MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 8

Yararlanma yetkisi (fructus), eşyanın sağladığı yararları toplama
yetkisidir. Aynî hakkın konusu olan eşyanın verebildiği, ondan elde
edilebilir ne türden yarar varsa bu yararların tümü aynî hak sahibi
nin yararlanma yetkisinin kapsamına girer. Bu yararlar doğal ürünler (semereler) olarak adlandırılan süt, yün, meyve olabileceği gibi,
bunlara benzer sayılan taş, kum, gibi diğer verimler de olabilir. Ayrıca bir eşyadan kira, faiz, kâr gibi elde edilmesi mümkün hukuksal
ürünler de yarar kavramına dahildir.

Koruyucu yetkiler, fiilî koruma yetkileri ile hukuksal koruma yetkileri olarak ikili bir sınıflandırmaya tâbi tutulabilir. Fiilî koruma yetkileri
esas olarak zilyetliğe bağlı koruma olanaklarını ifade etmektedir. Bunlar,
saldırılara kuvvet kullanarak karşı koyma ya da zilyetlik davalarına ya
da hak karinelerine dayanan taşınır davasına başvurma olanaklarıdır.
Buna karşılık hukuksal koruma yetkileri, aynî hakka dayanarak ileri sürülebilen aynî taleplerle istihkak davası ve elatmanın önlenmesi davası
açma olanaklarını ifade etmektedir.

Eşyalar şahsi değil tam tersi kişi dışı olmalıdır. Bu kişilik hakkının kapsamına giren varlık ve değerler arasında yer almamayı deyimlemektedir.

Eşya, üzerinde egemenlik kurulabilme özelliği taşımalıdır. Bu egemenlik zilyetlikte bulundurma olarak fiilî ve de mülkiyet konusu oluşturma
gibi hukuksal olarak ortaya çıkabilir. Bu itibarla, Güneş ya da Dünya;
hava ya da uzay; deniz ya da akarsular üzerinde egemenlik kurulamaz.
Ne var ki, bunlarda egemenliği sağlamaya elveren araçlarla örneğin deniz suyunun şişelenmesi ya da havadaki oksijenin tüpe doldurulması ile
egemenlik sağlanması mümkün olabilir.

Zilyetliğin bir eşyanın tümü üzerinde kurulması şart değildir.
Bir eşyanın bir kısmı üzerinde zilyetlik kurulması da mümkündür. Buna kısmî zilyetlik denilmektedir.

Kiracının zilyetliği başka sıfatla, fer'i, doğrudan zilyetliktir.

Borçlar hukuku, konusu bakımından, içeriği değişik hususlarla doldurulabilecek tek bir model olan borç ilişkilerini ele almaktadır. Borç ilişkisinin hukuksal işlem, haksız fiil, sebepsiz zenginleşme ve vekâletsiz iş görme olmak üzere dört kaynağı, bunlardan doğan alacak hakkı ve bu hakkın aralarındaki bağla doğduğu borçlusu ve alacaklısı bulunmaktadır.

Borç ilişkisi sadece tarafları arasında bağlılık yaratır. Başka bir ifadeyle, borç ilişkisinden doğan hak ve borçlar yalnız taraflar arasında ileri sürülebilir, ihlâl edilebilir. Bundan dolayı, üçüncü bir kişi borçtan sorumlu tutulamaz.

Bir ayni hakkın içerebileceği tüm yetkileri içeren tam ayni hak, mülkiyet hakkıdır (I). Aynî haklar, yalnız cismanî şeylerle ilgili mutlak haklardır. Bununla birlikte, yasada, cismanî nitelikte olmayan tabii kuvvetlerde, alacaklarda ve diğer haklar üzerinde aynî hak kurulabileceği öngörülmüştür (II). Ticarî işletme üzerinde de bir bütün olarak rehin (ticarî işletme rehni) kurulabilmektedir (III). Doğru cevap D'dir.

Nispilik ilkesine göre; borç ilişkisi sadece tarafları arasında bağlılık yaratır. Başka bir ifadeyle, borç ilişkisinden doğan hak ve borçlar yalnız taraflar arasında ileri sürülebilir, ihlâl edilebilir. Bundan dolayı, üçüncü bir kişi borçtan sorumlu tutulamaz. Bu nokta, borç ilişkilerinden elde edilebilir yarar ya da çıkar olarak alacak hakkının aynî haklardan farkını da göstermektedir. Aynî haklar herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haklar iken, alacak hakkı yalnız borçluya karşı ileri sürülebilmektedir.

Koruyucu yetkiler, fiilî koruma yetkileri ile hukuksal koruma yetkileri olarak ikili bir sınıflandırmaya tâbi tutulabilir. Hukuksal koruma yetkileri, aynî hakka dayanarak ileri sürülebilen aynî taleplerle "istihkak davası" ve "elatmanın önlenmesi" davası açma olanaklarını ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Aksine bir hüküm yoksa borç, doğduğu sırada borçlunun yerleşim yeri neredeyse orada ifa edilmelidir. Bu kuralın da istisnaları bulunmaktadır. Para borçları ifa zamanında alacaklının yerleşim yerinde, parça borçları sözleşme kurulurken borcun konusunun bulunduğu yerde ifa edilmelidir.

Borç ilişkisini sona erdiren haller, tüm borçların ifa edilmiş olması, sona erdirme sözleşmesi, sürenin geçmesi (dolması), fesih ve fesh-i ihbar, dönme ve geri almadır. Bir borç ise şu sebeplerle sona erebilir: İfa, ibra, takas, borcun imkânsız hale gelmesi, alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi.

Alacaklının borçludan talep etmeye hakkı, borçlunun ise alacaklıya karşı yerine getirmeye yükümlü olduğu belirli bir davranış tarzına edim denir. Kural olarak, edim yükümlerinden bağımsız borç ilişkisi olarak adlandırılanlar bir yana bırakılacak olursa, her borç ilişkisi, en az bir edim içerir. Borçlu bir ya da birden fazla edim üstlenmiş olabilir. Edimin içeriği somut ilişki çerçevesinde belirlenir.

Hukuksal eşya her şeyden önce belirli olmalıdır. Hukuksal açıdan belirlilik aynî hakkın konusu olmaya elverişli sınırlara sahip olmakla mümkün olur. Taşınırlar da bu sınır kendiliğinden mevcuttur. Taşınmazların ise insan eliyle yapay olarak kadastro denilen yolla sınırlanması gerekmektedir. İstisnaen, bu özelliği olmamakla birlikte malvarlığı da eşya gibi intifa hakkına konu olabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Basit (yalın) eşya, bağımsız bir varlığı olan, diğer bir şeyle bağlantısı olmayan, başka bir eşyanın eklenmesine gerek olmaksızın tek başına varlığı ve doğası gereği bir bütünlüğü olan eşyadır. At, mermer heykel, bardak gibi. Bileşik (mürekkep, birleşik) eşya, birden çok eşyanın birbirinden ayrılamayacak bir biçimde bir araya getirilmesiyle oluşan, hukuken ve ekonomik yönden bileşenlerinden (parçalarından) ayrı bir varlık haline gelmiş olan eşyadır. Örneğin, araba, ev, gemi, gözlük gibi. Doğru cevap D'dir.

Bağlı hakların ilk türü, birincil hak olan alacak hakkına eklenerek, onunla bütünleşerek kullanılabilen, böylelikle alacağı genişleten haklardır. Alacaklı, hem asıl alacağını hem de bu haklarını isteyebilmektedir. Faiz, gecikme tazminatı, ifaya eklenen veya ifa ile birlikte talep edilebilen ceza koşulu bunlara örnek gösterilebilir.

Eklenti (teferruat), madden ve hukuken bağımsız olmakla birlikte, birleştirme, takma veya başka bir biçimde asıl şeye bağlanarak asıl şeyin işletilmesi, korunması ya da ondan yararlanılması için ona sürekli olarak özgülenen taşınır eşyadır (MK 686). Dolabın anahtarı, atın eyeri gibi. Doğru cevap C'dir.

Borç, daima sorumluluk demek değildir. Her borca her zaman sorumluluk bağlanmaz. İşte yaygın anlamıyla eksik borçlar, yaptırımsız, sorumluluk doğurmayan, dava ve cebri icra yoluyla takip edilemeyen borçlardır.

Taraflarından sadece biri için borç doğuran sözleşmelere tek tarafa borç yükleyen sözleşmeler denilmektedir. Tek tarafa borç yükleyen sözleşmeye bağışlama ya da kefalet
sözleşmeleri örnek olarak verilebilir.