MEDENİ HUKUK BİLGİSİ

Miras bırakanın ölümüyle veya ölümüne eşdeğer kabul edilen ölüm karinesi veya gaipliğine hüküm verilmesiyle miras açılır. Mirasın açılması pek çok açıdan önem taşır. Miras, mirasbırakanın son yer­leşim yerinde açılır. Açıklamada görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “B” seçeneğidir.

Sorunun doğru cevabı “C” seçeneğinde yer alan beş yıldır. Gaipliğe yol açan sebebe göre mirasçıların teminat göstermeleri gereken süre birbirinden farklıdır. Bu güvence, ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda beş yıl, uzun zamandan beri haber alınamama durumunda on beş yıl ve her hâlde en çok gaibin yüz yaşına varmasına kadar geçecek süre için gösterilir.

Sorunun doğru cevabı “D” seçeneğidir. Çünkü vasiyetname, mirasbırakanın son yerleşim yeri Sulh hâkimi tarafından, kendisine tesliminden iti­baren bir ay içinde açılır ve ilgililere okunur (TMK m. 596/I). Bunun için, vasiyetnameyi düzenleyen veya muhafaza eden görevli ya da vasiyetnameyi herhangi bir şekilde eline geçiren kimse, ölümü öğrenir öğrenmez teslim görevini yerine getirmekle yükümlüdür; aksi takdirde bu yüzden doğacak za­rardan sorumludur.

Sorunun doğru cevabı “E” seçeneğinde yer alan ölüm karinesidir. Çünkü ölüm karinesi TMK m. 31 “Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır.” şeklinde açıklanmaktadır. Miras, mirasbırakanın ölümüyle açılır (TMK m. 575/I). Ölüm karinesi (TMK m. 31) ve gaiplik kararı (TMK m. 32 vd.) da aynı sonucu doğurur.

Mirasçılık sıfatının kazanılması için; mirasın açıldığı anda hayatta olmak, mirasçılık ehliyetine sahip bulunmak ve mirastan yoksun (mahrum) kı­lınmamış olmak gerekir. Mirasın açıldığı anda hiç değilse cenin olarak var olmayan birinin ne yasal ne de atanmış mirasçı olması mümkündür. Devlet dışındaki tüzel kişilerin yasal mirasçı olma ehliye­tinin bulunmadığı ancak atanmış mirasçı olabile­cekleri de hatırlanmalıdır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “A” seçeneğinde yer alan devlet dışındaki tüzel kişilerdir.

Miras, külli intikal ilkesi gereğince ölüm üzeri­ne kendiliğinden mirasçılara geçer. Ancak bu ilke, her mirasçıya mirası ret hakkı tanınarak dengelen­miştir. Bu sayede kişiye, istemediği bir mirası iradi olarak reddetme, mirasçı sıfatını kaybetme imkânı sağlanmıştır. Bu ret, mirasçının usulüne uygun ola­rak yapacağı tek taraflı bir irade açıklamasını ge­rektirdiğinden “gerçek ret” olarak adlandırılır (m. 605/I). Buna karşılık ölümü tarihinde mirasbıra­kanın borç ödemeden aczi açıkça belli veya resmen tespit edilmiş ise miras reddedilmiş sayılır (TMK m. 605/II). Mirasçılık sıfatını kendiliğinden orta­dan kaldıran reddin bu türüne “hükmi ret” denir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı ”B” seçeneğidir.

Sorunun doğru cevabı “C” seçeneğinde yer alan ıskattır. Mirasçılıktan çıkarma (Iskat) belirli olguların ger­çekleşmesi durumunda mirasbırakana, saklı paylı mirasçılarını mirasçılıktan uzaklaştırma imkânını tanıyan bir kurumdur. Kanun, mirasçılıktan çıkarmanın iki farklı türünü düzenlemiştir. İlki, saklı paylı mirasçıyla mirasbırakan arasındaki manevi bağların önemli ölçüde sarsıldığı varsayımına daya­lı cezai ıskattır. Diğeri ise mirasbırakana, borçlarını ödeyemez duruma düşen altsoyun çocuklarını korumak için saklı pay üzerinde tasarruf yetkisi tanı­yan koruyucu ıskattır.

Sorunun doğru cevabı ”D” seçeneğinde yer alan elden paylaşmadır. Çünkü mirasçılar, bir paylaşma sözleşmesiyle ara­larında payları oluşturabilir ve fiilen paylaşımı gerçekleştirebilirler. Paylaşmanın bu türüne “el­den paylaşma” denir. Elden paylaşmadan söz ede­bilmek için paylaşmanın fiilen yapılmış olması gerekir: yani taşınırlarda zilyetliğin devri, taşın­mazlarda tescil, alacaklarda yazılı devir sözleşmesi gibi hakkı geçiren işlemlerin yapılmış olması gerekir. Elden paylaşma yapılmadığı takdirde paylaşmanın adi yazılı şekilde bir sözleşmeyle yapılması gerekir.

Mirasçılar, paylaştırmaya kadar tereke mallarını birlikte kullanır ve yararlanırlar. Yararlanma ve kullanmada miras payları esas alınır. Ürünlerin pay­laşımında da bu esasa göre hareket edilir. Mirasçıların yararlanma konusunda anlaşma yapmaları da mümkündür. Her durumda yararlanma hakkı en­gellenen mirasçı koruma tedbirlerine başvurabilir. Tereke mallarını haksız kullananlara karşı ecrimisil talebinde bulunulması da mümkündür. Ecrimisil, bir malın haksız olarak kulla­nılmasından elde edilen yararların tazminidir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “E” seçeneğidir.

Davalı sıfatının sadece mirasçılık iddiasıyla (mi­rasçı olduğu sanısıyla) terekeye zilyet olanlara ait olduğu görüşü giderek zayıflamıştır. Esasen uygula­mada da uzun süredir bu davanın tereke mallarını elinde bulunduran herkese karşı açılabileceği kabul edilmektedir. Ancak mirasçı, tereke malları üzerin­de zilyetliği kazandıktan sonra bir başkası bu mallar üzerinde zilyetliği ele geçirirse buna karşı açılacak dava artık adi istihkak davasıdır. Çünkü bu talebin artık mirasçılık sıfatıyla ilişkisi tümüyle kesilmiştir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “A” seçeneğidir.

 

 

Ölüm Karinesi TMK m. 31 “Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır”.

Ayrıca ceninin de sağ doğmak koşuluyla mirasçı olacağı (TMK m. 582/I) hatırlanmalıdır. Bunun için mirasbırakanın ölümünden önce ana rahmine düşmüş olması ve sağ doğması yeterlidir.

Kanun, mirasın “bir bütün olarak” kazanılmasından söz eder. Bu deyim, geçmenin (intikalin) külli halefiyet ilkesine göre gerçekleştiğini ifade eder. Dolayısıyla taşınmazlarda tescil, taşınırlarda zilyetliğin devri, alacaklarda temlik gibi işlemlere gerek kalmaksızın, miras bir bütün olarak mirasçılara geçer. Böylece terekede yer alan mal varlığı değerleri üzerinde mirasçıların elbirliği mülkiyeti kurulmuş olur.

Yoksunluk sebepleri şunlardır: 1. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler, 2. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler, 3. Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler, 4. Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.

Ölümü tarihinde mirasbırakanın borç ödemeden aczi açıkça belli veya resmen
tespit edilmiş ise miras reddedilmiş sayılır (TMK m. 605/II). Mirasçılık sıfatını kendiliğinden ortadan kaldıran reddin bu türüne “hükmi ret” denir.

Mirasbırakanın birden fazla mirasçısı olması durumunda tereke adını alan mal varlığı, mirasçılara intikal eder. Böylece mirasçılar arasında terekedeki hak ve borçları kapsayan bir birliktelik oluşur. Bu birlikteliğe “miras ortaklığı” denir (TMK m. 640).

Vekâletsiz iş görme: Bir kimsenin işinin onun haberi olmaksızın yapılmasıdır. Vekâletsiz iş görme borcun kaynaklarından biridir.

Ecrimisil: Bir malın haksız olarak kullanılmasından elde edilen yararların tazmini.

Mirasçılar, bir paylaşma sözleşmesiyle aralarında payları oluşturabilir ve fiilen paylaşımı gerçekleştirebilirler. Paylaşmanın bu türüne “elden paylaşma” denir.

Müteselsil Sorumluluk: Alacaklının birden çok borçlunun her birinden borcun tamamının ifasını isteyebileceği ve borcun tamamı ifa edilinceye kadar borçluların tamamının sorumlu olduğu borç ilişkisidir.