MEDENİ HUKUK II - Deneme Sınavı - 19

Bir hukuksal sonucu amaçlayan, fakat belirli bir muhataba yönelmeyen bir irade açıklaması ile kurulan hukuksal işlemler, tek taraflı hukuksal işlemlerdir. Vakıf kurma tek taraflı bir hukuksal işlemdir.

Taraflardan birinin edimini ifa etmesinin sonucu olarak diğer taraf için de edim (borç) yükümlülüğünün doğduğu sözleşmeler eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler olarak adlandırılır. Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde, edimlerin birbiriyle mübadelesi ve birbirinin denk karşılığı olma niteliği bulunmaz. Bu anlamda, kimi örneklerinde taraflardan biri, önce kendi malvarlığından bir değeri diğer tarafa vermeyi, diğer taraf ise, kendisine verileni daha sonra iade etmeyi taahhüt eder. Bu, kendi malvarlığından bir şeyi vermeyi değil, aslında karşı tarafa ait olanı, ona iade etmeyi taahhüttür. Örneğin, kullanım ödüncünde (ariyette) kullanmak üzere alınan atı, ödünç alan alır, kullanır ve işi bittikten sonra iade eder.

Yeni TBK 15’de de üçüncü fıkrada benzeri bir istisna hükmü yer almıştı; fakat bu hüküm de yürürlüğe girmeden değiştirilmiş ve “Görme engellilerin talepleri halinde imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir.” halini almıştır. Şu duruma göre görme engelliler el yazısı imzalarıyla kendilerini bağlayan her tür sözleşmesel ilişkiye girebilmektedir.

Taşınmaz satışı için tapu müdür ya da memuru huzurunda resmileştirilen bir sözleşme yapılmalıdır. Taşınmaz satışı tapu dışında yapılmış ise, geçersizdir. Hukukumuzda hukuksal işlemlerin şekle aykırılığının yaptırımı kesin hükümsüzlüktür (butlan). Yokluk, şekle aykırı evlenme işlemleri için uygulanır.

Mutlak muvazaada taraflar gerçekte hiçbir hukuksal ilişkiye girmek istememelerine karşın, sırf üçüncü kişileri aldatmak amacıyla bir anlaşma yapmaktadırlar. Bir tacirin, malî durumu kötüleşen diğer bir tacirin ticarî itibarını yüksek göstermek amacıyla sanki borçluymuş gibi onun lehine borç tanımada bulunduğu senet düzenlemesi; bir borçlunun icra takibinden kurtulmak /kaçmak için bir malını arkadaşına satmış gibi işlem yapması.

Aynî haklar içerdiği yetkilere, konusuna, hak sahibinin sayısı veya belirleniş tarzına göre sınıflandırılabilmektedir. I, II ve III. maddeler doğrudur, ancak "hak sahibinin yaşı" bu sınıflandırmadaki kriterlerden biri olmadığı için doğru cevap B'dir.

Maliklerin göreceli olarak bağımsız hak ve yükümlülükleri bulunan birlikte mülkiyet türüne paylı (müşterek) mülkiyet adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Paylı mülkiyette, her paydaşın, payına bağlı hak ve yükümlülükleri vardır. Her paydaş payı üzerinde bağımsız bir malik gibidir. Böylelikle, paydaşın payını devredebileceği, rehnedebileceği ve payın haczedilebileceği kabul edilir. Ayrıca birlikte mülkiyetin bu türünde her paya bağlı bir önalım hakkı bulunmaktadır. Yasal önalım hakkı adı verilen bu hak, yenilik doğuran bir haktır. Yasal önalım hakkı sayesinde her paydaş diğer paydaş veya paydaşlar tarafından payın üçüncü kişiye devrededilmesi halinde, bu payın kendisine devredilmesini isteme konusunda bir öncelikten yararlanır. Aralarında farklı bir anlaşma yoksa, her paydaşın, diğer paydaşların haklarına müdahale etmeyecek biçimde mülkiyetin konusu olan eşyada kullanma ve yararlanma yetkisi bulunmaktadır. Uyuşmazlık halinde, yargıç, paylı mülkiyet konusu eşyanın kullanılması ve eşyadan yararlanılmasını zaman ve yer bakımından bölümlere ayırarak belirleyebilir. Paydaşlar, aksine anlaşma yoksa, ortak giderler için payları oranında katılım payı ödemekle yükümlüdürler. 

Doğru cevap A'dır çünkü cümlenin doğrusu şudur: "Aralarında farklı bir anlaşma yoksa, her paydaşın, diğer paydaşların haklarına müdahale etmeyecek biçimde mülkiyetin konusu olan eşyada kullanma ve yararlanma yetkisi bulunmaktadır."

Malikler arasında ayırımsız her konuda bir işbirliği ya da karar (oy) birliği aranan birlikte mülkiyet türüne ise elbirliğiyle (iştirak halinde) mülkiyet denilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Mülkiyet hakkı, taşınır ve taşınmaz eşya üzerinde kurulur. Sadece made I ve II doğru olduğu için doğru cevap D'dir.

Eklenti (teferruat), madden ve hukuken bağımsız olmakla birlikte, asıl şeyin malikinin arzusuna ya da yerel âdetlere göre o şeyin işletilmesi, korunması ya da ondan yararlanılması için ona sürekli olarak özgülenen ve kullanılmasında birleştirme, takma veya başka bir biçimde asıl şeye bağlı kılınan taşınır eşyadır. Doğru cevap B'dir.

Aynî haklar, ya aslen ya da halefiyet yoluyla kazanılabilmektedir. Uzlaşma bu yollardan biri olmadığı için sadece I ve II. maddeler doğrudur. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Taşınmaz mülkiyetinin aslen kazanılması, cebri icra, mahkeme kararı, işgal, olağan ve olağanüstü kazandırıcı zamanaşımı ile yolsuz tapu siciline güvenen iyi niyetli üçüncü kişinin aynî hak kazanımı hallerinde söz konusudur. Üç madde de geçerli olduğu için doğru cevap E'dir.

Doğru cevap C şıkkıdır çünkü sayfa 46'da bulunan "Rehin hakkı, hak sahibine, alacağını güvence altına almak amacıyla rehin olarak verilen (taşınır) ya da tescil edilen (taşınmaz) malı, alacağı ödenmezse cebri icra yoluyla paraya çevirterek, alacağın ifasındaki çıkarının tatmin edilmesini isteme yetkisi verir" bilgisi ile çelişmektedir.

Aynî haklar, bir aynî hakkın içerebileceği tüm yetkileri içeren tam aynî hak olarak mülkiyet hakkı ve bu yetkilerden bir kısmını içerebilen sınırlı aynî haklardan ibarettir. Hukukumuzda üç tür sınırlı aynî hak vardır. Bunlar irtifak hakkı, taşınmaz yükü ve rehindir. Doğru cevap E'dir.

Yararlanma yetkisi (fructus), eşyanın sağladığı yararları toplama yetkisidir. Aynî hakkın konusu olan eşyanın verebildiği, ondan elde edilebilir ne türden yarar varsa bu yararların tümü aynî hak sahibinin yararlanma yetkisinin kapsamına girer. Doğru cevap C'dir.

Aynî hak içeriğinde aynı zamanda yükümlere de yer verilmektedir. Bu yükümler, katlanma, kaçınma, verme ya da yapma tarzında olabilir. Doğru cevap E'dir.

Basit (yalın) eşya, bağımsız bir varlığı olan, diğer bir şeyle bağlantısı olmayan, başka bir eşyanın eklenmesine gerek olmaksızın tek başına varlığı ve doğası gereği bir bütünlüğü olan eşyadır. At, mermer heykel, bardak, taş gibi. Doğru cevap A'dır çünkü araba bir bileşik eşya örneğidir.

Aynî hakkın mutlak hak niteliği, hak sahibine, eşya üzerinde aracısız ve tek başına doğrudan egemenliği dışa (müdahalelere) karşı koruma yetkisi sağlar. Buna göre, aynî hak sahibi, hakta aracısız ve tek başına tasarruf etme ve hakkın konusu eşyayı tek başına kullanma ya da yararlanma içerikli olumlu yetkilerini koruyan, başkalarına eşyada kullanma ve yararlanmayı yasaklama içerikli olumsuz yetkilere de sahiptir. Mutlaklık ilkesi, aynî hakkın sahibine bırakılan tekelci (inhisarî) yetkilerin işaretini vermektedir. Bunlar, aynî hakkın sahibinin tekeline bırakılan, sadece aynî hak sahibinin kullanımına özgülenmiş olan yetkilerdir. Bu cümleden olarak, aynî hak, sahibine tecavüzlere veya izinsiz tasarruflara karşı koruma ya da sınırlı aynî hak sahiplerine halefiyet yoluyla veyahut da cebri icrada ayrıcalık ve öncelik yoluyla koruma sağlar. Mutlaklık, bütün ilkelerin türediği temel ilkedir. Doğru cevap B'dir.

Yasal sözleşme yapma zorunluluğu hallerine, paylı mülkiyette önalım hakkı, fiyat koyarak bir malı vitrinde sergileme, tekel niteliğinde faaliyet görenler ve temel gereksinimleri karşılayıcı mal ve hizmet sunumu yapanlar örnek olarak verilebilir. İradî sınırlamalara, alım hakkı, gerialım hakkı, önalım hakkı, önsözleşme örnek olarak verilebilir. Bu yüzden A, B, C, ve D seçeneklerinde yer alan hallerde sözleşme özgürlüğü geçerli değildir.