MANTIĞIN GELİŞİMİ - Deneme Sınavı - 3

Stoa Okulu'nun kurucusu Kition’lu Zenon’dur (yaklaşık İ.Ö. 350-260). Doğru cevap B'dir.

Tarihsel geliflimine uygun olarak Stoa Okulu üç dönemde ele alınır: Erken Stoa okulun İ.Ö. III. yüzyıldaki kuruluş dönemidir. Orta Stoa okulun İ.Ö. II. yüzyıldaki kuruluş dönemidir. Geç Stoa ise okulun merkezinin Roma olduğu İ.S. I. ve II. yüzyıllardır. Stoa mantığının geliştiği ve sistemleştiği dönem Erken Stoa Dönemidir. Doğru cevap A'dır.

Aristoteles mantığı ile Megara-Stoa mantığının bazı noktalarda farklılaştığı doğrudur. Bu noktalardan ikisi öne çıkmaktadır: İlk olarak, Peripatetikler mantığı felsefenin bir aracı olarak görürken, Stoalılar mantığı etik ve fizik ile birlikte felsefenin parçalarından biri olarak görmekteydi. Hemen tüm Stoalılar felsefenin bu parçalardan oluştuğunda anlaşırken felsefenin parçalarının hangi sıra ile çalışılması gerektiği konusunda ayrılıyorlardı. İkincisi, Stoa mantığı bir önermeler mantığı, Aristoteles mantığı ise bir terimler mantığır. Akıl yürütme biçimlerinin ifadesinde değişkenler Aristoteles’te terimlerin, Khrysipos’ta ise önermelerin yerini tutmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Lekton kavram›n› ortaya atarak bugünkü önerme kavray›fl›n›n bafllang›ç ad›- m›n› atm›fllard›r. Doğru cevap D'dir.

Her imin anlamı bir lektondur. Bir imin anlamı fiziksel bir nesne olmamasının yanı sıra zihindeki bir imge de değildir. Her kişinin zihnindeki imge o kişiye özeldir. Dolayısıyla imge özneldir. Lekton ise nesneldir. Doğru cevap A'dır.

Megara-Stoa mantıkçılarının üzerinde durduğu kipler olanaklılık, olanaksızlık, zorunluluk ve zorunsuzluk kipleridir. Doğru cevap D'dir.

Megara Okulu Sokrates’in bir öğrencisi olan Megara’lı Öklid (M.Ö. yaklaşık 430- 360) tarafından kurulmuştur (Bu düşünür aynı adı taşıyan matematikçi ile karıştı- rılmamalıdır).

Megara Okulu’nda başta Diodorus Kronus ve Philo olmak üzere önemli mantıkçılar yetişmiştir. Megara Okulu’nda mantığa önem verildiği bilinmektedir. Bu durum abartılı bazı söylentilere de yol açmıştır. Laertius’un da aktardığı bir söylentiye göre, Diodorus bir saray daveti sırasında kendisine yöneltilen bir mantık sorusunu yanıtlayamadığı için intihar ederek yaşamına son vermiştir.

Okulun kurucusu Kition’lu Zenon’dur (yaklaşık İ.Ö. 350-260). Zenon’un özellikle dil ile ilgilendiği ve dilde birtakım değişiklikler önerdiği bilinmektedir. Ancak zayıf bir yazar olduğu düşüncesiyle, bu çalışmaları eleştiriye konu olmuşur.

Bir imin anlamı fiziksel bir nesne olmamasının yanı sıra zihindeki bir imge de değildir. Her kişinin zihnindeki imge o kişiye özeldir. Dolayısıyla imge özneldir. Lekton ise nesneldir. Stoa mantığında temel bir kavram olan lekton imin nesnel anlamı demektir.

Bir önerme olanaklı, olanaksız, zorunlu veya zorunsuz olabilir ancak Philo bir kipin bir önerme eklemi olarak önermenin başına geldiği türden “Olanaklıdır ki ...” veya “Zorunludur ki ...” gibi önermeleri ele almaz. Bu Philo ile Aristoteles arasında göze çarpan bir fark olarak karşımıza çıkmaktadır.

Olanaklılık anlayışını desteklemek amacıyla Diodorus “ana çıkarım” diye bir ç›- karıma başvurmuştur (Diodorus’un bu akıl yürütmeyi Aristoteles’in Önerme Üstü- ne’de gelecek olumsal önermeleri tartışırken ortaya koyduğu önerme anlayışına karşı ileri sürdüğü de düşünülmektedir).

Laertius’a göre Stoalılar şu bileşik önermeler üzerinde durmuşlardır:

(1) “İse” ifadesi ile oluşturulan koşul önermeleri,
(2) “Ve” ifadesi ile oluşturulan tümel-evetleme önermeleri,
(3) “Veya” ifadesi ile oluşturulan tikel-evetleme önermeleri,

(4) “Olduğuna göre” ifadesi ile oluşturulan sözde-koşullu önermeler,

(5) “Çünkü” ifadesi ile oluşturulan sebep-sonuç önermeleri,
(6) “Daha çok” ifadesi ile oluşturulan önermeler,
(7) “Daha az” ifadesi ile oluşturulan önermeler.

Doğru cevap E'dir.

Stoa mantıkçıları çıkarımı “öncüller ve sonuç önermesinden oluşan bir sistem” olarak tanımlamaktadır. Öncüller sonuç önermesine ulaşabilmek için kabul edilmiş olan önermeler, sonuç önermesi ise öncüllerin ortaya koyduğu önermedir. Doğru cevap A'dır.

İkisi birden değil: Birincisi ve ikincisi. Birincisi. O hâlde ikincisi değil.

Örnek: İkisi birden değil: Gündüzdür ve gecedir. Gündüzdür.

O hâlde, gece değil.

Doğru cevap C'dir.

Bildiğimiz kadarıyla Peripatetik (Aristotelesçi) mantık mirasının İslam dünyasının bilim dili olan Arapçaya ilk çevirilerinin yapılması, Latinceye göre daha sonra gerçekleşmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yunancanın eğitim dili olarak egemen olduğu İskenderiye
Okulu gelişimini tamamladıktan sonra, çevre ülkelerdeki düşünce dünyasını da etkilemeye başlamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Semitik bir dil olan Süryaniceyi kullanan Süryaniler, bilim dili olarak Yunancayı kabul etmişlerdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Urfa’daki okulun kapatılmasından sonra Nusaybin Nastûrîliğin dini merkezi olmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Cundişâpûr Okulu: Nastûrîler tarafından Hızistan bölgesindeki Cündişâpûr şehrinde 6. yüzyılda kurulmuştur. 738 yılında Müslümanların şehri almasından sonra da varlığını sürdürmüştür. Yunanca mantık metinlerini Arapçaya
çeviren ilk kuşak çevirmenler bu okulda yetişmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.