MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 8

Bağışlayana dönme koşullu (rücu şartıyla) bağışlamalar: Bu tip bağışlamalarda bağışlananın, bağışlayandan önce ölümü halinde bağış konusunun bağışlayana dönmesi koşulu öngörülmüş bulunmaktadır. Taşınmazlarda dönme koşullu bağışlama tapu siciline şerh olunabilir. Bu durumda eşyaya bağlı borç doğar.

Satış sözleşmesi, satılanın mülkiyetini alıcıya geçirmez; satıcıyı yalnız borçlandırır. Satıcı, satış sözleşmesiyle alıcıya karşı aslî borç olarak satılanın zilyetlik ve mülkiyetinin devrini veya tam hak sağlamayı borçlanmış olur (TBK 207/I). 

1. Şu durumda, satılan taşınır eşya ise, satıcının borcunu ifa etmiş sayılabilmesi için o şeyin zilyetliğini ve mülkiyetini devretmiş olması gerekir. Bu, satılan taşınır eşyadaki zilyetliğin mülkiyet kazandırmak amacıyla devri (TBK 210) yükümlülüğüdür. Bu da, zilyetliğin devri yollarıyla, yani teslim, kısa elden teslim, hükmen teslim, zilyetliğin havalesi veya emtiayı temsil eden senetlerin teslimi yollarından biri ile devri demektir. Eşyanın tesliminin zilyetliğin devrinin yollarından sadece biri olduğu unutulmamalıdır. Ekleyelim ki, taşınmazlarda mülkiyetin devri için, tapu kütüğüne tescil gerçekleştirilmelidir. Bu konularda Ünite 1 ve 2’de açıklamalar yapıldığından, burada ayrıntıya girilmemektedir. 

2. Hak satışı söz konusuysa, satıcının borcu, tam hak sağlama borcudur. Bu borcun ifası için, varsa özel olarak öngörülen şekle uyulmalıdır. Örneğin, alacak satışı söz konusu ise, borcu ifa için, yazılı şekilde alacağın devri işlemi yapılmalıdır (TBK 184/I). 

Yukarıdaki açıklamalara göre zilyetliğin mülkiyet kazandırma amacıyla devri satıcının yan borcu değil asli borcudur.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Yüklemeyle, bağışlanan, belirli bir edimde bulunma yükümü altına girer. Bu edim, bir verme (bağışlama konusunu kısmen veya tamamen belirli bir amaçla kullanmak), bir yapma (bağışlayan veya üçüncü bir kişi lehine belirli bir hizmette bulunmak) şeklinde olabilir.

Yargıcın, TBK 75 uyarınca, hükmü iki yıl içerisinde yeniden inceleme yetkisini saklı tutan bir karar vermesidir. Yargıç, iki yıl içerisinde kendiliğinden ya da istem üzerine tazminat miktarını gözden geçirir, gerekirse değiştirilmesi kararı verebilir. Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Satış bir malın para ile mübadele edilmesi olduğu halde, mal değişimi (trampa) sözleşmesinin esası, bir malın başka bir mal ile değişimidir (mübadelesidir) (TBK 282-284). Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir. Satış sözleşmesine ilişkin hükümlerin mal değişiminde de uygulanması yasaca benimsenmiş bulunmaktadır (TBK 283). Bu pek isabetsiz de sayılmaz. Çünkü, her bir taraf, mal ya da hakkı kökten devretme borcu üstlenmiş olması bakımından satıcı konumundadır; bundan dolayı, satıcıya ilişkin hükümlerin uygulanması olağan görünmektedir. 

Eski Kanun uyarınca “Hakim, manevi tazminatın miktarını tayin ederken, tarafların sıfatını, işgal ettikleri makamı ve diğer sosyal ve ekonomik durumlarını da dikkate alır.” TBK 49/II’nin düzenlediği ayrımcılık izleri taşıyan uygulamalara meydan veren bu hüküm, yeni TBK’nun denk düşen 58 nci maddesindeki düzenlemesine –isabetli bir tutumla– alınmamıştır. Doğru cevap E'dir.

Elden bağışlama: Başka bir merasime hacet olmaksızın sadece eşyanın teslimi ile gerçekleşir. Bu suretle, aynı anda hem borçlanılmakta hem de borcun ifası gerçekleşmektedir. Böylelikle de hem borçlandırıcı işlem hem de tasarruf işlemi aynı anda yapılmaktadır. O halde, elden bağışlama sadece taşınırlarda geçerli olup, devri şekle bağlı işlem gerektiren hak ya da eşyaya ilişkin olarak elden bağışlama söz konusu olmaz. Öyleyse, resmî şekli gerektiren taşınmazlarda elden bağışlama söz konusu olamaz (TBK 288/II). Bağışlama sözü verme, şekle uyulmaksızın yapılmışsa geçersizdir; fakat, bağışlama sözü, daha sonra elden bağış gerçekleştiğinde geçerli sayılmaktadır (TBK 288/III). Fakat bu yolla şekle aykırı bir taşınmaz bağışlama sözü verme elden bağışlamaya çevrilemez. 

Eser tamamlanmadan önce iş sahibine tanınan sözleşmeyi sona erdirme olanağı, tam tazminat ödeyerek sözleşmeyi feshetme hakkıdır.

Kısa zamanaşımı süresi, TBK 72’de iki (2) yıl olarak, uzun zamanaşımı süresi ise on (10) yıl olarak öngörülmüştür. Doğru cevap E'dir.

Bu anlamda, zenginleşme ya sebebin hiç olmamasına (başkasının malını haksız olarak kullanma) ya da var, fakat baştan hükümsüz (kesin hükümsüz ya da iptal edilmiş olan bir işlem), sonradan hükümsüz kalan (bağışlamadan rücu edilmiş), gerçekleşmemiş olan (erteleyici koşulun gerçekleşmesi imkânsızlaşmış) ya da sona ermiş (bozucu koşul gerçekleşmiş) olan bir sebebe dayanmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Kira sözleşmesi, geçerliliği şekle bağlanmış sözleşmelerden değildir. Uygulamada sıklıkla kira kontratı olarak adlandırılan hazır (matbu) sözleşme metinlerinin kullanılması, sözleşmenin şekle bağlı olduğunu göstermez. 

Kira sözleşmesi, kiralayan bakımından sürekli edimli, kiracı bakımından dönemlik edimli bir sözleşmedir. Kiralayanın edimine ara vermesi ya da bir kez ifayla edimin sona ermesi söz konusu olmaz. O, edimini kesintisiz olarak kira sözleşmesinin başlangıcından sona ermesi anına kadar ifa etmelidir.

Kira sözleşmesi süreli bir sözleşmedir. Sözleşmenin süresi taraflarca belirlenebileceği gibi belirlenmemiş de olabilir. 

Sebepsiz zenginleşme yoksullaşan aleyhine bir borç doğmasına sebep olmuşsa, o, zamanaşımı geçse bile bu borcu ödemeden kaçınabilir (TBK 82/II). Buna daimî def ’i hakkı denir. Doğru cevap B'dir.

Adî kira ile ürün kirasını her zaman ayırmak kolay olmaz. Çünkü kimi zaman ürün verebilen bir şey, bu özelliğine bakılmaksızın kiralanmış olabilir. Örneğin, bir çayırın otlarından yararlanılması için değil, spor alanı olarak kiralanması gibi. Böyle bir olasılıkta genel (adi) kira hükümlerinin uygulanması söz konusu olur. Bu sebeple, kiralananda ürün verme özelliği var ve kira sözleşmesinin amacı –salt kullanma değil– kiralananın kullanılması ve ondan yararlanılması ise, ürün kirası bulunduğu söylenebilir. 

Cevap E şıkkıdır.

Kiracının aslî borçları kira parasını ödeme (TBK 313) ve sözleşme sona erdiğinde kiralananı geri vermedir (TBK 334). Ayrıca, kiracının kiralananı özenle kullanma, kiralanan taşınmaz ise taşınmazda oturan kişilere ve komşulara saygı gösterme (TBK 316), kiralananın olağan kullanımı için gereken temizlik ve bakım giderlerini ödeme (TBK 317), ayıpları (TBK 318) ve zaptı kiralayana bildirme (TBK 309; krş. eBK 256/III), ayıpların giderilmesi için kiralananda yapılan çalışmalara ve bakım, satış ya da sonraki kiralama için zorunlu ölçüde kiralananın görülmesine (taşınmaz ise, gezilip görülmesine) katlanma (TBK 319) gibi yan borçları bulunmaktadır. 

Kira sözleşmelerine ilişkin genel hükümlerden biri olan TBK 327/I uyarınca, belirli süreli sözleşme, süre tamamlandığında kendiliğinden son bulur. Fakat açık bir anlaşma olmadan kira ilişkisinin sürdürülmesi, taraflar arasındaki sözleşmenin belirsiz süreli sözleşmeye dönüşmesi sonucunu doğurur (TBK 327/II). 

Belirli süreli konut ve çatılı işyeri kiralarında bildirim yoluyla sözleşmenin sona erdirilmesinin düzenlendiği yeni TBK 347 nci maddesi birinci fıkrasının ilk cümlesine göre “…kiracı,… süresinin bitiminden en az onbeş gün önce bildirimde bulunmadıkça, sözleşme aynı koşullarla bir yıl için uzatılmış sayılır.” (Krş. eGKK 11). 

İş görme borcu doğuran sözleşmeler ise, emek harcayarak ifa edilecek borçların üstlenildiği sözleşmesel bağlar ya-ratmaktadırlar. Örneğin hizmet, hizmetin özel türleri olarak pazarlamacılık ve evde hizmet, eser, yayım, vekalet, vekâletin özel türleri olan simsarlık
(tellallık), komisyon gibi sözleşmeler böyledir. Bunlardan vekaletin kendisi ivazsız ya da ivazlı kurulabilir iken, bunun özel türleri simsarlık ve komisyon dahil diğerleri ivazlılık nitelikleri göstermektedirler. Vekâleti diğerlerinden, özellikle de eserden ayırdığı kabul edilen, vekilin, bir işin sonucunu başarma taahhüdü (sonuç garantisi) değil, sadece o işi özenle görme taahhüdü altına girmiş olmasıdır. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Aynı anda ifa söz konusuysa taraflardan biri kendi borcunu ifa etmedikçe ya da etmeyi teklif etmedikçe diğerinden alacağını talep ederse, karşı tarafın bu talebi yerine getirmekten kaçınma hakkı vardır. Buna ödemezlik def ’i denilmektedir (TBK 97). Bir tür güvence oluşturan ödemezlik def ’i, bir yan hak olup, hak sahibine borcunu ifa etmekten geçici olarak kaçınma hakkı verir. Doğru cevap C'dir.