MEDENİ HUKUK I

Fiil ehliyeti için şartlar ayırt etme gücüne sahip olmak, yaş ve kısıtlı olmamaktır. Cevap E dir.

Verilen kanun maddesinin içerdiği düzenlemeye ölüm karinesi denilmektedir. Cevap C dir.

Gaiplik kararıyla birlikte kişilik sona erer. Cevap B

Bu kavramın adı fiil ehliyetidir. Cevap C dir.

Sürekli olarak akıl hastası olan kişinin ayırt etme gücü yoktur. Dolayısıyla fiil ehliyeti de yoktur. Cevap A dır.

Kefil olamazlar.

Medeni Hukukta haklara ve borçlara sahip olabilen, haklardan yararlanabilen varlığa kişi denir. Kişi denilince tüm insanları ifade eden gerçek kişilerin yanı sıra, belirli bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelmiş olan mal veya kişi topluluklarını ifade eden tüzel kişiler aklımıza gelir.

Bir varlığın kişi olarak kabul edilmesi ancak o hukuk düzeninin söz
konusu varlığı bu şekilde kabul etmesine bağlıdır. Bu sebeple, insanların yanında, hukuk düzeni tarafından öngörülen koşulları yerine getiren insan toplulukları ve mal toplulukları da kişi olarak kabul edilmektedir. Yani kişi kavramı içine hem gerçek kişiler (insanlar) hem de tüzel kişiler girmektedir. İnsanların yanında tüzel kişilerin de kişi olarak tanınmasının temel amacı toplum ihtiyaçlarına cevap verebilmektir.

Genel olarak incelendiğinde, kişilik kavramının biri dar biri geniş olmak üzere iki anlamı olduğu belirtilebilir. Dar anlamda kişilik kavramı, haklara ve borçlara sahip olabilme yeteneğini, diğer adıyla hak ehliyetini ifade eder. Bu anlamı bakımından kişilik esasen kişi kavramıyla aynı anlama gelir. Geniş anlamda kişilik kavramı ise, sadece hak ehliyetini değil, aynı zamanda fiil ehliyetini (medeni hakları kullanma ehliyeti) de içine almaktadır. Bu anlamda kişilik kavramı kişi kavramından daha geniş olup, hak ve fiil ehliyetlerini, kişisel durumları ve kişilik haklarını da içerir. Başka bir ifadeyle, kişilik kişiye bağlı ve hukuk düzeni tarafından korunan tüm bedeni, manevi ve hukuki değerleri içerir.

Kişilik hakkı ise, kişinin maddî, manevî ve ekonomik bütünlüğü ve varlıkları üzerinde sahip bulunduğu mutlak haktır. Örneğin, bir kimsenin, ismi, resmi, sağlığı, vücut bütünlüğü, onuru, şerefi üzerindeki hakları kişilik hakları olarak
nitelendirilir.

Kişilik doğumla başlar. Diğer bir ifadeyle kişiliğin kazanılabilmesi için doğumun tamamlanmış olması ve çocuğun sağ doğmuş bulunması gerekir. Gerçekten de, TMK. m. 28’e göre, “Kişilik, çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar ve ölümle sona erer”. Çocuğun tamamıyla veya “tam” doğmasından kasıt ana rahminden tam olarak ayrılması; sağ doğmasından kasıt ise, ana rahminden tamamen ayrıldıktan sonra bir an bile olsa yaşaması, bir kere bile olsa nefes alması demektir.

TMK m. 28/II hükmüne göre, “Çocuk hak ehliyetini, sağ doğmak koşuluyla, ana rahmine düştüğü andan
başlayarak elde eder”. Bu hükümden anlaşıldığı üzere, çocuk sağ doğmak koşulu ile doğumdan önceki
zamanda hak ehliyetine sahip olmaktadır. Örneğin, sağ doğmak kaydıyla ana karnındaki çocuk mirastan yararlanır (TMK. m. 582). Bu hüküm bir örnekle açıklanacak olursa, evlendikten sonra hamile kalan eşi henüz doğum yapmadan koca ölürse, kadının doğum yapması beklenecek ve eğer bebek sağ ve tam doğarsa, kişilik, dolayısıyla hak ehliyeti kazanacağı için ölen babanın alt soyu olarak yasal mirasçısı olacaktır.

Gerçek kişiliğin sona ermesinin en doğal sebebi ölümdür. Kişi ölümle birlikte hak sahibi olma niteliğini ve kişiliğini kaybeder. Ölen kişinin kendi malvarlığı üzerindeki hakları mirasçılarına geçer. Ölümün ne zaman meydana geldiği hususunun belirlenmesi tıp biliminin alanına girmektedir.

Gaiplik, ölüm haricinde gerçek kişiliği sona erdiren hallerden bir diğeridir. Gaiplik TMK. m. 32 vd. da düzenlenmiştir. TMK. m. 32’ye göre, “Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin
ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir”. Bu hükümden anlaşılacağı üzere, bir kimsenin gaipliğine ancak iki halde karar verilebilir. Bunlar; “ölüm tehlikesi içinde kaybolma” ve “uzun zamandan beri kendisinden haber alınamama”dır. Ancak her iki halde de bir kişinin gaipliğine karar verilebilmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekir.

Haklara ve borçlara sahip olabilme, başka bir ifadeyle hak sahibi olma ve yükümlülük altına
girme ehliyetine hak ehliyeti denir. Hak ehliyeti TMK. m. 8’de düzenlenmiştir. Anılan hükme göre,
“Her insanın hak ehliyeti vardır. / Buna göre bütün insanlar, hukuk düzeninin sınırları içinde, haklara
ve borçlara ehil olmada eşittirler”

Tam ehliyetsizler, ayırt etme gücüne sahip olmayan kişilerdir ve bu nedenle fiil ehliyetleri bulunmamaktadır. Gerçekten de TMK. m. 15’e göre,
kanunda öngörülen istisnalar hariç, ayırt etme gücüne sahip olmayan kişinin fiilleri hukukî sonuç doğurmaz. Hukuki işlem ehliyetleri olmadığından
tam ehliyetsizlerin daima yasal temsilcileri aracılığıyla hareket etmeleri gerekir. Hukuki işlemleri tam ehliyetsizin adına ve hesabına yasal temsilcisi, yani veli veya vasi gerçekleştirecektir. Her ne kadar yasal temsilci tam ehliyetsiz adına her tür hukuki işlemi yapabilirse de, Medeni Kanun üç işlem bakımından bu kurala istisna getirmiştir. Yasal temsilci tam ehliyetsiz adına vakıf kuramaz, bağış yapamaz ve kefil olamaz