MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 25

Her alacak zamanaşımına tâbidir. Fakat bazı alacaklarda bu geçerli değildir. Taşınmaz rehniyle güvenceye alınmış alacaklarda zamanaşımı işlemez (MK 864). Oysa taşınır rehninde zamanaşımı işler (TBK 159).

Beş (5) yıllık süre öngörülmüş olan haller bulunmaktadır (TBK 147). Bunlar (1) Kira paraları, anapara faizleri ve ücret gibi dönemsel edimler; (2) otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri, (3) küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlardan doğan alacaklar, ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar (5) vekâlet, komisyon ve acentalık sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar ile (6) yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklardır.

Borçlunun, alacaklıya karşı, borcunu hiç veya gereğince yerine getirmediği takdirde ifa etmeyi önceden yüklendiği edime ceza koşulu denir.

Birbirine karşılıklı ve aynı cinsten muaccel borçları bulunan iki kişiden birinin diğerine tek taraflı irade açıklamasıyla, borçların az olan tutarında sona erdirilmesine takas (ödeşme) denir (TBK 139).

Tam iki tarafa borç yükleyen ani edimli veya ifasına henüz başlanmamış sürekli edimli sözleşmelerde borçlunun temerrüdü halinde alacaklıya tanınmış seçimlik haklar, (1) ifadan vazgeçme ve müspet zararının tazminini isteme veya (2) sözleşmeden dönme ve menfî zararının tazminini istemedir. Bu tür sözleşmelerde borçlunun temerrüdü halinde zaten alacaklının (3) aynen ifa ve gecikme tazminatı isteme hakkı karinedir. Yani, borçlu temerrüde düşmüş olmasına rağmen alacaklının hareketsiz kalması, alacaklının aynen ifa ve gecikme tazminatı istediğini kabul etmemize yol açar. Öte yandan ifasına başlanmış olan sürekli edimli sözleşmelerde, yeni TBK 126, alacaklıya sadece (1) aynen ifayı ve gecikme tazminatını isteme ya da (2) sözleşmeyi feshetme ve sözleşmenin süresinden önce sona ermesinden dolayı uğradığı zararın tazminini isteme olanakları vermektedir.

Para borcu, alacaklının ifa zamanındaki yerleşim yerinde ifa edilir. Bu açıdan, para borcu, alacaklının ayağına götürülecek borçtur. Ankara’da yerleşik A, B’ye, 1000 TL karşılığında bir kamera satmıştır; bedel borcu Ankara’da ifa edilecektir.

Borçlu, alacakla ilgili itiraz ve def’ileri ileri sürebilir. Buna göre, o, ehliyetsizlik nedeniyle ya da şeklen temlik edenle aralarındaki ilişkinin geçersiz olduğunu; bu arada borcun ifa, ibra, takas yoluyla sona erdirildiğini ya da zamanaşımına uğradığını veya karşı alacağın ifa edilmediğini (ödemezlik defi) ileri sürebilir. Fakat, iki halde alacağı devralan korunur: (1) Yazılı borç ikrarına (tanımaya) dayanan alacağı devralan iyiniyetli üçüncü kişiye karşı, alacağın muvazaalı olduğu, (2) Boş kâğıda atılan (beyaza) imzanın üzerinin alacaklı tarafından hakkın kötüye kullanılmasını oluşturur biçimde doldurularak hazırlanan senetle birlikte devredilen alacağın geçersiz olduğu alacağı devralan iyiniyetli kimseye karşı ileri sürülemez.

Davayı yetkili ya da görevli bir mahkemede açmamış olma ya da düzeltilebilir bir yanlışlık yapılmış olması halinde ya da davanın vaktinden önce açılmış olduğu için reddedildiği durumlarda, bu arada zamanaşımı dolmuş ise, alacaklıya altmış (60) gün içerisinde haklarını kullanma olanağı tanınmaktadır (TBK 158).

Aynî Haklara Egemen Olan İlkeler; Mutlaklık, Sınırlı Sayı ve Tipe Bağlılık, Açıklık (Aleniyet), Kamu Güveninin Korunması, Belirlilik, Sebebe Bağlılık, Aynî Hakların Hak Düşümü Süresine ve Hak Kaybettirici Zamanaşımına Bağlı Olmamasıdır.

Kira sözleşmesi, geçerliliği şekle bağlanmış sözleşmelerden değildir. Uygulamada sıklıkla kira kontratı olarak adlandırılan hazır (matbu) sözleşme metinlerinin kullanılması, sözleşmenin şekle bağlı olduğunu göstermez.

TBK’nun konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümlerinin taraflardan birinin kamu kurum ve kuruluşu olması halinde de uygulanması öngörülmektedir (TBK 339/II).

Konut ve çatılı işyeri kiralarında sırf sürenin sona ermesi kiralayana sözleşmeyi sonlandırma hakkı vermemektedir (TBK 347/I, cüm.2). Bununla birlikte yeni düzenlemeye göre, kira sözleşmesinin süresi ne olursa olsun, süre bu yolla en çok on (10) yıl daha uzayabilir (TBK 347/I, cüm. 3).

Taşınırlar, taşınmazlar ya da haklar kullanım ödüncüne konu oluşturabilir.

Tüketim ödüncü, ödünç verenin bir miktar paranın veya tüketilebilir bir şeyin mülkiyetini ödünç alana devretmeyi borçlandığı ve ödünç alanın da aldığıyla aynı cinsten şeyi miktar veya değer itibariyle geri vermeyi borçlandığı sözleşmedir.Ödünç verilecek şeyin para veya tüketilebilir bir eşya olması gerekir. Bu nedenle parça borcuna konu oluşturabilen şeyler bu sözleşmenin konusu olamaz. Bu itibarla, mercimek, nohut, fasulye, gibi bakliyatı, un, şeker, yağ, kahve gibi maddeleri tüketim ödüncüne konu yapmak mümkündür. Fakat bir aile yadigarı kılıç, istiklâl madalyası, antika bir vazo gibi parçalar tüketim ödüncüne konu oluşturamaz. Gerçi bunlar da ödünç verilebilir, fakat tüketim ödüncü değil, kullanım ödüncü (ariyet) konusu olurlar.

Yasal olarak eksik iki tarafa borç yükleyen nitelikteki tüketim ödüncü, verilen ödünç için bir karşılık belirlenmişse tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliği kazanmaktadır. Bu anlamda ödünç verilen paraya, sözleşme süresince faiz yürütülmesi kararlaştırılabilir.

İşçinin borçları, işgörme (TBK 395), özen ve sadakat gösterme (TBK 396), ve işverenin emir ve talimatlarına uyma (TBK 399), teslim ve hesap verme (TBK 397) ve fazla çalışma (TBK 398) olmak üzere sıralanabilmektedir.

Eser sözleşmesi taraflarından birinin bir eser meydana getirmeyi ve bunun teslimini borçlanması karşılığında diğer tarafın bir bedel ödemeyi borçlandığı sözleşmedir. Bir evin badana ve boyasını yapma, bir elbisenin kuru temizlemesini yapma, gömleğin kolalanması, ütülenmesi, bozulmuş musluğun tamiri, kirlenmiş ayakkabının boyanması gibi bir şeyin iyileştirilmesiyle de eser meydana gelmektedir.

Yüklenici eseri kişisel olarak ve bizzat meydana getirmelidir; bununla birlikte, eğer yasaklanmamışsa ya da açıkça yetkilendirilmişse eseri gözetimi ve yönetimi altında başkasına yaptırmaya yetkili olduğu kabul edilmektedir (TBK 471/III).

Yüklenicinin ücret alacağı muacceliyet tarihinden itibaren beş yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Bu açıdan, mülkiyet hakkı, içeriğinde kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkilerinin tümünü toplayan haktır. "Yatırım" bu yetkilerden biri olmadığı için madde III yanlıştır. Doğru cevap D'dir.