerekmektedir.

Konut sözcüğünün çağrıştırdığı kapalı bir oturma yeri ve bunu
biraz daha farklı tarzda ifade eden “çatılı işyeri” sözcük öbeği, bize taşınmazın yapılı olması gereğini göstermektedir. Üzerinde yapı bulunan bir
taşınmaz ve bu yapıda işyeri olarak kiralanabilir bir yerin kirası, örneğin
“uzay çatılı pazar yeri” olarak tabir edilen semt pazarlarında bir pazarcı
esnafının yer kiralaması da, bir alış veriş merkezindeki merdiven altının
ya da tuvaletin veya bir dükkânın (giyim mağazası işletmek amacıyla) kiralanması da hep böyledir. Fakat, bir semtin üstü açık pazar yerinde,
panayır ya da şenlik yerinde yer kirası işyeri kirası olsa da, çatılı olmamakla genel hükümlerde düzenlenen genel taşınmaz kirasına tâbidir.
Öyleyse her işyeri kirası çatılı işyeri kirası değildir. Gerçi her çatılı işyerinin kirası da çatılı işyeri kirası olmak zorunda değildir. Şu anlamda ki,
bir çatılı ya da çatısız işyeri ürün kirasına da konu edilebilir.

TBK’nun konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümlerinin taraflardan
birinin kamu kurum ve kuruluşu olması halinde de uygulanması öngörülmektedir

Kira süresinin kendiliğinden uzayabileceği on (10) yıllık süre dolduğunda, kiralayan, sonraki her uzama yılının bitiminden en geç üç ay öncesinde herhangi bir neden göstermeden yapacağı tek taraflı bildirimle sözleşmeyi sona erdirme yetkisine sahiptir. Öyleyse, süre beş (5) yıl idiyse, sözleşme kendiliğinden on (10) yıl daha uzayabilecek ve onuncu yıl tamamlandığında, kiralayan yeni uzama süresinin dolmasından en geç üç ay önce bir fesih bildiriminde bulunarak kiracıdan kiralananı boşaltmasını isteyebilecektir. Böylelikle kira toplam on altı (5+10+1=16) yıl sürmüş olacaktır.

Kiralananın mülkiyetinin üçüncü bir kişiye devri halinde onun (yeni
malikin) kendisinin, eşinin, alt veya üstsoyunun ya da kanunen bakmakla yükümlü olduğu kişilerin konut ya da işyeri gereksinimine
ve bunun sonucunda kiralananı kullanma zorunluluğuna dayanarak sona erdirme davası açması olanaklıdır. Bunun için, yeni malik,
kiralananı edinme tarihinden itibaren bir ay içerisinde yazılı olarak
durumu bildirmeli ve en erken altı ay sonra dava açmalıdır (TBK
351/I; krş. eGKK 7/I, d). O, dilerse davasını, sözleşme süresinin bitiminden başlayarak bir ay içerisinde de açabilecektir (TBK 351/II).

Ömür boyunca ya da on yıldan fazla bir süre için kurulmuş bir hizmet sözleşmesi, onuncu yıl geçtikten sonra, sözleşenlerden her biri tarafından altı
aylık fesih bildirim süresine uymak koşuluyla her zaman tazminatsız fesih
olunabilir

İş sahibi ücretin ödenmesinde temerrüde düşerse, yüklenici TBK 125’de
öngörülen seçimlik haklardan birini kullanabilir.
Yüklenicinin ücret alacağı muacceliyet tarihinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar (TBK 126/b. 4).