MEDENİ HUKUK II

Kira sözleşmesi, geçerliliği şekle bağlanmış sözleşmelerden değildir. Uygulamada sıklıkla kira kontratı olarak adlandırılan hazır (matbu) sözleşme metinlerinin kullanılması, sözleşmenin şekle bağlı olduğunu göstermez.

TBK’nun konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümlerinin taraflardan birinin kamu kurum ve kuruluşu olması halinde de uygulanması öngörülmektedir (TBK 339/II).

Konut ve çatılı işyeri kiralarında sırf sürenin sona ermesi kiralayana sözleşmeyi sonlandırma hakkı vermemektedir (TBK 347/I, cüm.2). Bununla birlikte yeni düzenlemeye göre, kira sözleşmesinin süresi ne olursa olsun, süre bu yolla en çok on (10) yıl daha uzayabilir (TBK 347/I, cüm. 3).

Taşınırlar, taşınmazlar ya da haklar kullanım ödüncüne konu oluşturabilir.

Tüketim ödüncü, ödünç verenin bir miktar paranın veya tüketilebilir bir şeyin mülkiyetini ödünç alana devretmeyi borçlandığı ve ödünç alanın da aldığıyla aynı cinsten şeyi miktar veya değer itibariyle geri vermeyi borçlandığı sözleşmedir.Ödünç verilecek şeyin para veya tüketilebilir bir eşya olması gerekir. Bu nedenle parça borcuna konu oluşturabilen şeyler bu sözleşmenin konusu olamaz. Bu itibarla, mercimek, nohut, fasulye, gibi bakliyatı, un, şeker, yağ, kahve gibi maddeleri tüketim ödüncüne konu yapmak mümkündür. Fakat bir aile yadigarı kılıç, istiklâl madalyası, antika bir vazo gibi parçalar tüketim ödüncüne konu oluşturamaz. Gerçi bunlar da ödünç verilebilir, fakat tüketim ödüncü değil, kullanım ödüncü (ariyet) konusu olurlar.

Yasal olarak eksik iki tarafa borç yükleyen nitelikteki tüketim ödüncü, verilen ödünç için bir karşılık belirlenmişse tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliği kazanmaktadır. Bu anlamda ödünç verilen paraya, sözleşme süresince faiz yürütülmesi kararlaştırılabilir.

İşçinin borçları, işgörme (TBK 395), özen ve sadakat gösterme (TBK 396), ve işverenin emir ve talimatlarına uyma (TBK 399), teslim ve hesap verme (TBK 397) ve fazla çalışma (TBK 398) olmak üzere sıralanabilmektedir.

Eser sözleşmesi taraflarından birinin bir eser meydana getirmeyi ve bunun teslimini borçlanması karşılığında diğer tarafın bir bedel ödemeyi borçlandığı sözleşmedir. Bir evin badana ve boyasını yapma, bir elbisenin kuru temizlemesini yapma, gömleğin kolalanması, ütülenmesi, bozulmuş musluğun tamiri, kirlenmiş ayakkabının boyanması gibi bir şeyin iyileştirilmesiyle de eser meydana gelmektedir.

Yüklenici eseri kişisel olarak ve bizzat meydana getirmelidir; bununla birlikte, eğer yasaklanmamışsa ya da açıkça yetkilendirilmişse eseri gözetimi ve yönetimi altında başkasına yaptırmaya yetkili olduğu kabul edilmektedir (TBK 471/III).

Yüklenicinin ücret alacağı muacceliyet tarihinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Kira sözleşmesi, geçerliliği şekle bağlanmış sözleşmelerden değildir. Uygulamada sıklıkla kira kontratı olarak adlandırılan hazır (matbu) sözleşme metinlerinin kullanılması, sözleşmenin şekle bağlı olduğunu göstermez.

Ücret, hizmet sözleşmesinin önemli ve zorunlu öğesidir. İşçinin üstlendiği işgörme ediminin karşılığı olarak tanımlanan ücretin zamana göre ya da yapılan işe göre, örneğin parça başına, hattâ kazanç payı olarak belirlenmesi mümkündür

Taraflarından işçinin belirli veya belirsiz bir süre için işverenin talimatına bağımlı olarak işgörmeyi ve iş sahibinin de buna karşılık işçiye bir ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmeye hizmet sözleşmesi denilmektedir

Kullanım ödüncü (ariyet), ödünç verenin bir şeyin karşılıksız (ivazsız) olarak kullanılmasını ödünç alana bırakmak ve ödünç alanın da o şeyi bizzat kullandıktan sonra geri vermekle yükümlü olduğu sözleşmedir.

İşçinin borçları, işgörme (TBK 395), özen ve sadakat gösterme (TBK 396; krş. eBK 321), ve işverenin emir ve talimatlarına uyma (TBK 399), teslim ve hesap verme (TBK 397) ve fazla çalışma (TBK 398) olmak üzere sırala- nabilmektedir.

“Hizmet sözleşmesi; bildirimin diğer tarafa ulaşmasından başlayarak, hizmet süresi bir yıla kadar sürmüş olan işçi için iki hafta sonra; bir yıldan beş yıla kadar sürmüş işçi için dört hafta ve beş yıldan fazla sürmüş işçi için altı hafta sonra sona erer.”

Götürü ücret, eser karşılığı ödenecek ücretin baştan ve kesin bir tutar olarak belirlenmesidir.

Ödünç verilecek şeyin para veya tüketilebilir bir eşya olması gerekir. Bu nedenle parça borcuna konu oluşturabilen şeyler bu sözleşmenin konusu olamaz. Bu itibarla, mercimek, nohut, fasulye, gibi bakliyatı, un, şeker, yağ, kahve gibi maddeleri tüketim ödüncüne konu yapmak mümkündür. Fakat bir aile yadigarı kılıç, istiklâl madalyası, antika bir vazo gibi parçalar tüketim ödüncüne konu oluşturamaz. Gerçi bunlar da ödünç verilebilir, fakat tüketim ödüncü değil, kullanım ödüncü (ariyet) konusu olurlar.

Kullanım ödüncü sözleşmesi şekle tâbi değildir. Ödüncün konusu taşınmaz dahi olsa, sözleşme şekle tâbi değildir.

Kiralayanın fesih hakkını kullanması için (1) Kiralanan teslim edilmiş olmalıdır. (2) Kiracı iflâs etmiş olmalıdır (3) Kiralayan, öncelikle işleyecek kira paraları için güvence verilmesini istemiş olmalıdır (krş. eBK 261). (4) Kiralayan, bunun için kiracı ve iflâs masasına yazılı olarak uygun bir süre tanımış olmalıdır. (5) Tanınan süre içerisinde güvence verilmemiş olmalıdır. Bu koşullar gerçekleşmişse, kiralayan, herhangi bir fesih süresine bağlı kalmaksızın yenilik doğurucu bir açıklamayla hemen sözleşmeyi feshetme olanağına sahiptir.