MEDENİ HUKUK I

E şıkkı doğrudur. İkinci derecedeki mirasçılar ise mirasbırakanın
ana babasıdır. Ana ve babadan üreyen kuşaklar,yani mirasbırakanın kardeşleri, yeğenleri, yeğen çocukları, torunları vs. ikinci derece mirasçıları oluşturur. Diğer bir ifade ile bu derecedeki mirasçılar ana baba ve onların altsoyu olarak adlandırılabilir.

B şıkkı doğrudur. Üçüncü derecedeki mirasçılar ise mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ile onların altsoyudur. Bu derecede, iki büyük ana ve iki büyük baba olmak üzere dört parantel vardır. Büyük analar ve büyük babalardan türeyen kuşaklar, yani mirasbırakanın teyzesi, halası, dayısı, amcası ve onların çocukları üçüncü dereceyi oluşturur.

E şıkkı doğrudur. Evlilik bağına dayanan mirasçılıktan kasıt sağ
kalan eşin mirasçılığıdır. Burada mirasçılık bağını doğuran husus eşler arasındaki resmi nikâh ilişkisidir. Sağ kalan eşin mirasçı olabilmesi için mirasbırakanın ölümü anında evlilik birliğinin devam
ediyor olması gerekir.

D şıkkı doğrudur. Evlat edinen ve hısımları, evlatlığa mirasçı olamazlar (TMK. m. 500/II). Diğer bir ifade ile evlatlığın mirasçılığı tek yönlü bir mirasçılıktır. Ayrıca evlatlık ancak kendisini evlat edinenin mirasçısı olabilir. Evlat edinenin mirasçılarının mirasçısı da
olamaz.

E şıkkı doğrudur. yasal mirasçılık hukukumuzda üçüncü derece ile sınırlandırılmıştır. Mirasbırakanın ilk üç derecede hiçbir mirasçısı
yoksa, eşi de kendisinden önce ölmüşse veya bütün mirasçıları mirası reddetmişlerse, mirasbırakan hiçbir kimseyi mirasçı olarak atamamışsa, yani iradi mirasçılık da söz konusu değilse, miras doğrudan doğruya devlete (Hazineye) geçer (TMK. m. 50)

A şıkkı doğrudur. a) Dereceler arasında sıra (yakın derece varken
uzak derece mirasçı olamaz) Önce gelen bir derecede mirasçı varken, ondan sonra gelen derecelerdeki mirasçılar mirasçı olamazlar. Örneğin, mirasbırakanın bir çocuğu veya torunu varken ana babası veya kardeşleri mirastan pay alamazlar. Yani birinci derece varken ikinci derece mirasçı olamaz. Birden fazla derecenin aynı anda mirasçılığı söz konusu değildir.

C şıkkı doğrudur. Derecenin başı dururken ondan üreyenler mirasçı olamazlar. Örneğin, mirasbırakanın çocuğu dururken torunu miras alamaz. Aynı derece içinde, mirasbırakana aynı oranda yakın olan mirasçılar eşit miras hakkına sahiptirler. Örneğin, mirasbırakanın çocukları, ana ve babası, kardeşleri aynı oranda miras hakkına sahiptirler.

A şıkkı doğrudur. Vasiyet yapabilmek için, ayırt etme gücüne
sahip ve on beş yaşını doldurmuş olmak gerekir (TMK. m. 502). Kişinin kısıtlı olması, ayırt etme gücü bulunduğu sürece vasiyet yapmasını engellemez. Vasiyet yoluyla ölüme bağlı tasarrufta bulunma hakkı şahsa sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğu için bu konuda yasal veya iradi temsilci atanamaz.

C şıkkı doğrudur. Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız olarak
veya bir karşılık sağlamak suretiyle mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder. Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur (TMK. m. 528)

“Miras” kelimesiyle de ifade edilen tereke, mirasbırakanın ölmesi veya ölümüne denk tutulan gaipliğine karar verilmesiyle mirasçılarına geçen ve parayla ölçülebilen bütün hak ve borçları ile hukuki ilişkilerinin tümü anlamına gelir. Tereke sözcüğü ile özdeş kullanıldığı anlamından farklı olarak miras sözcüğü aynı zamanda, terekenin mirasçılara geçişini anlatmak amacıyla da kullanılır.

Birinci derece mirasçılar, mirasbırakanın çocukları, torunları, torun çocukları ve onlardan gelenlerdir. Diğer bir ifade ile mirasbırakanın altsoyudur ve bu kişiler esasen mirasbırakana kan bağı bakımından en yakın olan kişilerdir. İkinci derecedeki mirasçılar ise mirasbırakanın ana babasıdır. Ana ve babadan üreyen kuşaklar, yani mirasbırakanın kardeşleri, yeğenleri, yeğen çocukları, torunları vs. ikinci derece mirasçıları oluşturur. Diğer bir ifade ile bu derecedeki mirasçılar ana baba ve onların altsoyu olarak adlandırılabilir. Üçüncü derecedeki mirasçılar ise mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ile onların altsoyudur. Bu derecede, iki büyük ana ve iki büyük baba olmak üzere dört parantel vardır. Büyük analar ve büyük babalardan türeyen kuşaklar, yani mirasbırakanın teyzesi, halası, dayısı, amcası ve onların çocukları üçüncü dereceyi oluşturur.

Yasal mirasçılık hukukumuzda üçüncü derece ile sınırlandırılmıştır. Mirasbırakanın ilk üç derecede hiçbir mirasçısı yoksa, eşi de kendisinden önce ölmüşse veya bütün mirasçıları mirası reddetmişlerse, mirasbırakan hiçbir kimseyi mirasçı olarak atamamışsa, yani iradi mirasçılık da söz konusu değilse, miras doğrudan doğruya devlete (Hazineye) geçer (TMK. m. 501). Geride mirasçı bırakmaksızın ölen kişinin mirasının Devlete kalacağı hususu ülkemizde olduğu gibi tüm Kıta Avrupası hukuk sistemine dâhil ülkelerde de kabul edilmektedir. Mirasbırakan hangi ülkenin vatandaşı ise, diğer bir ifadeyle hangi ülkeye uyrukluk bağı ile bağlı ise, mirası o ülkeye kalır.

Sağ kalan eş, mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa mirasın dörtte birini; mirasbırakanın ana ve baba derecesi ile birlikte mirasçı olursa mirasın yarısını; mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa mirasın dörtte üçünü, bunlar da yoksa mirasın tamamını alır (TMK. m. 499). Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus sağ kalan eşin bulunması ve üçüncü derece ile birlikte mirasçı olması halinde, üçüncü derecedekilerin mirasçılığının kök başları ve onların sadece çocukları ile sınırlanmış olmasıdır. Diğer bir ifade ile kök başları ya da amca, hala, dayı ve teyzenin olmadığı veya mirasçılıklarına bir engel çıktığı hallerde miras onların altsoylarına inmeyecek, yani kuzen ve kuzinlere geçmeyip mirasın tamamı sağ kalan eşe kalacaktır.

Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf ile ifade edilen kişinin son isteklerini hangi şekil altında açıklayabileceği hususudur. Miras hukuku şekilci bir hukuk olup, mirasbırakana son arzularını açıklayabileceği iki farklı seçenek sunulmuştur. Bunlar vasiyet ve miras sözleşmesidir.

Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmi veya el yazısı vasiyetname yapamayacak durumdaysa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir (TMK. m. 539/I). Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler (TMK. m. 539/II). Resmi vasiyetname düzenlenmesinde okuryazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de aynen geçerlidir (TMK. m. 539/III).

Miras sözleşmesi, iki taraflı hukuki işlem, yani bir sözleşme olduğu için karşılıklı ve birbirine uygun en az iki irade açıklamasını gerektirir. Miras sözleşmesi yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak, kısıtlı bulunmamak gerekir (TMK. m. 503). Diğer bir ifade ile aynen borçlar hukukundaki sözleşme yapma ehliyeti bakımından aranan hususlar miras sözleşmesi bakımından da aranmaktadır. Vasiyet yukarıda belirtilen üç farklı şekilde yapılabildiği halde miras sözleşmesinin geçerliliği resmi vasiyetname şeklinde yapılmasına bağlıdır (TMK. m. 545/I). Sözleşmenin tarafları, arzularını resmi memura aynı zamanda bildirirler ve düzenlenen sözleşmeyi memurun ve iki tanığın önünde imzalarlar (TMK. m. 545/II).

Belirli mal bırakılan, mirasçı atanan kimseden farklı olarak “külli halef” değildir. Mirasçı atanan kimse külli halef olduğundan mirasbırakanın ölümü anından itibaren terekenin borçlarından da sınırsız surette ve müteselsilen sorumludur. Atanmış mirasçının tereke üzerinde “ayni hakkı” vardır. Oysa kendisine belirli mal bırakılan kimsenin ne mirasçılık sıfatı vardır ne de terekedeki mal üzerinde ayni hakkı vardır. Onun sadece kendisine bırakılan malın teslimini külli halef olan mirasçılardan isteme hususunda “şahsi hakkı” vardır. Ayrıca, kendisine belirli mal bırakılan kişi külli halef olmadığından dolayı tereke borçlarından da sorumlu değildir.

Mirasçılıktan çıkarma Medeni Kanunun 510 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Yasal mirasçılar için öngörülmüş olan bir yoldur. Hatta kural olarak sadece saklı paylı mirasçılar için geçerlidir. Zira saklı paylı olmayan mirasçıların mirastan çıkarılmasına gerek olmayıp ölüme bağlı tasarruf yolu ile mirastan pay almamaları sağlanabilir. Hukukumuzda üç grup saklı paylı mirasçı vardır. Bunlar mirasbırakanın altsoyu, ana ve babası ile sağ kalan eştir. Aşağıdaki durumlarda mirasbırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir: a. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse, b. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse (TMK. m. 510).

Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz belgesi bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak, bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır. Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalmamışsa veya bu belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa, mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine gerçekleştirilen çıkarma tasarrufu iptal olunur (TMK. m. 513).

Bir kanun hükmüne dayanan, kanun koyucu
tarafından belirlenen mirasçılığa “yasal mirasçılık”
denir.