MANTIĞIN GELİŞİMİ - Deneme Sınavı - 4

Ortaçağda özellikle 13. yüzyılın ikinci yarısından sonra egemen olan  mantık sistemi Aristoteles’in mantık sistemidir.

Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı Petrus Abelardus'dur.

Organon'u yazması Abelardus antikçağdan beri süren mantık tartışmalarına yaptığı katkılardan biri değildir.Organon'u Abelardus yazmamıştır.

Nesnellik Ortaçağ mantıkçılarından birinin ya da diğerinin ele aldığı başlıca özelliklerden biri değildir.

Çoğu Skolastik mantık sisteminin dayandığı temel gönderme kuramıdır.

Ortaçağ batı mantığında önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimler kategorematik olarak adlandırılır.

Sinkategoremata konusundaki ilk araştırmalardan biri olan Sinkategoremata'yı kaleme alan kişi William Shyreswood'tur.

Kategoremata arasında ‘insan’, ‘hayvan’ ve ‘taş’ terimlerini sayan düşünür Albertus de Saxonia'dır.

Sokrates  Sophismata konusunda önemli eserler veren mantıkçılardan biri değildir.

"obligatio" yükümlülük anlamına gelmektedir .

Boethius Porphyry’nin İsagoge’sini, Marcus Tullius Cicero’nun (M.Ö. 106-43) Topikler’ini ve Aristoteles mantığının bir kısmını yorumlamıştır. Bölme Üstüne, Topikler Üstüne, Kategorik Tasımlar Üstüne ve Koşullu Tasımlar Üstüne bağımsız çaışmaları ile Ortaçağ mantığının oluşumunda büyük pay sahibidir.

Ortaçağın ilk büyük mantıkçısı Petrus Abelardus’dur (Peter Abelard, 1079- 1142). Abelardus Aristoteles mantığını yorumlamanın yanı sıra, bağımsız bir mantık çalışması olan Dialektika’yı yazmıştır. Abelardus antikçağdan beri süren mantık tartışmalarına özgün katkılarda bulunmuştur.

Ortaçağ mantıkçıları terimlerin özelliklerinin incelenmesinin mantığın bir kısmı olması gerektiği konusunda bir düşünce ayrılığı görülmemektedir. Bu konudaki ayrılık terimlerin özelliklerinin hangi başlıklar altında inceleneceği, terimlerin başlıca özelliklerinin neler olduğu konusunda ortaya çıkmaktadır. Bu ayrıntılara girmezsek ortaçağ mantıkçılarından birinin ya da diğerinin ele aldığı başlıca özellikler şunlardır: İmleme (signification), gönderme (supposition), koşaçlama (copulation), adlama (appelation), zayıflatma (restriction), güçlendirme (ampliation), dağılma (distribution) ve görelik (relation). Bu özelliklerin her biri başlangıçta bağımsız bir çalışma konusu, en azından bir çalışlmanın içinde ayrı bir bölüm iken, daha sonra hemen hepsi gönderme kuramı içinde birleştirilmiştir.

İmleme (signification) bir terimin bir şeyi (bir bireyi ya da bir tümeli) göstermek
üzere atanmış olması, en azından bir şeyi gösterebilme özelliğine sahip olmasıdır. Bir şeyin kendi başına ya da diğer terimlerle birlikte imlemli (significant) olması o şeyin bir terim olmasının gereğidir.

Güçlendirme (ampliation) bir terimin diğer bir terimin gönderimini genişletmesi
ve kısıtlama (restriction) ise bunun aksine bir terimin diğer bir terimin gönderimini daraltmasıdır.

Ortaçağ batı mantıkçılarının önemli bir katkısı kategoremata-sinkategoremata ayrımını yapmalarıdır. Genel bir ifade ile önermelerde özne ve yüklem konumunda geçen terimler kategorematik terimler, önermeyi oluşturan diğer terimler ise sinkategorematik terimlerdir.

Albertus de Saxonia (Saksonyalı Albert, 1316-1390) kategoremata arasında ‘insan’, ‘hayvan’ ve ‘taş terimlerini sayar. Sinkategoremata arasında saydığı terimler ise, ‘her’, ‘hiçbiri’, ‘bazı’ niceleme ifadeleri, ‘değil’ değilleme eklemi, ‘ve’ tümelevetleme eklemi, ‘veya’ tikel-evetleme eklemi, ‘dışında’, ‘sadece’ gibi dışlama ve aykırılık bildiren ifadelerdir.

Mantık bilmeceleri olarak yorumlayabileceğimiz Sophismata hakkında araştırma
Ortaçağ mantık eğitiminin önemli bir parçasını oluşturur. Sophismata ile ilgili çalışmada amaç mantık kavramları ile ilgili sorunların örnekler üzerinden tartışılmasıdır. Richard Kilvington (yaklaşık 1302-1361), William Heytesbury (yaklaşık 1313- 1372), John Buridan (yaklaşık 1300-1360), Albertus de Saxonia Sophismata konusunda önemli eserler veren mantıkçılardır.

Ortaçağ mantık literatürünün pek çok kısmı gibi, Obligationes literatürünün
kaynağı tartışmalıdır. Altı tür obligatio ayırt edilmektedir:
1. Positio
2. Depositio
3. Dubitetur
4. Institutio
5. Rei veritas
6. Petitio

Consequentia Ortaçağ batı mantığının çıkarımların incelendiği bölümüdür.