MALİYET MUHASEBESİ

Kimi zaman KURAL 4 ve KURAL 5’in aynı anda gerçekleşmesi söz konusu olmaktadır. Bir başka ifade ile, maliyeti dağıtılan bir yardımcı maliyet merkezi hem kendisine hizmet sunmuşsa hem de kendisinden önce maliyeti dağıtılan bir yardımcı maliyet merkezine hizmet sunmuşsa, bu durumda her iki hizmet miktarı da toplam hizmet miktarı içinden çıkarılarak, geriye kalan toplam hizmet miktarı üzerinden maliyet dağıtılır.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinde ikinci maliyet dağıtımı amacıyla kullanılabilecek bir başka yaklaşım olan matematiksel dağıtım yönteminde, yardımcı maliyet merkezleri arasındaki karşılıklı hizmet ilişkileri “tam” olarak dikkate alınmaktadır.

Maliyet dağıtımı sırasında yardımcı maliyet merkezlerinin birbirlerine etkisi kısmen dağıtım yapılarak karşılanmaya çalışılmıştır. Ancak, karşılıklı ilişkileri tam olarak dikkate alınmadığı için kademeli dağıtım  yöntemi de soruna tam çözüm olarak düşünülmemektedir.

Eğer esas üretim maliyeti merkezinde sadece bir mamul üretilmekte ise, dağıtıma gerek yoktur. Merkezin tüm maliyetleri üretilen mamule yüklenir.

Fonksiyon; işletme içinde ortak amacı olan bir grup faaliyeti ifade eder. Görevler ise, bir faaliyetin iş unsurlarıdır.

FONKSİYON : Üretim yapmak
FAALİYET : Küçük parçaların montajını yapabilmek için makine ile işlemek
GÖREV : Delik delmek
İŞ UNSURU :

İş emri

İşlem planı

Parça sayısı

Faaliyetlerin maliyet muhasebesi sistemlerinin temeli olarak kullanılmasını zorunlu kılan bazı nedenler şöyle sıralanabilir:

• Faaliyetler, değişim için uygun bir temeli oluşturur.
• Faaliyetler, kolaylıkla anlaşılır.
• Faaliyetler, maliyetleri taşıyan faktörlere dikkati çeker.
• Faaliyetler, mamul maliyetlerinin doğruluk derecesini artırır.
• Faaliyetler, sürekli gelişmeyi tamamlar.
• Faaliyetler, finansal ve finansal olmayan başarı ölçülerini bütünleştirir.
• Faaliyetler, kendi aralarındaki karşılıklı bağımlılığa dikkati çeker.
• Faaliyetler, planlamayı, kontrolü ve karar destek sistemini birbirine bağlar.

FAALiYET MALlYETi TAŞIYICILARI:

Üretim hattının çalıştırılma sayısı

Üretim süreci değişiklerinin sayısı

Mühendislik değişiklerinin sayısı

Bakım-Onarım Makine saatlerinin sayısı

Enerji Kilovat saatlerin miktarı

Yardımcı maliyet merkezlerinin gerek kendisine gerekse diğer yardımcı maliyet merkezleri ile esas üretim maliyet merkezlerine sundukları hizmetlerin toplam miktarlarını ve hizmetlerin miktarlarının dağılımını, dağıtım anahtarlarından yararlanarak gösteren tabloya dağıtım ilişkileri tablosu denir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinin ikinci aşamasında kullanılan yöntemler şöyledir: Basit (doğrudan, direkt) dağıtım yöntemi, Sıralı (şelale, basamaksal, kademeli) dağıtım yöntemi, Denklem (matematiksel, eş zamanlı çözüm) dağıtım yöntemi. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kademeli dağıtım yöntemi; doğrudan dağıtım yönteminin yardımcı maliyet merkezlerinin karşılıklı hizmet ilişkilerini dikkate almaması nedeniyle oluşan sakıncasını ortadan kaldırmak amacıyla geliştirilen, ancak karşılıklı hizmet ilişkileri “kısmen” dikkate alan maliyet dağıtımı yöntemidir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Matematiksel dağıtım yönteminde, yardımcı maliyet merkezleri arasındaki karşılıklı hizmet ilişkileri “tam” olarak dikkate alınmaktadır. Bu nedenle maliyet dağıtımı sırasında maliyet akışı tek yönlü değil, karşılıklıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Genel üretim maliyetlerinin dağıtımının üçüncü aşamasında, ikinci maliyet dağıtımı sonrasında esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan maliyetler, dağıtım anahtarları (ölçüleri) aracılığıyla mamullere atanır. Bu işlem maliyet yüklenmesi olarak tanımlanır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinin üçüncü aşamasında, esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetlerinden mamule pay verilirken, en yaygın olarak kullanılan yükleme anahtarları, hacim ile ilgili ölçülerdir. Bunlar; üretim miktarı, direkt ilk madde ve malzeme miktarı, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi, direkt işçilik saatleri, direkt işçilik maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi ve makine saatleri gibi anahtarlardır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Faaliyetlere dayalı yönetim, faaliyetlere dayalı maliyet bilgilerini aşağıdaki amaçlar için kullanır:
• Stratejik önceliklerin belirlenmesi ve uygulanması,
• Düşük maliyetli mamullerin tasarımı, maliyetlerin azaltılması olanakları ve kalitenin iyileştirilmesi için yapılan araştırmalarda; çabaların analizi ve başarının ölçümü,
• Tedarikçi ile ilişkilerde israfın belirlenmesi,
• En karlı olanakları sağlayan dağıtım kanalları için yapılması gerekli sermaye
harcamalarının belirlenmesi
Doğru yanıt B seçeneğidir.

Geleneksel maliyet sistemleriyle karşılaştırıldığında, faaliyetlere dayalı maliyet sistemlerinde, yardımcı maliyet merkezleri ve esas üretim maliyet merkezlerinin yerini faaliyetler almaktadır. Bir başka ifade ile, ilk aşamada maliyetler faaliyetlere dağıtılmaktadır. Her ne kadar artık maliyet merkezleri değil, faaliyetlerin maliyetleri toplandığı için faaliyet maliyeti merkezleri olarak tanımlansalar da, maliyetlerin dağıtımının ilk aşamasında daha fazla sayıda merkez oluşturulduğunu söylemek mümkündür. İki sistem arasındaki ikinci farklılık ise, faaliyetlere dayalı maliyet sisteminde çok daha fazla sayıda ve türde maliyet taşıyıcısı/dağıtım anahtarı kullanılıyor olmasıdır. Bu durumda, geleneksel maliyet sistemlerinde kullanılan dağıtım anahtarı kavramı yerine, faaliyetlere dayalı maliyet sistemlerinde maliyet taşıyıcısı kavramının kullanıldığı da ortaya çıkmaktadır. Bir faaliyet ile bir maliyet nesnesi arasında neden/etki
ilişkisini oluşturabilmek adına, her bir faaliyet için maliyet taşıyıcıları belirlenmiştir. İki sistem arasındaki bir diğer farklılık ise, geleneksel maliyet dağıtım sisteminin ikinci aşamasıyla, bir başka ifade ile, birinci aşama sonrasında yardımcı maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetlerinin dağıtım anahtarları ile esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılmasıyla, ilgilidir. Tekrar dağıtım olarak da tanımlanan bu işlemin faaliyetlere dayalı maliyet sisteminde yapılmasına gerek kalmadan, maliyetler, her faaliyet için ayrı faaliyet maliyeti taşıyıcısı ile mamullere aktarılmaktadır. Böylece, maliyetler önce faaliyetlere aktarılmakta, daha sonra da bu faaliyetleri tüketen mamullere aktarılmış olmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Faaliyetlerin maliyet muhasebesi sistemlerinin temeli olarak kullanılmasını zorunlu kılan bazı nedenler şöyle sıralanabilir:
• Faaliyetler, değişim için uygun bir temeli oluşturur.
• Faaliyetler, kolaylıkla anlaşılır.
• Faaliyetler, maliyetleri taşıyan faktörlere dikkati çeker.
• Faaliyetler, mamul maliyetlerinin doğruluk derecesini artırır.
• Faaliyetler, sürekli gelişmeyi tamamlar.
• Faaliyetler, finansal ve finansal olmayan başarı ölçülerini bütünleştirir.
• Faaliyetler, kendi aralarındaki karşılıklı bağımlılığa dikkati çeker.
• Faaliyetler, planlamayı, kontrolü ve karar destek sistemini birbirine bağlar.

Doğru yanıt B seçeneğidir.

Faaliyetlere dayalı maliyet sistemi; işletmenin kaynakları, faaliyetleri, maliyet nesneleri, maliyet taşıyıcıları ve faaliyet başarı ölçüleri hakkındaki verileri işleyerek, bunları finansal ve finansal olmayan bilgiye dönüştüren sistemdir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Maliyet dağıtımının en önemli amacı olan genel üretim maliyetlerinden mamüllere pay vermek maliyet dağıtımının ikinci aşaması sonrasında gerçekleşmektedir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. Bakım-onarım bölümünün yemekhane bölümüne hizmet vermesi ve kalite kontrol bölümünün bakım-onarım bölümüne hizmet vermesi iki yardımcı hizmet merkezinin birbirine hizmet sunmasını ifade etmektedir. Yemekhane bölümünün esas üretim merkezinde çalışanlara yemek hizmeti vermesi ve bakım-onarım bölümünün esas üretim merkezine hizmet vermesi yardımcı hizmet merkezlerinin esas üretim merkezlerine hizmet vermesini ifade etmektedir.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. İkinci maliyet dağıtımının ana amacı yardımcı maliyet merkezlerinde birinci dağıtım sonrası oluşan maliyetleri dağıtmaktır. Bu nedenle ikinci maliyet dağıtımı sonrasında yardımcı maliyet merkezlerinde birikmiş bir maliyet tutarı kalmayacaktır. Tüm maliyetler ikinci dağıtım sonrası esas maliyet merkezlerinde toplanmış olacaktır. Dolayısıyla esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan maliyetler işletmenin toplam maliyet tutarına eşit olacaktır.