MANTIĞIN GELİŞİMİ

Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı Petrus Abelardus’dur (Peter Abelard, 1079- 1142). Abelardus Aristoteles mantığını yorumlamanın yanı sıra, bağımsız bir mantık çalışması olan Dialektika’yı yazmıştır. Abelardus antikçağdan beri süren mantık tartışmalarına özgün katkılarda bulunmuştur.

Ortaçağ mantıkçıları terimlerin özelliklerinin incelenmesinin mantığın bir kısmı olması gerektiği konusunda bir düşünce ayrılığı görülmemektedir. Bu konudaki ayrılık terimlerin özelliklerinin hangi başlıklar altında inceleneceği, terimlerin başlıca özelliklerinin neler olduğu konusunda ortaya çıkmaktadır. Bu ayrıntılara girmezsek ortaçağ mantıkçılarından birinin ya da diğerinin ele aldığı başlıca özellikler şunlardır: İmleme (signification), gönderme (supposition), koşaçlama (copulation), adlama (appelation), zayıflatma (restriction), güçlendirme (ampliation), dağılma (distribution) ve görelik (relation). Bu özelliklerin her biri başlangıçta bağımsız bir çalışma konusu, en azından bir çalışlmanın içinde ayrı bir bölüm iken, daha sonra hemen hepsi gönderme kuramı içinde birleştirilmiştir.

İmleme (signification) bir terimin bir şeyi (bir bireyi ya da bir tümeli) göstermek
üzere atanmış olması, en azından bir şeyi gösterebilme özelliğine sahip olmasıdır. Bir şeyin kendi başına ya da diğer terimlerle birlikte imlemli (significant) olması o şeyin bir terim olmasının gereğidir.

Güçlendirme (ampliation) bir terimin diğer bir terimin gönderimini genişletmesi
ve kısıtlama (restriction) ise bunun aksine bir terimin diğer bir terimin gönderimini daraltmasıdır.

Ortaçağ batı mantıkçılarının önemli bir katkısı kategoremata-sinkategoremata ayrımını yapmalarıdır. Genel bir ifade ile önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimler kategorematik terimler, önermeyi oluşturan diğer terimler ise sinkategorematik terimlerdir.

Albertus de Saxonia (Saksonyalı Albert, 1316-1390) kategoremata arasında ‘insan’, ‘hayvan’ ve ‘taş terimlerini sayar. Sinkategoremata arasında saydığı terimler ise, ‘her’, ‘hiçbiri’, ‘bazı’ niceleme ifadeleri, ‘değil’ değilleme eklemi, ‘ve’ tümelevetleme eklemi, ‘veya’ tikel-evetleme eklemi, ‘dışında’, ‘sadece’ gibi dışlama ve aykırılık bildiren ifadelerdir.

Mantık bilmeceleri olarak yorumlayabileceğimiz Sophismata hakkında araştırma
Ortaçağ mantık eğitiminin önemli bir parçasını oluşturur. Sophismata ile ilgili çalışmada amaç mantık kavramları ile ilgili sorunların örnekler üzerinden tartışılmasıdır. Richard Kilvington (yaklaşık 1302-1361), William Heytesbury (yaklaşık 1313- 1372), John Buridan (yaklaşık 1300-1360), Albertus de Saxonia Sophismata konusunda önemli eserler veren mantıkçılardır.

Ortaçağ mantık literatürünün pek çok kısmı gibi, Obligationes literatürünün
kaynağı tartışmalıdır. Altı tür obligatio ayırt edilmektedir:
1. Positio
2. Depositio
3. Dubitetur
4. Institutio
5. Rei veritas
6. Petitio

Consequentia Ortaçağ batı mantığının çıkarımların incelendiği bölümüdür.

Ortaçağ Latin mantıkçılarının benimsedikleri Aristotelesçi mantık anlayışına yeni düşünceler eklenilmesiyle ortaya çıkan mantık sistemi Skolastik Mantık'tır. Doğru cevap D'dir.

Ortaçağ Latin mantıkçılarının Stoa mantığı doğrudan ilgilerini çekmemiş görünmektedir. Doğru cevap A'dır.

Abelardus Ortaçağın ilk büyük mantıkçısıdır. Doğru cevap A'dır.

De dicto; “Söylenene ilişkin” anlamına gelir. Doğru cevap B'dir.

“De dicto” ile “De re” arasındaki temel ayrım eşgönderimli terimlerin yerdeğiştirmesinin doğruluk değerini koruyup korumamasıdır. Doğru cevap E'dir.

Önermelerin “belli zamanda doğru olması” kavramını ortaya atan düşünür Abelardus'tur. Doğru cevap B'dir.

Ortaçağ mantıkçıları arasında terimlerin özelliklerinin incelenmesinin mantığın bir kısmı olması konusunda düşünce ayrılığı görülmemektedir. Doğru cevap A'dır.

Zayıflatma, Ortaçağ mantıkçılarının ele aldığı başlıca özelliklerdendir. Doğru cevap D'dir.

Augustine’e göre sözcükler kavramlar aracılığı ile şeyleri imlemektedir. Doğru cevap E'dir.

Maddi gönderme, Ortaçağ mantıkçıları arasında göndermenin bölümlenmesindendir. Doğru cevap A'dır.

Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı Petrus Abelardus’dur (Peter Abelard, 1079- 1142). Doğru cevap A'dır.