MEDENİ HUKUK II

Paylılığın devamı anlaşması en fazla on yıllık süreli olabilir ve taşınmazlara ilişkin böyle bir anlaşma ancak resmi şekilde akdedilmişse geçerlidir. Taşınmazlara ilişkin paylılığın devamı anlaşması, kişisel hak olarak tapu kütüğüne şerholunabilir.

Eşyaya bağlı irtifaklar yalnız taşınmazlarda kurulabilmektedir. Biri yüklü taşınmaz diğeri yararlanan taşınmaz olarak adlandırılan iki taşınmaz arasında bir bağlantı yaratmaktadır. Örneğin bir taşınmaz lehine diğerinin üzerinde geçit, su ya da mecra irtifakı kurulması mümkündür. Bu gibi irtifaklar üzerinde kurulduğu taşınmazın ya da yararlanan taşınmazın maliki değişse de bundan etkilenmeksizin varlığını sürdürürler. Bu irtifak haklarının kapsamı, kuruluş işlemlerinde açıklanan iradelere bakılarak belirlenebilmektedir. Bunların kuruluşu için resmi şekilde akdedilmiş geçerli bir irtifak kurma sözleşmesi, her iki taşınmazın sayfasına da tescil yapılması için tescil talebi ve her iki sayfayada tescil yapılmalıdır

Sınırlı aynî haklar ise, tam aynî hak olarak mülkiyet hakkının içerdiği bu doğrudan egemenlik yetkilerinden bir ikisinin özgülenmesiyle kurularak (tesisen) oluşturulan aynî haklardır. O halde, sadece malik tarafından sınırlı aynî hak sahibine kazandırılan yetkiler bakımından sınırlılık söz konusudur. Bunlar, irtifak hakkı, taşınmaz yükü ve rehindir.

Bütünleyici parçalar asıl (bileşik) eşyanın hukuksal yazgısına tâbidir. Asıl eşyanın maliki kim ise, bütünleyici parçanın maliki de odur. “Bütünleyici parçanın asla bağlılığı” olarak bilinen bu ilkeyle hukuk düzeni, bileşik malın sosyo-ekonomik değerinin, parçalanma suretiyle azalmasının önüne geçmek istemiştir. Bütünleyici parça, yeniden bağımsız hale gelse dahi, mülkiyet hakkı önceki durumuna geri dönmez.

Üst hakkı, bir taşınmazın üstünde ya da altındaki mevcut yapıda ya da hak sahibince inşa edilecek yapı üzerinde mülkiyet sağlayan bir irtifak hakkıdır. Böyle olmakla, arazide mevcut bir yapının sahibi o arazinin maliki iken, üst hakkı kurulduğunda arazi maliki ile yapı maliki farklı kişiler olur. Bu anlamda, üst hakkı bir eşya üzerinde iki mülkiyete yol açan bir aynî haktır. Sözleşmeyle aksi hüküm öngörülmemişse, kural olarak üçüncü kişilere devredilebilen ve mirasçılara geçebilen bir haktır. Bu anlamda, üst hakkı kural olarak bağımsız bir irtifak olarak süresiz ya da 30 yıl ve daha uzun süreli ise sürekli nitelikte olacağı için tapu kütüğüne taşınmaz olarak kaydolunabilir. Hak sahibine, arazi üzerindeki mevcut ya da inşa edilmiş yapıda mülkiyet kazandırsa da, hak sona erdiğinde, bu yapı kendiliğinden taşınmazın madde itibariyle kapsamına geri döner. Çünkü, bütünleyici parça asla, üst arza (alta) tâbidir.

İrat senedi ise, bir alacak için, borçlunun kişisel sorumluluğunun söz konusu olmadığı, alacaklıya, sadece yüklü taşınmazın değeriyle sınırlı, bağımsız bir istem hakkı sağlayan ve kıymetli evraka bağlanmış bir rehin türüdür. Böylelikle de, dolaşıma (tedavüle) çıkartılabilme işlevi vardır. İrat senedine sadece, tarımsal taşınmazlar, evler ve üzerinde yapı inşa edilebilecek arsalar konu oluşturabilir. İrat senediyle kişisel bir borç yaratılamaz. İrat senedinin yarattığı borçtan, benzetme yerindeyse, sadece rehnedilen taşınmaz sorumludur. Doğrusu, bu rehin, taşınmazın değeriyle sınırlı sorumluluk kaynağı oluşturur. Bu, aynı zamanda, irat senediyle eşyaya bağlı bir borç meydana gelmesi demektir. Yani, böyle bir rehinle yüklü taşınmazın maliki kim ise, her durumda, bu rehinle güvence altına alınan borcun borçlusu da o olur.

Taşınır rehninde rehinli alacaklılar arasında sıra, tarih itibariyle öncelik esasına dayanır. Birden fazla rehin varsa, sonraki sıradaki önceki rehin sona erdiğinde ilerler. Bu açıdan, taşınır rehninde ilerleme sistemi vardır.

Önceki maliki tarafından terk ya da terkin edilmek suretiyle sahipsizleştirilmiş bir eşyadaki varlığını sürdüren mülkiyet hakkını, taşınırlarda sahiplenme (ihraz) (MK 767), taşınmazlarda işgal (MK 707) yoluyla kazanma koşullarına uyarak kazanma da aslen kazanmanın diğer bir halidir.

Keza, kazandırıcı zamanaşımıyla aynî hak kazananılması da aslen kazanmadır. Bunun için, (1) eşya sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olmalı, (2) mülkiyeti kazanan iyiniyetli üçüncü kişi olmalı, (3) üçüncü kişinin malik (ya da diğer aynî hak sahibi) sıfatıyla zilyetliği, (4) beş yıl boyunca davasız ve aralıksız devam etmeli (5) Zilyetliğin dayandığı varsayılan hak aynî hak olmalıdır

Küçük onarım işleri ya da tarımsal işlerin örnek verildiği olağan yönetim işlerinde her paydaş yetkilidir (MK 690). Buna karşılık, önemli yönetim işleri denilen işletme usulünün veya tarım türünün değiştirilmesi, kira sözleşmesinin akdi ya da feshi, olağan yönetimin sınırlarını aşan paylı malın korunmasına yönelik bakım, onarım ve yapım işlerinde pay ve paydaş çoğunluğuyla karar verilmelidir (MK 691). Buna nitelikli (vasıflı) çoğunluk denilmektedir. Nihayet, olağanüstü yönetim işleri olan paylı malın özgüleme amacının değiştirilmesi, korumanın ve olağan kullanmanın sınırlarını aşan yapı işlerinde ve paylı malın tümünü kapsayan tasarruf işlemlerinde oybirliği gerekmektedir. Bu nedenle B şıkkı doğru cevaptır.

Elbirliğiyle mülkiyette malikler, paylara ayrılmaksızın bir bütün olarak mülkiyet hakkı sahibidirler. Yasada öngörülmüş olan sınırlı sayıda elbirliğiyle mülkiyet ilişkisi vardır. Aile hukukundaki mal ortaklığı rejimi (MK 256 vd.), bunun bir örneğidir. Fakat elbirliğiyle mülkiyetin en yaygın örnekleri adi ortaklık (TBK 520 vd.; TBK 620 vd.) ve miras ortaklığıdır (MK 599). Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Bir bütünü tamamlayan ve bütünün diğer parçalarından bağımsız olarak aynî haklara konu edilemeyen eşya parçalarına bütünleyici parça (mütemmim cüz) denir. MK 684’e göre “bütünleyici parça, yerel âdetlere göre asıl şeyin temel unsuru olan, o şey yok edilmedikçe, zarara uğratılmadıkça veya yapısı değiştirilmedikçe ondan ayrılmasına olanak bulunmayan parçadır.” Geminin yelkeni, evin duvarları, arabanın tekerlekleri gibi. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Taşınmaz mülkiyetinin aslen kazanılması, cebri icra, mahkeme kararı, işgal (MK 707), olağan (MK 712) ve olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı (MK 713) ile yolsuz tapu siciline güvenen iyiniyetli üçüncü kişinin aynî hak kazanımı (MK 1023) hallerinde söz konusudur. Bu nedenle A şıkkı doğru cevaptır.

Tapu kaydından malikinin kim olduğu anlaşılamayan veya hakkında yirmi yıl önce gaiplik kararı verilmiş kimse adına kayıtlı veya tapu kaydı bulunamayan bir taşınmazın mülkiyeti malik sıfatıyla zilyedi olan kişi tarafından davasız ve kesintisiz geçecek 20 yıllık olağanüstü zamanaşımı yoluyla kazanılabilir. Yalnız bu süre tamamlandığında mahkemeden bir karar alınmalıdır (MK 713). Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Taşınmaz mülkiyetini devren, yani tasarruf yetkisi bulunan hak sahibinin iradesine dayanarak kazanma için üç koşul vardır. Taşınmazlarda aynî hakların devri ya da tesisine aracılık etme ve bunları açıklama işlevi gören tapu sicilinin gereklerine de uyan (1) geçerli bir hukuksal sebep, (2) tescil talebi ve (3) tescil olmak üzere üç halkalı zincirdir. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Taşınır mülkiyetinin kazandırıcı zamanaşımıyla kaznaılması için (1) eşya sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olmalı, (2) mülkiyeti kazanan iyiniyetli üçüncü kişi olmalı, (3) üçüncü kişinin malik (ya da diğer aynî hak sahibi) sıfatıyla zilyetliği, (4) beş yıl boyunca davasız ve aralıksız devam etmeli (5) Zilyetliğin dayandığı varsayılan hak aynî hak olmalıdır. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Hak sahibi tüzel kişi ise, intifa hakkı en fazla yüz yıl için kurulabilmektedir. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Kişiye bağlı irtifaklar, eşyaya bağlı olarak kurulmayan tüm irtifakları ifade eder. Yalnız kişiye (sıkı) bağlı olarak kurulabilen oturma ve intifa hakları bir yana bırakılırsa, kişiye bağlı irtifaklar eşyaya bağlı olarak da kurulabilirler. bu nedenle B şıkı doğru cevaptır.

Taşınmaz rehninin üç türü bulunmaktadır: İpotek, ipotekli borç senedi ve irat senedi.Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Aynî haklar içerdiği yetkilere, konusuna, hak sahibinin sayısı veya belirleniş tarzına göre sınıflandırılabilmektedir. I, II ve III. maddeler doğrudur, ancak "hak sahibinin yaşı" bu sınıflandırmadaki kriterlerden biri olmadığı için doğru cevap B'dir.