MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 23

Önceki maliki tarafından terk ya da terkin edilmek suretiyle sahipsizleştirilmiş bir eşyadaki varlığını sürdüren mülkiyet hakkını, taşınırlarda sahiplenme (ihraz) (MK 767), taşınmazlarda işgal (MK 707) yoluyla kazanma koşullarına uyarak kazanma da aslen kazanmanın diğer bir halidir.

Keza, kazandırıcı zamanaşımıyla aynî hak kazananılması da aslen kazanmadır. Bunun için, (1) eşya sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olmalı, (2) mülkiyeti kazanan iyiniyetli üçüncü kişi olmalı, (3) üçüncü kişinin malik (ya da diğer aynî hak sahibi) sıfatıyla zilyetliği, (4) beş yıl boyunca davasız ve aralıksız devam etmeli (5) Zilyetliğin dayandığı varsayılan hak aynî hak olmalıdır

Hukukumuzda kazandırıcı işlemler açısından sebebe bağlılık ilkesi geçerlidir. Buna göre, kazandırıcı işlemler, kural olarak geçerli bir sebebe dayanması gereken sebebe bağlı işlemlerdir. Yaygın olarak bilinen sebepler, ifa sebebi, alacak sebebi, hibe (bağış) sebebi, teminat (güvence) sebebi, yenileme sebebi ve inanç sebebidir. Bu bağlamda, taşınmaz mülkiyetinin devri ve –tartışmalı olmakla birlikte– taşınır mülkiyetinin devri sebebe bağlı işlemler (illî muameleler)dir. İşlem hiç ya da geçerli bir sebep yoksa geçersizdir ve hakkı karşı tarafa geçirmez; dolayısıyla hakkın geri alınması o hakkı koruyan davayla, örneğin mülkiyet için istihkak davası ile mümkündür. Bazı kazandırıcı işlemler sebebini içermese ya da hiç veya geçerli bir sebebi olmasa da hüküm ve sonuç doğurur. Bunlara sebepten bağımsız ya da soyut hukuksal işlemler denir.

Bu haklar bir kere kullanılınca sona eren, karşı tarafın muvafakati olmaksızın geri alınamayan, şarta bağlanamaz, genellikle kısa olarak belirlenen hak düşümü süresi adı verilen bir süreye bağlıdırlar.

Sözleşmenin kurulması için taraf iradelerinin uyuşması gerekir, uyuşma yoksa sözleşme de yok hükmündedir. Hangi noktalarda uyuşma olmalıdır? Aslında her noktada uyuşma olması gereğinden söz edilebilir. Sözleşmeler kuruluş tarzı itibariyle, anlık temas noktalarında kurulan (elden) işlemlerle, bir müzakere sürecinde içeriği belirlenen sözleşmeler olarak farklılıklar gösterebilir. Hangi tarzda kurulursa kurulsun her sözleşmenin esaslı öğeleri arasında objektif esaslı öğeler ve sübjektif esaslı öğeler olmak üzere ikili bir ayırım yapmak gerekmektedir.

Yetkisiz temsilde işlemin hukuksal yazgısını değiştiren temsil olunanın onaması (icazeti), velayet ve vesayette yasal temsilcinin onaması, eşin rızası (TBK 584), gereken durumlarda resmî bir memurun ya da üçüncü bir kişinin bir işlem ya da fiilinin eklenmesi, kararlaştırılan erteleyici vadenin dolması ya da erteleyici koşulun gerçekleşmesi hukuksal işlemin tamamlayıcı öğeleridir.

Bir karşılık elde etmek suretiyle girişilen (satım, kira, istisna gibi) ivazlı (karşılıklı) işlemler ile herhangi bir karşılık elde etmeksizin girişilen (bağışlama, ödünç, kefalet gibi) ivazsız (karşılıksız) işlemler ayırımı yapıldığı da belirtilmelidir.

Hukuksal işlemin kurucu öğeleri var, fakat kimi geçerlilik öğelerindeki eksiklik dolayısıyla işlemde sakatlık bulunmakta ise iptal edilebilirlik söz konusu olmaktadır. İrade sakatlığı halleri de denilen yanılma (hata), aldatma (hile) ve korkutma (tehdit) durumları ile aşırı yararlanma (gabin) iptale yol açan sebeplerdir. Bu sebeplerin, butlana yol açan sebepler kadar kamu yararını ağır biçimde ihlâl etmediği düşünüldüğü ve iptal edilebilirlik sebepleri daha çok tarafları ilgilendiren nitelikte olduğu için onlara kesin hükümsüzlük sonucu bağlanmamıştır.

Borç ve borç ilişkisi arasında sona erme nedenleri bakımından da farklılıklar vardır. Borç ilişkisini sona erdiren haller, tüm borçların ifa edilmiş olması, sona erdirme sözleşmesi, sürenin geçmesi (dolması), fesih ve fesh-i ihbar, dönme ve geri almadır. Bir borç ise şu sebeplerle sona erebilir: İfa, ibra, takas, borcun imkânsız hale gelmesi, alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi. Örneğin, kira sözleşmesinde, aylık ödenen kira parası, her ay ödeme (ifa) yapılınca sona erer; fakat kira sözleşmesi, kalan süresi boyunca varlığını korur. Kira sözleşmesi, süresi dolduğunda sona erer.

Sözleşmenin niteliği gereği tarafların her birinin edimi diğer tarafın ediminin tam karşılığını oluşturmakta ise tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerden söz edilir. Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde, her iki tarafın da borçları doğuş, varlıklarını sürdürme ve ifa bakımından birbirinin karşılığıdır. Edimler birbiriyle öyle bir ilişki içerisindedirler ki, kural olarak aynı anda doğar ve aynı anda ifa edilirler; biri diğerine denk bir karşılık (ivaz) oluşturur; her birinin sebebi diğeri olup, edimlerden biri geçerli değilse diğeri de geçersiz kalır

Küçük onarım işleri ya da tarımsal işlerin örnek verildiği olağan yönetim işlerinde her paydaş yetkilidir (MK 690). Buna karşılık, önemli yönetim işleri denilen işletme usulünün veya tarım türünün değiştirilmesi, kira sözleşmesinin akdi ya da feshi, olağan yönetimin sınırlarını aşan paylı malın korunmasına yönelik bakım, onarım ve yapım işlerinde pay ve paydaş çoğunluğuyla karar verilmelidir (MK 691). Buna nitelikli (vasıflı) çoğunluk denilmektedir. Nihayet, olağanüstü yönetim işleri olan paylı malın özgüleme amacının değiştirilmesi, korumanın ve olağan kullanmanın sınırlarını aşan yapı işlerinde ve paylı malın tümünü kapsayan tasarruf işlemlerinde oybirliği gerekmektedir. Bu nedenle B şıkkı doğru cevaptır.

Elbirliğiyle mülkiyette malikler, paylara ayrılmaksızın bir bütün olarak mülkiyet hakkı sahibidirler. Yasada öngörülmüş olan sınırlı sayıda elbirliğiyle mülkiyet ilişkisi vardır. Aile hukukundaki mal ortaklığı rejimi (MK 256 vd.), bunun bir örneğidir. Fakat elbirliğiyle mülkiyetin en yaygın örnekleri adi ortaklık (TBK 520 vd.; TBK 620 vd.) ve miras ortaklığıdır (MK 599). Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Bir bütünü tamamlayan ve bütünün diğer parçalarından bağımsız olarak aynî haklara konu edilemeyen eşya parçalarına bütünleyici parça (mütemmim cüz) denir. MK 684’e göre “bütünleyici parça, yerel âdetlere göre asıl şeyin temel unsuru olan, o şey yok edilmedikçe, zarara uğratılmadıkça veya yapısı değiştirilmedikçe ondan ayrılmasına olanak bulunmayan parçadır.” Geminin yelkeni, evin duvarları, arabanın tekerlekleri gibi. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.

Taşınmaz mülkiyetinin aslen kazanılması, cebri icra, mahkeme kararı, işgal (MK 707), olağan (MK 712) ve olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı (MK 713) ile yolsuz tapu siciline güvenen iyiniyetli üçüncü kişinin aynî hak kazanımı (MK 1023) hallerinde söz konusudur. Bu nedenle A şıkkı doğru cevaptır.

Tapu kaydından malikinin kim olduğu anlaşılamayan veya hakkında yirmi yıl önce gaiplik kararı verilmiş kimse adına kayıtlı veya tapu kaydı bulunamayan bir taşınmazın mülkiyeti malik sıfatıyla zilyedi olan kişi tarafından davasız ve kesintisiz geçecek 20 yıllık olağanüstü zamanaşımı yoluyla kazanılabilir. Yalnız bu süre tamamlandığında mahkemeden bir karar alınmalıdır (MK 713). Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Taşınmaz mülkiyetini devren, yani tasarruf yetkisi bulunan hak sahibinin iradesine dayanarak kazanma için üç koşul vardır. Taşınmazlarda aynî hakların devri ya da tesisine aracılık etme ve bunları açıklama işlevi gören tapu sicilinin gereklerine de uyan (1) geçerli bir hukuksal sebep, (2) tescil talebi ve (3) tescil olmak üzere üç halkalı zincirdir. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Taşınır mülkiyetinin kazandırıcı zamanaşımıyla kaznaılması için (1) eşya sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olmalı, (2) mülkiyeti kazanan iyiniyetli üçüncü kişi olmalı, (3) üçüncü kişinin malik (ya da diğer aynî hak sahibi) sıfatıyla zilyetliği, (4) beş yıl boyunca davasız ve aralıksız devam etmeli (5) Zilyetliğin dayandığı varsayılan hak aynî hak olmalıdır. Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.

Hak sahibi tüzel kişi ise, intifa hakkı en fazla yüz yıl için kurulabilmektedir. Bu nedenle E şıkkı doğru cevaptır.

Kişiye bağlı irtifaklar, eşyaya bağlı olarak kurulmayan tüm irtifakları ifade eder. Yalnız kişiye (sıkı) bağlı olarak kurulabilen oturma ve intifa hakları bir yana bırakılırsa, kişiye bağlı irtifaklar eşyaya bağlı olarak da kurulabilirler. bu nedenle B şıkı doğru cevaptır.

Taşınmaz rehninin üç türü bulunmaktadır: İpotek, ipotekli borç senedi ve irat senedi.Bu nedenle D şıkkı doğru cevaptır.