MALİYET MUHASEBESİ - Deneme Sınavı - 4

Ambar çalışanları, stokları önem ve parasal değerleri açısından üç ana gruba ayırmaktadırlar: (A) grubu, (B) grubu ve (C) grubu.

“B” grubuna giren stok unsurlarının miktarı, toplam stok miktarının %20-
40’ını, yıllık toplam stok değerinin de %10-15’ini oluştururlar.

En güvenilir stok kontrol yöntemlerinden birisi olan RFIT yönteminde, çizgi imleme yönteminde olduğu gibi, ilk madde/malzemelerin elle okuyuculara gösterilmesine gerek duyulmaması çok önemli bir zaman tasarrufu sağlar.

Tam zamanında stok kontrolünde “sıfır stok” ile çalışılmak istenmektedir. Bu yöntemde, tedarikçiler ilk madde/malzemeleri tam gereksinim duyulduğu zamanda ve en uygun yerde işletmeye teslim eder.

Gerçek parti maliyet yönteminin; hacim olarak büyük ve birim değeri yüksek olan, satın alma işlemi her dönem az sayıda gerçekleştirilen, normal koşullarda özel projelerde kullanılmak üzere satın alınan ve genellikle birbirinin yerine değiştirilemeyen ilk madde/malzemeler için kullanılması daha uygundur. Bu ölçütlerin tümüne uygun ilk madde/malzemeler için gerçek parti stok değerleme yönteminin kullanılması zorunludur ve alternatif yöntemlerden birisi kullanılamaz.

İlk-Giren-İlk-Çıkar yöntemi; çabuk bozulabilen veya modası geçen ilk madde/malzemelerin bir an önce üretimde kullanılarak tüketilmesine ve dolayısıyla akılcı bir stok kontrolüne olanak sağlar.

Son-Giren-İlk-Çıkar yöntemi, ilk madde/malzeme fiyatlarının sık olarak değiştiği dönemlerde, gerçekleşmemiş kâr ve zararları önlemektedir.

Ülkemizde ve gelişmiş ülkelerde yaygın olarak uygulanan bir yöntem olan ortalama
maliyet yönteminde, yüksek ve düşük maliyetlerle ambara giren ilk madde/malzemeler,
birim maliyetlerin çok farklı oluşmasını engellemektedir.

Piyasa Fiyatı Yönteminde amaç, ilk madde/malzemenin satın alma tarihi ile üretimde kullanımı arasında geçen zamandan doğabilecek maliyet farklarını en aza indirmektir.

Bir işletmede kullanılacak stok değerleme yöntemi seçilirken; birim maliyetlerin
ve stok değerlerinin hesaplanması ile yapılacak muhasebe kayıtlarındaki kolaylıklar,
ilk madde/malzemenin cinsi, üretim yöntemleri, depolama olanakları, teknolojik
yapı, ilk madde/malzemelerin bozulma durumu, ilk madde/malzeme piyasasının
yapısı, yasal düzenlemeler ve fiyat değişmeleri gibi ölçütler dikkate alınmalıdır.

Genel üretim maliyetlerinin üretime destek maliyetleri, işletme maliyetleri, üretim endirekt maliyetleri, endirekt üretim maliyetleri, fabrika genel maliyetleri, üretim genel maliyetleri gibi kavramlarla da tanımlandığı görülmektedir.

Genel anlamda üretim dışı olarak tanımlanabilecek; yönetim, pazarlama-satışı-dağıtım, araştırma-geliştirme, genel yönetim ve finansman fonksiyonları ile ilgili faaliyet giderleri; finansal raporlarda mamul maliyetinin bir parçası olarak değil, mamul maliyetinden ayrı olarak raporlanır.

Genel üretim maliyetlerini mamullere dağıtırken yöneticilerin dört temel amacı vardır.

1. İşletme kararları için bilgi sağlamak

2. Arzu edilen motivasyonu elde edebilmek

3. Maliyetlerin doğrulanması veya harcamaların hesaplanması

4. Kârın hesaplanması ve stokların değerlenmesi

Geleneksel olarak maliyet üç temel basamakta gerçekleştirilir:

Birinci basamakta, genel üretim maliyeti hesaplarında biriktirilen maliyetler, dağıtım anahtarları (ölçüleri) aracılığıyla maliyet merkezlerine (gider yerlerine) dağıtılır.

İkinci basamakta, birinci maliyet dağıtımı sonrasında hizmet (yardımcı, destek, ikincil) maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetleri, dağıtım anahtarları(ölçüleri) ve farklı yöntemler yardımıyla esas üretim (ana, birincil) maliyet merkezlerine dağıtılır.

Geleneksel maliyet dağıtımının üçüncü basamağında ise ilk iki basamak sonrasında esas üretim (ana, birincil) maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetleri, yükleme anahtarları (ölçüleri) yardımıyla, mamullere yüklenir.

Maliyet merkezi; bir işletmenin, maliyetleri olan ancak doğrudan gelir yaratamayan herhangi bir birimi, bölümü veya alt işletmesidir.

Vergi Usul Kanunu’nun 275. maddesinde; üretilen mamullerin maliyet bedelini
oluşturan maliyetler arasında, “genel imal maliyetlerinden mamule düşen hisse”
olarak açıklanan üretim maliyetleri de bir maliyet unsuru olarak benimsenmiştir.

Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre de genel üretim maliyetleri, üretim işletmesinin düzenlemesi gereken bilançosunda yarı mamul ve mamul stokları unsurlarının, gelir tablosunda da satılan mamullerin maliyeti içerisinde raporlanmalıdır?

Üretim ortamında ortaya çıkan sabit maliyetler, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ve direkt işçilik maliyetleri için söz konusu olmadığından, genel üretim
maliyetleri içerisinde yer almaktadır.

Üretimde kullanılması gereken ve çeşitli nedenlerle çalıştırılmayıp boş kalan bir makinenin amortisman maliyeti, üretim maliyetleri içine alınmamalı, doğrudan sonuç hesapları içinde düşünülmelidir.

Maliyet merkezlerinin sayılarının artırılmasının, mamullere dağıtılan genel üretim maliyet paylarındaki doğruluk derecesini artırdığı  gözlenmiştir. Bu nedenle Maliyet merkezlerinin sayısındaki tercih, maliyet-fayda ölçütüne dayandırılmalıdır.