Mirasın Açılması ve Kazanılması

Mirasbırakanın ölümüyle veya ölümüne eşdeğer kabul edilen ölüm karinesi veya gaipliğine hüküm verilmesiyle miras açılır.

Ölüm Karinesi TMK m. 31 “Bir kimse, ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolursa, cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır”.

Mirasçılık sıfatının kazanılması için mirasın açıldığı anda hayatta olmak, mirasçılık ehliyetine sahip bulunmak ve mirastan yoksun (mahrum) kılınmamış olmak gerekir.

Yoksunluk sebepleri şunlardır: 1. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler, 2. Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler, 3. Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler, 4. Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.

Gerçek Ret: Hem yasal hem de atanmış mirasçı mirası reddedebilir. Niteliği itibarıyla bozucu yenilik doğuran bir hakkın kullanılmasıyla gerçekleşir.

Sözlü olarak da yapılması mümkün olan bu beyan, sulh hâkimi tarafından bir tutanakla tespit edilir (TMK m. 609/III).

Ret için üç aylık bir süre öngörülmüştür. Bu süre, yasal mirasçılar için mirasbırakanın ölümünü öğrendikleri tarihten itibaren işlemeye başlar.

Bu imkân mirasbırakana şu iki olgunun gerçekleşmesi durumunda tanınmıştır: 1. Saklı paylı mirasçının, mirasbırakana veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemiş veya 2. mirasbırakana veya ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemiş olması (TMK m. 510).

Mirasçılıktan çıkarılan mirasçının payı varsa altsoyuna, yoksa diğer yasal mirasçılara kalır (TMK m. 511/II).

Aciz vesikasının hangi durumda istenebileceği İİK m.143’te şu şekilde ifade edilmiştir. “Alacaklı alacağının tamamını alamamış ve aciz vesikası düzenlenmesi için gerekli şartlar yerine gelmişse icra dairesi kalan miktar için hemen bir aciz vesikası düzenleyip
alacaklıya ve bir suretini de borçluya verir…”

Mirasbırakanın birden fazla mirasçısı olması durumunda tereke adını alan mal varlığı, mirasçılara intikal eder.

Mirasbırakanın birden fazla mirasçısı olması durumunda tereke adını alan mal varlığı, mirasçılara intikal eder. Böylece mirasçılar arasında terekedeki hak ve borçları kapsayan bir birliktelik oluşur. Bu birlikteliğe “miras ortaklığı” denir (TMK m. 640).

Vekâletsiz iş görme: Bir kimsenin işinin onun haberi olmaksızın yapılmasıdır. Vekâletsiz iş görme borcun kaynaklarından biridir.

Ecrimisil: Bir malın haksız olarak kullanılmasından elde edilen yararların tazmini.

Mirasçılardan birinin ölmesi hâlinde ise miras ortaklığı kural olarak sona ermez, ölen mirasçının yerini kendi mirasçıları alır. Böylece miras ortaklığı, ölenin mirasçıları ile diğer mirasçılar arasında devam eder. Ölen mirasçının mirasçıları arasında ayrı bir miras ortaklığı kurulmuş olması da bu sonucu değiştirmez.

Mirasçılar, bir paylaşma sözleşmesiyle aralarında payları oluşturabilir ve fiilen paylaşımı gerçekleştirebilirler. Paylaşmanın bu türüne “elden paylaşma” denir. Elden paylaşmadan söz edebilmek için paylaşmanın fiilen yapılmış olması gerekir: yani taşınırlarda zilyetliğin devri, taşınmazlarda tescil, alacaklarda yazılı devir sözleşmesi gibi hakkı geçiren işlemlerin yapılmış olması
gerekir.

Müteselsil Sorumluluk: Alacaklının birden çok borçlunun her birinden borcun tamamının ifasını isteyebileceği ve borcun
tamamı ifa edilinceye kadar borçluların tamamının sorumlu olduğu borç ilişkisidir. (F.EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Yetkin Yayınevi, 2016, s.1224).

Mirasçı Devlet olursa sorumluluk diğer mirasçılardan farklıdır. Bu durumda Devlet, tutulacak resmi deftere
yazılan borçlardan sadece miras yoluyla edindiği değerler ölçüsünde sorumlu olur (TMK m. 631).

Miras Sebebiyle İstihkak Davası
Terekeye ait malların tamamı veya bir kısmını fiili hâkimiyeti altında bulunduran kişi, gerçekte mirasçı olmayabilir. Veya bu kişi mirasçı olsa bile bu mallar üzerinde üstün hak sahibi olan bir başka mirasçının üstün hakkını ihlal ediyor olabilir. İşte istihkak davası, bu malların terekeye iadesini sağlamak için mirasçılara tanınmış bir imkândır (TMK m. 637).

Miras sebebiyle istihkak davasını, terekeye dâhil değerler üzerindeki hakkı gasp edilmek istenen yasal ya da atanmış mirasçı açar. Vasiyet alacaklısına böyle bir hak tanınmamıştır.

Dava olumlu sonuçlanırsa davalının elindeki tereke mallarının iadesine karar verilir. TMK m. 368/I bu konuda zilyetlikte iadeye ilişkin hükümlere (TMK m. 993-995) atıfta bulunmuştur. Bu nedenle iade borcunun kapsamı davalının iyiniyetli olup olmamasına göre farklı belirlenir.

TMK m. 639 hükmü, miras sebebiyle istihkak davası için 1, 10 ve 20 yıllık üç ayrı zamanaşımı süresi öngörmüştür. İyiniyetli haksız zilyede karşı dava zamanaşımı, davacının kendisinin mirasçı olduğunu ve iyiniyetli davalının terekeyi veya tereke malını elinde bulundurduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıldır. Dava, iyiniyetli zilyede karşı herhâlde mirasbırakanın ölümünün veya vasiyetnamenin açılmasının üzerinden on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. İyiniyetli olmayan zilyede karşı zamanaşımı süresi yirmi yıldır. Süre burada da mirasbırakanın ölümü veya vasiyetnamenin açılmasından itibaren işlemeye başlar.