MEDENİ HUKUK II

Eksik borçlar, doğuştan eksik borçlar (evlenme tellallığından doğan ücret borcu, kumar ve bahisten doğan borçlar, ahlakî ödevlerden doğan borçlar, hukuka ve ahlâka aykırı amaçla verilenlerin iadesi borcu gibi) geçici eksik borçlar (eşler arasındaki borçlar, ana baba ile birlikte yaşayan ergin çocuğun alacağı gibi) ve sonradan eksik borçlar (zamanaşımına uğramış borçlar, konkordatodan elde edilemeyen alacaklar, kendiliğinden ifa edilmiş eksik borçlar gibi) olarak sınıflandırılabilmektedir.

Borçlar hukuku

Gaiplik

İrade özerkliği

Nisbilik

Üçüncü kişi lehine sözleşme

Önalım hakkı

İntifa hakkı

Hakkaniyet sorumluluğu

Takas hakkı

Mülkiyet hakkı, intifa hakkı, rehin hakkı ve oturma hakkı ayni haklardandır. Aynî haklar herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haklar iken, alacak hakkı yalnız borçluya karşı ileri sürülebilen nispi bir haktır. Bu nedenle B şıkkı doğru cevaptır.

Edimin bazı özelliklere sahip olması, bazı nitelikleri taşıması gerekir. Öncelikle edim hukuken korunan bir menfaat (yarar) olmalıdır. Her türlü menfaat edime konu olabilir. Ekonomik (parasal) menfaat ya da manevî menfaat de olabilir.  Öte yandan edimden söz edebilmek için muhatabın yararına bir yükümlülük doğması gerekir. Edimi üstlenen taraf hukuksal bir yükümlülük üstlenme bilinç ve iradesine sahip olmalıdır. Borçlunun ifayla yükümlü olduğu borcu, alacaklının da ifasını isteme hakkına sahip olduğu alacağı bilmesi önem taşır. Bunun için edim belirli veya belirlenebilir olmalıdır. Daha başlangıçta, konusu, her türlü özellik ve nitelikleriyle belirlenmiş ise belirli edimden söz edilir. Belirli edimlerde, edim her yönüyle bellidir. Belirlenebilir edimlerde ise, edim, sözleşmenin yapıldığı anda kesin olarak belirlenmiş değildir, fakat ifa zamanında objektif olarak belirlenebilecektir. Edim imkânsız olmamalıdır. Borç ilişkisinin kurulduğu anda ifa edilmesi mümkün olmayan bir edim, borç ilişkisinin geçerliliğini engeller. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Süresi açısından ani, sürekli ve dönemlik edimlerden söz edilir. Ani (süreksiz) edimler, bir defada ifa edilmekle sona eren edimdir. Örneğin, satılanın teslimi. Sürekli edimler, aralıksız fiillerle ifa edilen edimdir. Kiralayanın kiralananı kira süresince kiracının kullanımına elverişli halde tutma borcu, keza, işçinin hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra işvereniyle rekabet etmeme (rekabet yasağı) borcu kesintisiz ifa edilebilecek borçlardandır. Dönemlik edimler, zaman içerisine yayılan düzenli ya da düzensiz aralıklı fiillerle ifa edilen edimdir. Bu, kiracının her ay kira parasını ödeme borcu gibi düzenli ya da teknik servis sağlama sözleşmesinde satılan bilişim sistemi bozulduğunda bakım ve onarımı üstlenme gibi düzensiz aralıklarla gerçekleşebilir. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Zamanaşımı def’i gibi kimi def’iler, borçluya sürekli olarak ifadan kaçınma olanağı verir. Neredeyse borçtan kurtulma gibi; ama borç devam eder. Kimi def’iler ise, geçici ya da geciktirici niteliktedir. Peşin dava def’i, ödemezlik def’i, hapis hakkı gibi def’iler geçici niteliktedir. Bunların, yalnız borcun ifasını geciktirme işlevi vardır. Bu nedenle A şıkkı doğru cevaptır.

Eksik borçlar, doğuştan eksik borçlar (evlenme tellallığından doğan ücret borcu, kumar ve bahisten doğan borçlar, ahlakî ödevlerden doğan borçlar, hukuka ve ahlâka aykırı amaçla verilenlerin iadesi borcu gibi) geçici eksik borçlar (eşler arasındaki borçlar, ana baba ile birlikte yaşayan ergin çocuğun alacağı gibi) ve sonradan eksik borçlar (zamanaşımına uğramış borçlar, konkordatodan elde edilemeyen alacaklar, kendiliğinden ifa edilmiş eksik borçlar gibi) olarak sınıflandırılabilmektedir. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Hukuksal işlemin içeriğinin emredici hukuk kurallarına, ahlâka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı ya da konusunun imkânsız olması; geçerlilik şekline uyulmamış olması kesin hükümsüzlük sebepleridir. Bu nedenle C şıkkı doğru cevaptır.

Bir karşılık elde etmek suretiyle girişilen (satım, kira, istisna gibi) ivazlı (karşılıklı) işlemler ile herhangi bir karşılık elde etmeksizin girişilen (bağışlama, ödünç, kefalet gibi) ivazsız (karşılıksız) işlemler ayırımı yapıldığı da belirtilmelidir. Bu nedenle B şıkkı doğru cevaptır.

Taraflarından sadece biri için borç doğuran sözleşmelere tek tarafa borç yükleyen sözleşmeler denilmektedir. Tek tarafa borç yükleyen sözleşmeye bağışlama ya da kefalet sözleşmeleri örnek olarak verilebilir.Sözleşmenin niteliği gereği tarafların her birinin edimi diğer tarafın ediminin tam karşılığını oluşturmakta ise tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerden söz edilir. Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde, her iki tarafın da borçları doğuş, varlıklarını sürdürme ve ifa bakımından birbirinin karşılığıdır. Edimler birbiriyle öyle bir ilişki içerisindedirler ki, kural olarak aynı anda doğar ve aynı anda ifa edilirler; biri diğerine denk bir karşılık (ivaz) oluşturur; her birinin sebebi diğeri olup, edimlerden biri geçerli değilse diğeri de geçersiz kalır. Bunlar, satım, kira, hizmet, istisna gibi edimlerin karşılıklı olarak değiş tokuşunu (mübadelesini) amaçlayan sözleşmelerdir. Taraflardan birinin edimini ifa etmesinin sonucu olarak diğer taraf için de edim (borç) yükümlülüğünün doğduğu sözleşmeler ise eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler olarak adlandırılır. Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde, edimlerin birbiriyle mübadelesi ve birbirinin denk karşılığı olma niteliği bulunmaz. Kimilerinde ise, sözleşmenin kurulması anında, taraflardan birinin borcu mevcut ve kesin iken, diğer tarafın edimi bu anda mevcut değildir. Ancak, bir olasılık söz konusudur; sonradan gerçekleşebilir de gerçekleşmeyebilir de. Örneğin ücretsiz vekâlet sözleşmesinde, vekil başlangıçta işi görülenden bir istem hakkı sahibi değildir. Fakat vekil, işi görürken ortaya çıkan masraflar ya da iş dolayısıyla uğradığı zararları bakımından, masraflarının ödenmesi ya da tazminat isteme hakkı kazanır (TBK 510). Bu isteme hakkı, vekilin gördüğü işin karşılığı olarak belirlenmiş (ücret) değildir. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Sözleşmenin kurucu öğeleri, iki tarafın irade açıklamasının varlığı (öneri-kabul), irade açıklamalarının karşılıklı olması ve irade açıklamalarının birbiriyle uyuşmasıdır. Bu nedenle C şıkkı doğru cevaptır.

Öneri tek taraflı ve varması (ulaşması) gerekli bir irade açıklamasıdır. Öneri hedeflenen sözleşmenin objektif esaslı tüm öğelerini içermek zorundadır. Öneri mutlaka bir muhataba yöneltilmiş olmalıdır. Öneri açık ya da örtülü olabilir. Hazırlar arasındaki süresiz öneri muhatap tarafından derhal kabul edilmemişse reddedilmiş sayılır. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.