MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 25

Kişinin dilediği içerikte sözleşme yapabilmesi tip serbestisi olarak adlandırılmaktadır.

Kişinin dilediği şekilde sözleşme yapma özgürlüğü, şekil serbestisi olarak adlandırılmaktadır.

Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir.

Trampa, tam iki tarafa borç yükleyen mal değişimi sözleşmesinin diğer adıdır.

Hukukumuzda hukuksal işlemlerin şekle aykırılığının yaptırımı kesin hükümsüzlüktür (butlan).

Gabin, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmenin kurulması sırasında bir tarafın darda kalmasından, düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanarak edimler arasında yaratılan açık oransızlıktır.

Aşırı yararlanma halinde, sözleşme aşırı yararlanılan tarafından iptal edilebilir. Yeni TBK 28, aşırı yararlanılanın iptal hakkını kullanmasını iki hak düşümü süresi ile sınırlandırmıştır. Buna göre, aşırı yararlanılan, düşüncesizlik ve deneyimsizlik hallerinde bu özellikte olduğunu öğrendiği tarihten, zor durumda kalmada ise bu durumun ortadan kalktığı tarihten itibaren bir (1) yıl içerisinde, her durumda sözleşmenin kuruluşundan itibaren beş (5) yıl içerisinde iptal hakkını kullanmalıdır.

Aynî hak bir eşya üzerinde kurulan, sahibine o eşya üzerinde doğrudan egemenlik ve üçüncü kişilere (herkese) karşı ileri sürme yetkileri veren ve hukuk düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde kullanılabilen tekelci, mutlak ve malvarlıksal bir haktır.

Aynî hak bir eşya üzerinde kurulan, sahibine o eşya üzerinde doğrudan egemenlik ve üçüncü kişilere (herkese) karşı ileri sürme yetkileri veren ve hukuk düzeninin çizdiği sınırlar içerisinde kullanılabilen tekelci, mutlak ve malvarlıksal bir haktır.

Aynî haklar, bir aynî hakkın içerebileceği tüm yetkileri içeren tam aynî hak olarak mülkiyet hakkı ve bu yetkilerden bir kısmını içerebilen sınırlı aynî haklardan ibarettir.

Hukukumuzda üç tür sınırlı aynî hak vardır. Bunlar irtifak hakkı, taşınmaz yükü ve rehindir.

Kamu güveninin korunması ilkesi ile zilyetlik ve tapu sicilinin sağladığı açıklığın bir sonucu olarak meydana gelen ve gerçek hak durumunu yansıtmayan bir görüntüye iyiniyetle güvenerek bir aynî hak kazanmak için gereken koşullara uyan bir kişinin elde etmeyi beklediği aynî hakkı kazanmış kabul edilmesi anlatılmaktadır. Böylelikle, gerçekte hak sahibi olmayan, fakat öyle görünen bir kişiden (örneğin kiracıdan) sahibinin elinden rızasıyla çıkmış olan bir taşınırda iyiniyetle mülkiyeti kazanmak mümkün ve hukuken koruma sağlanan bir durumdur. Hemen çoğu durumda kamu güveninin korunmasını sağlayan, tasarruf yetkisi yokluğunu bilmemeye ya da bilmesi gerekmemeye dayandırılan iyiniyettir. Bu yüzden buna iyiniyetin korunması ilkesi de denilmektedir.

Aynî haklarda sınırlı sayı ve tipe bağlılık ilkesi geçerlidir. Buna göre, aynî haklar, yalnız yasayla düzenlenmiş olan sayıda ve yasada öngörülen içerikte olabilir.

Tek başına (münhasır) zilyetlik, bir kişinin bir eşya üzerinde yalnız olarak kullandığı zilyetliktir. Buna karşılık, birlikte (toplu) zilyetlik, bir eşyanın birden fazla kişinin zilyetliğinde bulunmasıdır. Paylı zilyetlik ve elbirliğiyle (iştirak halinde) zilyetlik olmak üzere ikiye ayrılır. Zilyetler, zilyetlik konusu şeyde birbirinden bağımsız, tek başına hareket etme yetkisi sahibi iseler paylı zilyetlik söz konusu olur. Örneğin iki kişi bir ev kiralıyor ve her biri özdeş birer anahtarla evi açabiliyorsa durum böyledir. Birden fazla kişinin, bir eşya üzerinde tek başına hareket serbestisi olmadan fiilî egemenlik kullanmaları durumunda elbirliğiyle (iştirak halinde) zilyetlikten söz edilir. Örneğin iki kişi, tek anahtarla açılamayan bir kasa kiralamışsa ve kasanın açılması her birine verilen farklı anahtarların birlikte kullanılmasını gerektiriyorsa böyledir.

Taşınırlarda zamanaşımı ile mülkiyet kazanımı için, beş yıllık sürenin malik sıfatıyla zilyet olarak geçirilmesi gerekir.

Fiilen teslimde eşyanın doğrudan zilyetliğinin fiziksel olarak sağlanması suretiyle zilyetlik devredilmektedir. Bu esas itibariyle taşınırlarda söz konusudur ve zilyetliği kazanacak kişinin eline taşınırın fiilen teslimi, elden ele geçirilmesi şeklinde gerçekleşir. Taşınmazlarda fiilen teslim, o taşınmazın, zilyetliği kazanması söz konusu olan kişinin kullanımına açılması, onun taşınmaza girmesinin, taşınmazı fiilen kullanmasının sağlanması biçiminde görünür.

Aynî hakkın mutlak hak niteliği, hak sahibine, eşya üzerinde aracısız ve tek başına doğrudan egemenliği dışa (müdahalelere) karşı koruma yetkisi sağlar. Buna göre, aynî hak sahibi, hakta aracısız ve tek başına tasarruf etme ve hakkın konusu eşyayı tek başına kullanma ya da yararlanma içerikli olumlu yetkilerini koruyan, başkalarına eşyada kullanma ve yararlanmayı yasaklama içerikli olumsuz yetkilere de sahiptir (MK 683). Mutlaklık ilkesi, aynî hakkın sahibine bırakılan tekelci (inhisarî) yetkilerin işaretini vermektedir.

Eşya birliği, bağımsızlıklarını kaybetmeden birden fazla eşyanın ortak bir ekonomik amaç çevresinde toplanarak işlevsel bir birlik ilişkisi içerisine konulmaları halinde söz konusu olmaktadır. Bunlar da eşya topluluğu ile asıl eşya eklenti ilişkisi olarak belirirler.

Kısa elden teslim: O ana değin eşyayı sınırlı bir aynî hak ya da kişisel hakka dayanarak elinde (fiilî egemenliğinde) tutan fer’i zilyede, o eşyanın aslî zilyetliğinin (yani mülkiyetin) bir hukuksal işlemle devridir. Diğer bir deyişle, bu, fer’i zilyetlik durumunu aslî zilyetliğe dönüştüren bir yoldur. Kiralanan şeyin kiracıya satılması halinde olduğu gibi.

Hükmen teslim: Şeyin asli ve dolaylı zilyetliğini devreden kimsenin, o şeyin fer’i ve dolaysız zilyetliğini özel bir sebeple elinde tutmaya devam etmesi halinde zilyetliğin “hükmen teslim”inden söz edilir. Şeyi satma, fakat kira sözleşmesi ile elinde tutma hali buna örnek olarak gösterilebilir. Burada, dolaylı zilyetliğin devredilmesi ve fakat özel bir nedenle (hukuksal ilişkiye dayanarak) doğrudan zilyetliği koruma söz konusudur. Buradaki özel neden, hukuksal bir işleme dayanmadır. Böylelikle de, şimdiki zilyet, fer’i doğrudan zilyetlik sıfatını elde etmiş kabul edilmektedir. A’nın B’ye sattığı konutu bir süreliğine kendi kullanımı için kiralamasında da aynı yol kullanılmaktadır.