MEDENİ HUKUK I

Haklara ve borçlara sahip olabilme, başka
bir ifadeyle hak sahibi olma ve yükümlülük altına girme ehliyetine hak ehliyeti
denir.

578. madde hükmüne göre aşağıdaki kimseler,
mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla
herhangi bir hak da edinemezler:
a) Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak
öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,
b) Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,
c) Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini
aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler,
d) Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı
bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.

Mirastan yoksunluk, yalnız yoksun olanı etkiler.
Burada cezaların şahsiliği ilkesi geçerlidir. Mirastan
yoksun olanın altsoyu, mirasbırakandan önce ölen
kimsenin altsoyu gibi mirasçı olur (TMK. m. 579).

Mirasın reddi, mirasçılar tarafından sulh hukuk mahkemesine sözlü veya yazılı beyanla yapılır.
Reddin kayıtsız ve şartsız olması gerekir (TMK. m.
609).

Miras ortaklığı ortaklar arasında elbirliği mülkiyeti yaratmaktadır. Ancak elbirliği mülkiyeti kural olarak yapılacak her tür işlem bakımından tüm
miras ortaklığını oluşturan ortakların oybirliği ile
hareket etmesini gerektirdiğinden ve miras ortaklığı
da kanun gereği kişileri belki de hiç arada olmak istemedikleri halde bir araya getirdiğinden sürdürülmesi zor bir mülkiyet türüdür. Bu nedenle hukukumuzda mirasçılara mirası paylaşıp ferdi mülkiyete
dönme olanağının yanında henüz mirası paylaşma
konusunda oybirliğinin oluşmadığı durumlar için
bir başka olanak daha getirilmiştir. Bu da elbirliği
mülkiyetini paylı mülkiyete dönüştürme olanağıdır.

Her mirasçı, terekedeki
belirli malların aynen, olanak yoksa satış yoluyla paylaştırılmasına karar verilmesini sulh hukuk
mahkemesinden isteyebilir.

Mirasçılar, tereke mallarından mirasçı veya ortak kök sayısınca pay oluştururlar. Anlaşma olmazsa, mirasçılardan her biri, payların oluşturulmasını
sulh hukuk mahkemesinden isteyebilir. Payların
oluşturulmasında hâkim, yerel adetleri, mirasçıların kişisel durumlarını ve çoğunluğun arzusunu
göz önünde bulundurur. Payların özgülenmesi mirasçıların anlaşması uyarınca yapılır. Buna olanak
bulunmazsa hâkim tarafından kura çekilir (TMK.
m. 650).

Mirasçılık belgesi kesin hüküm oluşturmamakla birlikte kimlerin
hangi oranda mirasçı olduklarını da gösteren bir
belgedir. Mirasçılık belgesinin kesin nitelik taşımamasının bir sonucu olarak, mirasçılık belgesi alan kişiye
tereke ile ilgili tasarruflarda tek başına bulunma olanağı tanınmamıştır. Tüm mirasçılar bir araya gelerek ve oybirliği ile ancak tereke ile ilgili tasarruflarda
bulunabilirler.
Verilen mirasçılık belgesinin iptali, bu belgeyi veren mahkemeden ya da bir başka sulh hukuk
mahkemesinden istenebilir. İptal davası hasımlı bir
dava olup, bu dava sonucunda verilen hüküm artık
kesin hüküm oluşturacaktır.

Gaibin mirası teminat karşılığında mirasçılara
teslim edilir. Söz konusu teminat; ölümüne olası
gözle bakılacak halde kaybolma için 5 yıl (tereke
mallarının tesliminden itibaren hesaplanır), uzun
süreden beri haber alınamama hali için 15 yıl (son
haber tarihinden başlayarak hesaplanır) ve her halde en çok gaibin 100 yaşına varmasına kadar gösterilir.

Saklı paylı mirasçılar tarafından açılan mirasbırakanın saklı payı ihlal eden tasarruflarının hukuken geçersiz kılınmasını konu alan dava tenkis davasıdır.

Yalnızca saklı paylı mirasçılar tenkis davası açabilir.

Mirasçılık ehliyeti, bir kimsenin yasal mirasçı veya atanmış mirasçı ya da vasiyet alacaklısı olabilme yeteneğine sahip bulunmasını ifade etmektedir. Medeni Kanunumuz bir kimsenin mirasçılık ehliyetine sahip olmasını iki olumlu, bir olumsuz üç koşula bağlamıştır. Bunlar, mirasın açıldığı zaman “sağ olmak”, “mirasa ehil olmak” ve “mirastan yoksun bulunmamak” tır.

Mirasbırakanın yapmış olduğu bir ölüme bağlı tasarrufla terekenin tamamı veya bölünebilir bir kısmında belirli bir süre veya şart olarak kararlaştırılan husus gerçekleşinceye kadar bir kimsenin daha sonra başka bir kimsenin mirasçı olacağını kararlaştırması artmirasçılığı doğurur.

Mirasa ehil olmaktan maksat mirasçının hak ehliyetidir. Ancak hak ehliyetine sahip bulunan gerçek veya tüzel kişiler mirasçı olabilirler. Hak ehliyetine sahip olma yeteneği olmayan varlıklar, topluluklar mirasçı veya vasiyet alacaklısı olamazlar.

Mirasçıların mirasçılık sıfatlarını ispata yarayan ve bu sıfatla tereke mal ve hakları üzerinde tasarrufta bulunmasına hizmet eden resmi belgeye eski adıyla “veraset ilamı”, “veraset vesikası”, “veraset senedi” veya yeni adıyla “mirasçılık belgesi” denir.

Miras açılınca terekenin, bütün hakları ve borçlarıyla birlikte mirasçılara kendiliğinden intikal etmesi, mirasta külli halefiyet ilkesidir.

Mirasın reddi, mirasçılar tarafından sulh hukuk mahkemesine sözlü veya yazılı beyanla yapılır. Reddin kayıtsız ve şartsız olması gerekir (TMK. m. 609).

Mirasın açılmasıyla kanun mirasçılara
dört farklı hak tanımıştır.
a) Mirasın Kabulü
b) Mirasın Reddi
c) Terekenin Defterinin Tutulması
d) Resmi Tasfiye.

Mirasın reddinin kayıtsız şartsız olması gerekir.

Birden çok mirasçı bulunması halinde, mirasın geçmesiyle birlikte paylaşmaya kadar, mirasçılar arasında terekedeki bütün hak ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir. Mirasçılar terekeye elbirliğiyle sahip olurlar ve sözleşme veya kanundan doğan temsil ya da yönetim yetkisi saklı kalmak üzere, terekeye ait bütün haklar üzerinde birlikte tasarruf ederler.

Mirasbırakanın ölümüyle birlikte birden fazla mirasçı olduğu takdirde onlar arasında bir miras ortalığı kurulur ve kendilerine intikal eden malvarlığı üzerinde tüm miras ortakları
elbirliği ile malik olur.