MEDENİ HUKUK II

Mülkiyet, bir ayni hak olmakla birlikte; sınırlı bir ayni hak değildir. Buna karşın taşınmaz yükü ve rehin, birer sınırlı ayni haktır.

Aynî hak üzerinde kurulduğu bir eşya, doğrudan egemenlik yetkileri ve herkese karşı ileri sürülebilirlik öğelerini içeren bir hak ve hukuk düzenince çizilen sınırlara uyma zorunluluğu içeriğiyle de bir yükümdür. Bu sebeple kanunla sınırlama mümkün olduğundan III. bilgi yanlıştır.

Aynî hak bir eşya üzerinde kurulan, sahibine o eşya üzerinde doğrudan egemenlik ve üçüncü kişilere (herkese) karşı ileri sürme yetkileri veren ve hukuk düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde kullanılabilen tekelci, mutlak ve malvarlıksal bir haktır.

Aynî hak, mutlak ve malvarlıksal haklardandır. Aynî haklar, yalnız cismanî şeylerle ilgili mutlak haklardır.

Aynî hakkı, yine malvarlıksal bir hak olan alacak hakkından ayıran, alacak hakkı nisbî iken aynî hakkın mutlak olmasıdır.

Hukuksal eşya her şeyden önce belirli olmalıdır. Hukuksal açıdan belirlilik aynî hakkın konusu olmaya elverişli sınırlara sahip olmakla mümkün olur. Taşınırlarda bu sınır kendiliğinden mevcuttur. Taşınmazların ise insan eliyle yapay olarak kadastro denilen yolla sınırlanması gerekmektedir.

Eşyanın devredilebilirlik özelliği de bulunmalıdır. Yani, onun alış veriş yaşamına sokulabilir, değiş tokuşu yapılabilir, bir anlamda para ile ölçülebilir değeri olmalıdır. Bu açıdan üzerinde egemenlik kurulamayan–ve kendilerine parasal değer de biçilemeyen–Güneşin ısısı, Ayın ışığı, Dünyayı saran atmosfer aynı zamanda başkasına da devir olunamadığı için henüz eşya değildirler. Yine fizik dünyada eşya sayılsa–ve üzerinde hukuken egemenlik kurulabiliyorsa– da bir pirinç ya da kum tanesi para ile ölçülebilir (iktisadî) değeri olmadıkça devredilebilir ve böylelikle de hukuksal anlamda eşya sayılmaz.

Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan ve kamunun ortak kullanımına ya da kamu hizmetinin görülmesine ayrılmış olan yerler ile sahipsiz yerler, kamu hukuku hükümlerine tâbi kamu mallarıdır. Örneğin, yol, köprü, meydan gibi orta malları; okul, hastane ya da karakol binası veya park, ibadethane, pazar gibi hizmet malları; kayalık, dağ, deniz, göl, nehir gibi sahipsiz yerler ile ormanlar kamu malıdır. Bunlara Medenî Kanun hükümleri kural olarak uygulanmaz.

Nisbilik, borç ilişkisinin yalnızca tarafları arasında hüküm doğurmasını ifade eder.

Özü ya da değeri değişmedikçe bir yerden diğer bir yere hareket ettirilemeyen eşyalara ise taşınmaz eşya denilmektedir. Gerçek (teknik) anlamda taşınmaz, varoluşu gereği maddî varlığı olan taşınmaz eşyalardır. Bu anlamda “bir” taşınmaz vardır: Arazi.

Yasal taşınmaz denilebilecek yasa gereği hükmen taşınmaz eşya sayılan varlık ve değerlerden söz edilir. Kat mülkiyetinde bağımsız bölümler, bağımsız ve sürekli olup tapu sicilinde ayrı sayfalara kaydolunan irtifaklar, paylı mülkiyette paylar gibi.

Basit (yalın) eşya, bağımsız bir varlığı olan, diğer bir şeyle bağlantısı olmayan, başka bir eşyanın eklenmesine gerek olmaksızın tek başına varlığı ve doğası gereği bir bütünlüğü olan eşyadır. At, mermer heykel, bardak, taş gibi.

Aynî hakkın mutlak hak niteliği, hak sahibine, eşya üzerinde aracısız ve tek başına doğrudan egemenliği dışa (müdahalelere) karşı koruma yetkisi sağlar

Dayandırıldığı meşru bir menfaat bulunmayan ve sadece fiilî bir elde tutma olarak tezahür eden zilyetliğe haksız zilyetlik denir.

Şeyin asli ve dolaylı zilyetliğini devreden kimsenin, o şeyin fer’i ve dolaysız zilyetliğini özel bir sebeple elinde tutmaya devam etmesi halinde zilyetliğin “hükmen teslim”inden söz edilir.

Mademki, aynî haklar mutlaktır ve herkes bu haklara saygılı olmalıdır; o halde, herkes aynî hakkı hiçbir kuşkuya yer vermeyecek denli açıklıkla tanıyabilmeli, teşhis edebilmelidir. Bu da, ilk elde aynî haklarda sınırlı sayı ve tipe bağlılık ilkesi
ile sağlanmaktadır. Buna göre, aynî haklar, yalnız yasayla düzenlenmiş olan sayıda ve yasada öngörülen içerikte olabilir. Nitekim aynî haklar tam aynî hak olan mülkiyet ile irtifak, taşınmaz yükü ve rehin gibi alt türleri olan sınırlı aynî haklardan ibarettir.

Zilyetliğin unsurlarından birisi de eşya üzerinde fiili hakimiyettir. Ancak zilyedi olunan eşyanın, zilyet olma iradesi devam ederken kısa süreli olarak terk edilmesi, zilyetliği sona erdirmez.

Kuvvet kullanma eylem anında veya hemen eylemi takiben mümkündür. Bir haftalık süre A'nın kuvvet kullanarak zilyetliğini geri alması hukuken mümkün değildir. Zilyetliğin idari yoldan korunması ise ancak taşınmazlar bakımından söz konusudur. Bu sebeple A'nın II. ve IV. yollara gitmesi mümkündür.

İlgisi olan herkes tapu kütüğünü inceleme ve örnek verilmesini isteme hakkına sahiptir. Bu sebeple gizlilik ilkesi seçeneği yanlıştır.

Tasarruf yetkisini kısıtlayan şerhler TMK m.1010'da düzenlenmiş olup, geçici tescil şerhi TMK m.1011'de düzenlenmiştir. Bir hakkın tescili için gereken koşulları henüz taşımadığı, fakat herhangi bir işlem görmemesi, böylelikle de tapu sicilinde gösterilmemesi halinde hak kaybına yol açma tehlikesinin bulunması hallerine özgü olarak, bu tehlikeleri önleyici nitelikte öngörülmüş bir işlemdir.

Kısa elden teslim; o ana değin eşyayı sınırlı bir aynî hak ya da kişisel hakka dayanarak elinde (fiilî egemenliğinde) tutan fer’i zilyede, o eşyanın aslî zilyetliğinin (yani mülkiyetin) bir hukuksal işlemle devridir. Diğer bir deyişle, bu, fer’i zilyetlik durumunu aslî zilyetliğe dönüştüren bir yoldur.

Tescilin geçerli bir hukuksal sebebi bulunmalıdır. Tescil, ancak geçerli bir sebebi var ise geçerlidir. Bu, devren kazanımlarda geçerli bir hukuksal işlemin var olması demektir. Sözgelişi, bir taşınmazın devredilmesi için, öncelikle geçerli bir sözleşme, örneğin satış sözleşmesi ya da geçerli bir vasiyetname aranacaktır. Taşınmaz mülkiyetinin devrini amaçlayan sözleşmeler resmî şekle tâbi olup, bunun için bu sözleşmelerin tapu müdür ya da memurlarınca düzenlenmesi zorunludur. O halde, sebebi oluşturan bu gibi işlemler geçerlilikleri için aranan şekle uygun olmalıdır ki, tescil, aynî hak kazandırıcı işlevini görebilsin. Hukuksal sebep yok ya da geçerli değilse, tescil de geçersizdir.

Devletin sorumluluğu ilkesine göre, Devlet, tapu sicilinin tutulması sırasında memurun işlem ve eylemleri sonucunda ortaya çıkan yolsuz sicilden doğan zararın tazmininden kusursuz sorumludur. Bu gibi bir durumda, zarar gören, (1) memura ve böylelikle de Devlet’e yüklenebilir bir kusur bulunmasa da (2) yolsuz sicilin, (3) zararının (4) sicilin yolsuz tutulması ile zararı arasında bir nedensellik bağının varlığını kanıtlamalıdır. Devlet zarar görene ödediği tazminatı, kusuru bulunan memuruna rücu eder. Burada haksız fiiller için öngörülen öğrenmeden itibaren iki (2) yıllık, ayrıca olayın vukuundan itibaren on (10) yıllık zamanaşımı süresi geçerlidir.