MEDENİ HUKUK II

Zilyetliğin öğeleri, fiilî egemenlik (corpus) ve zilyetlik iradesidir (animus possidendi).

Taşınırlarda zamanaşımı ile mülkiyet kazanımı için, beş yıllık sürenin malik sıfatıyla zilyet olarak geçirilmesi gerekir (MK 701)

Eşya üzerindeki zilyetliğin mülkiyet hakkına dayandığı durumlarda malik sıfatıyla zilyetlikten söz edilir.

Tek başına (münhasır) zilyetlik, bir kişinin bir eşya üzerinde yalnız olarak kullandığı zilyetliktir. Buna karşılık, birlikte (toplu) zilyetlik, bir eşyanın birden fazla
kişinin zilyetliğinde bulunmasıdır. Paylı zilyetlik ve elbirliğiyle (iştirak halinde)
zilyetlik olmak üzere ikiye ayrılır.

Fer’î zilyetlik, eşyada mülkiyetten başka bir aynî (irtifak, taşınmaz yükü veya rehin) ya da kişisel (kira, ödünç, saklama gibi) hakka dayanan zilyetliktir.

Zilyedin, zilyetliğinin haklı bir nedene dayanmadığını bilmediği veya bilmesi gerekmediği zilyetliğe iyiniyetli zilyetlik denir.

Doğrudan zilyetlik, bir kimsenin, fiziksel egemenliği bizzat, herhangi bir aracı olmadan ve eşya üzerinde doğrudan kullanmasına denmektedir.

Egemenlik, bizzat değil, başkası aracılığıyla; yani, o kimsenin kendisi tarafından değil, araya giren başka bir kişi tarafından kullanılmaktaysa dolaylı zilyetlik ortaya çıkar.

Aynî hak bir eşya üzerinde kurulan, sahibine o eşya üzerinde doğrudan egemenlik ve üçüncü kişilere (herkese) karşı ileri sürme yetkileri veren ve hukuk düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde kullanılabilen tekelci, mutlak ve malvarlıksal bir haktır.

Aynî hakkı, yine malvarlıksal bir hak olan alacak hakkından ayıran, alacak hakkı nisbî iken aynî hakkın mutlak olmasıdır.

Tasarruf yetkisi (abusus), aynî hakkın hukuksal yazgısını tayin etme yetkisidir. Diğer bir deyişle aynî hakkı malvarlığından çıkartma veya içeriğini sınırlama yetkisidir. Tasarruf yetkisi eşyayı terk (çöpe atma) veya tahrip etme ya da tüketme gibi fiilî tasarruf; aynî hakkı devretme veya sınırlı aynî hak konusu yapma (irtifak, taşınmaz yükü ve rehin) gibi hukuksal tasarruf yetkileri olarak ayrıma tâbi tutulabilmektedir.

Aynî Haklara Egemen Olan İlkeler; Mutlaklık, Sınırlı Sayı ve Tipe Bağlılık, Açıklık (Aleniyet), Kamu Güveninin Korunması, Belirlilik, Sebebe Bağlılık, Aynî Hakların Hak Düşümü Süresine ve Hak Kaybettirici Zamanaşımına Bağlı Olmamasıdır.

Herkes aynî hakkı hiçbir kuşkuya yer vermeyecek denli açıklıkla tanıyabilmeli,
teşhis edebilmelidir. r. Bu da, aynî haklarda sınırlı sayı ve tipe bağlılık ilkesi ile sağlanmaktadır. Buna göre, aynî haklar, yalnız yasayla düzenlenmiş olan sayıda ve yasada öngörülen içerikte olabilir. Nitekim aynî haklar tam aynî hak olan mülkiyet ile irtifak, taşınmaz yükü ve rehin gibi alt türleri olan sınırlı aynî haklardan ibarettir.

Hükmen teslim: Şeyin asli ve dolaylı zilyetliğini devreden kimsenin, o şeyin fer’i ve dolaysız zilyetliğini özel bir sebeple elinde tutmaya devam etmesi halinde zilyetliğin “hükmen teslim”inden söz edilir. Şeyi satma, fakat kira sözleşmesi ile elinde tutma hali buna örnek olarak gösterilebilir.

Zilyetliğin kazanma yolları aslen kazanma, devren kazanma, miras yoluyla kazanma ve tesisen kazanmadır.

Zilyetliğin Devren Kazanılması Teslim Yoluyla Zilyetliğin Kazanılması ve Zilyetliğin teslimsiz kazanılması olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. A,B,C ve E seçenekleri zilyetliğin teslimsiz kazanılması yollarıdır. Tesisen kazanma ise devren kazanma kapsamında değildir.

Bir zilyedin, eşyada bir aynî hak ya da kişisel hak tanımak suretiyle başkasına fer’i zilyetlik sağladığı durumlarda, yeni bir zilyetlik kurulmuş olur. Bu zilyetliğin tesisen kazanılmasıdır.

Dava, gasp fiilinin ve failin öğrenildiği tarihten itibaren iki ay ve olaydan itibaren en çok bir yıl içinde açılmalıdır Bu süreler hak düşümü süreleridir.

Kişisel hakların şerhi: Aynî hak olmamakla birlikte, tapu siciline tescili kabul olunan ve böylelikle üçüncü kişilerin bilgilerine sunulabilir olan kişisel haklar vardır. Bu bakımdan, şerh edilebilir kişisel haklarda yasallık veya sınırlı sayı ilkesi geçerlidir (MK 1009). Bu anlamda, her kişisel hak değil, ancak yasada öngörülmüş sınırlı sayıdaki kişisel hak tapu siciline şerh olunabilir. Bu şerh, eşyaya bağlı borç etkisi doğurur. Eşyaya bağlı borç, hak kullanıldığı sırada her kim  malik ise, onun borçlu olması demektir.

Tapu kütüğünde aynî haklara ilişkin olarak yapılan işlem tescildir. Bir aynî
hakkın devrinde, tesisinde, içeriğinin değiştirilmesinde ya da sona erdirilmesinde tescil işlemi yapılır.

Tapu siciline egemen olan ilkeler arasında A, B, C  ve D seçenekleri yer almaktadır. Ancak gizlilik ilkesi yer almaz. Açıklık İlkesi yer alır. Açıklık ilkesi de ilgisi olan herkesin tapu kütüğünü inceleme ve örnek verilmesini isteme hakkına sahip olmasıdır.

Tapu sicili sistemi, her taşınmaza bir sayfa açılarak, o taşınmaza ilişkin künye bilgilerinin ve hak durumunun o sayfada görünüm kazanmasıyla sağlıklı işletilebilir. İşte her taşınmaz için kütükte bir sayfa açılmasına aynî kayıt ilkesi denilmektedir.

Dar ve teknik anlamda tescil, bir aynî hakkın devri ya da tesisi için yapılan işlemdir. Fakat aynî hakkın içeriğinde değişiklik yapmak istendiğinde yapılan tescile değiştirme (tadil), aynî hakkın sona erdirilmesi amacıyla yapılan tescile ise, terkin (silme) adı verilmektedir.