BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE TOPLUM

Fikir, ilim, malumat gibi farklı kelimelerle karşılanabilecek kavramların hepsine, gündelik dilde, bilgi diyoruz.

Bu yüzden, her karar bilgi gerektirir. Bilgi ihtiyacı olmayan hiçbir karar yoktur.

Bilgiyi işlemekte kullandığımız araçlar iki ana grupta toplanabilir:
1. Maddi cihazlar
2. Kavramsal araçlar

Bilgi işlem sürecinde de, tıpkı atölyede olduğu gibi, çeşitli işlem adımları vardır. Bu işlem adımlarını genellikle on başlık altında toplarız:
1. Kaydetme,
2. Sınama,
3. Sıralama,
4. Sınıflandırma,
5. Özetleme,
6. Erişim,
7. Hesaplama,
8. Saklama,
9. Çoğaltma ve
10. İletme

Örnek olarak üniversiteye yerleştirme sınavında aldığınız puan, her biriniz için bir bilgidir. Bu bilginin üretilmesine, sınavdan çok önce, başvuru formları yardımıyla derlenen verilerle başlanır. Başvuru formunda kimlik bilgileriniz, adres bilgileriniz ve diğer gerekli veriler yer alır. Biz kimlik bilgisi desek de, sözünü ettiğimiz süreç için onlar birer veridir. Okullarınızdan aldığınız ya da adreslerinize gönderilen optik formlara söz konusu verileri kodladığınız zaman, kaydetme işlemi gerçekleşmiş olur. Bir başka kaydetme işlemini de, sınavda tercih ettiğiniz cevap seçeneklerini cevap kâğıtlarına kodlarken gerçekleştirirsiniz.

Optik formları doldurduktan sonra, yapılabilecek küçük bir hatanın başınıza dert açabileceğini bildiğiniz
için, kodlamalarınızı sınarsınız. Ancak başvuru formlarının ya da sınav cevap kâğıtlarının üzerinde
yapılan tek sınama sizin yaptığınız sınama değildir. Optik formlar optik okuyucular tarafından okunurken
de çeşitli biçimlerde sınanırlar. Örneğin aynı soruda iki seçenek birden işaretlemişseniz, optik okuyucular
bu hatayı fark eder ve cevabınız geçersiz sayılır.

Üniversiteye yerleştirme sınavında sizin aldığınız puan sadece sizin için değil, kazandığınız fakülteler ya
da Devlet İstatistik Enstitüsü gibi kurumlar için de birer bilgidir. ÖSYM sınav sonuçlarını çeşitli yerlere
göndermek durumundadır. Dolayısıyla aldığınız puanların örneğin fakültelere, mezun olduğunuz
okullara, mezun olduğunuz okulun bulunduğu illere göre sınıflandırılması gerekir. Sonuçta her yıl,
üniversiteye yerleştirme sınavından hemen sonra, örneğin Aydın ilinin başarı düzeyi ile Elazığ ilinin
başarı düzeyinin karşılaştırıldığını duyarsınız. Bu karşılaştırmanın yapılabilmesi için, her birinizin aldığı
puanların il bazında sınıflandırılmış olması gerekir.

ÖSYM sonuçlarının il bazında sınıflandırılması, bir yandan da bir tür özetlemedir. İldeki bütün
öğrencilerin teker teker başarısını değil, ildeki okullardan mezun olan öğrencilerin hepsinin il için
özetlenmiş halini gösterirler.

Sınavdan hemen sonra ÖSYM, bütün fakültelere, fakülteyi kazanan öğrencilerin listelerini yollar. Bu
listeler kayıtlar sırasında kullanılacaktır. Kayıt sırasında karışıklıkların olmaması için, listelerin soyadına
göre sıralanmasında yarar vardır. Öte yandan siz de sınav sonuçlarını yayınlayan gazete eklerinde,
puanınızı ancak, listeler numara sırasına göre sıralandığı için bulabilirsiniz. Eğer listeler sıralı olmasaydı,
yüzbinlerce bilgi arasından size ait olanı bulmanız neredeyse olanaksız olurdu.

Her birinizin adresine yollanan puanlar, çeşitli kategorilere ayrılmış çok sayıda soruya verdiğiniz
cevapların kaçının doğru, kaçının yanlış olduğunun sayılmasını gerektirir. Yanlış cevaplarınız yüzünden
kaybettiğiniz puanlar doğru cevaplardan aldığınız puandan çıkarılır. Daha sonra sizinle birlikte sınava
girmiş olan yüzbinlerce gencin aldığı ham puanlar üzerinde de çeşitli işlemler yapılarak, standart
puanlarınız hesaplanır.

Üniversiteye yerleştirme sınavına giren bütün öğrencilerin puanları, öğrenci için ayrı, kazandığı fakülte
için ayrı, bilgilerin gönderileceği diğer kurumlar için ayrı olmak üzere çoğaltılırlar. Sonuçlar ayrıca
basına sunulmak, İnternet üzerinden yayınlanmak gibi amaçlar için de çoğaltılır.

Üniversiteye giriş sınavının sonuçları, hukuki nedenlerle saklanmak zorundadır. Ancak saklama işlemi
ÖSYM’nin hukuki amaçlarla yaptığı işten ibaret değildir. Puan bilgilerini İnternet üzerinden öğrencilerin
ulaşabileceği biçimde bilgisayarlara yerleştirilmesi de bir saklama işlemidir. Aslında başvuru formları ile
elde edilen veriler de daha önce ÖSYM’nin bilgisayarlarında saklanmıştır. Saklama, bilgi işlemin en
temel işlem adımlarından biridir. Bilgisayar sistemlerinde verilerin ve bilgilerin saklanması için çok
çeşitli teknolojiler geliştirilmiştir. İleride bu teknolojileri ve hangisinin hangi durumlarda avantajlı
olduğunu ayrıca göreceksiniz.

ÖSYM size puanlarınızı iletmesi gerektiğinde, sakladığı adres verilerinize erişir. Puanlarınızın
hesaplanması, çeşitli istatistiklerin türetilmesi ve benzeri amaçlarla, sık sık, saklanmış olan verilerin
çeşitli bölümlerine erişme ihtiyacı ortaya çıkar. Sınava giren öğrenciler de, sınav sonuçları yayınlandığı
anda İnternete girerek ya da basında yayınlanan eklerde kendi numaralarını bularak, puan bilgilerine
erişirler.

Verilere ve bilgilere nasıl erişileceği, açıktır ki, saklama işinin nasıl ve nerede yapıldığına bağlıdır.
ÖSYM’nin sakladığı cevap kâğıtlarına erişmek için raflardaki dosyaların arasında arama yapmak gerekir.
Buna karşılık bilgisayar ortamında saklanan verilere ancak bilgisayar yardımıyla erişilebilir. Son olarak,
ÖSYM ürettiği bilgileri size, kazandığınız fakültelere, basına ve diğer ilgili kurumlara iletir. İletim işi için
de çok farklı teknolojiler kullanılabilir. Örneğin süpermarkette barkod okuyucudan bilgisayara ya da
bilgisayardan kasaya veriler ve bilgiler, veri hatları aracılığıyla iletilir. Kasada hazırlanan fatura bilgileri
ise müşteriye kasa fişi aracılığıyla iletilir.

Bilgi işlem sürecinde bilgisayarlar, üç durumda büyük avantaj sağlarlar. Birinci olarak, eğer
üniversiteye yerleştirme sınavı örneğinde görüldüğü gibi çok miktarda veri işlenecekse, bilgisayarların
yardımı olmadan sonuç almak olanaksız denecek kadar güçtür. İkinci olarak, eğer çok kısa süre içinde
sonuca ulaşmak gerekiyorsa, yine bilgisayarların zorunlu olduğunu söyleyebiliriz. Son olarak da, yine
ÖSYM’nin ham puanlardan standart puanları hesaplamasında olduğu gibi, çok yoğun ve karmaşık işlem
gereken durumlarda da, ancak bilgisayarlardan yararlanarak sonuç alınabilir.

Önemli olan, bilgi işlem sürecinin sonunda, istenen bilginin elde edilebilmesidir.

Bilgi bir karar vermekte anlam taşıyan, karar vericiye gerektiği zamanda ve gereken biçimde ulaştırılan ve doğru olan, işlenmiş veridir.

Tarım toplumuna geçişle birlikte sadece işlerimizin niteliği değil, yaşama tarzımız, alışkanlıklarımız, anlayışlarımız köklü bir biçimde değişmişti.

20. yüzyılın ikinci yarısının başlarında ilk bilgisayar yapıldı.

Bilgi devrimi de, tıpkı tarım ve sanayi devrimleri gibi, sadece yaptığımız işleri değil, dünyaya bakışımızı, anlayışlarımızı, alışkanlıklarımızı değiştirdi.