MALİYET ANALİZLERİ

Yardımcı maliyet merkezlerinde birinci dağıtım (birinci aşama) sonrasında toplanan genel üretim maliyetleri, esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılır. Bir başka ifade ile, genel üretim maliyetlerinin dağıtımı sürecinde ikinci dağıtım sırasında, birinci aşamada (birinci maliyet dağıtımında) yardımcı maliyet merkezlerinde toplanan maliyetlerin tümü, tekrar bir dağıtıma tabi tutularak, esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılır. Böylece, işletmede dönem içinde oluşan genel üretim maliyetlerinin tamamı, üretimin fiilen gerçekleştiği esas üretim maliyet merkezlerinde toplanmış olacaktır. Geleneksel maliyet dağıtımının ikinci aşamasında, maliyetleri dağıtılacak yardımcı maliyet merkezlerinin hangi maliyet merkezlerine destek verdikleri, bir başka ifade ile, hangi maliyet merkezlerine hizmet sundukları önem kazanmaktadır. Yardımcı maliyet merkezlerinin sundukları destek faaliyetlerinden, hem o maliyet merkezi kendisi hem diğer yardımcı maliyet merkezleri hem de esas üretim maliyet merkezleri yararlanabilir.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinin ikinci maliyet dağıtımında en yaygın olarak kullanılan “doğrudan dağıtım yöntemi”nde; maliyeti dağıtılacak yardımcı maliyet merkezlerinin gerek kendisine gerekse diğer yardımcı maliyet merkezlerine sundukları hizmet miktarları, dağıtımda dikkate alınmaz. Yardımcı maliyet merkezleri arasındaki karşılıklı hizmet ilişkisi yok kabul edilir.

Kademeli dağıtım yönteminde, bir yardımcı maliyet merkezinin maliyet dağıtımı tamamlanmış ise, sonrasında maliyeti dağıtılmakta olan yardımcı maliyet merkezinden bu maliyet merkezine dağıtım yapılmaz.

Maliyet dağıtımı sırasında maliyet akışı tek yönlü değil, karşılıklıdır. Matematiksel dağıtım yönteminde, kademeli dağıtım yönteminde olduğu gibi dağıtım sırasına gerek duyulmamaktadır.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinin üçüncü aşamasında, esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetlerinden mamule pay verilirken, en yaygın olarak kullanılan yükleme anahtarları, hacim ile ilgili ölçülerdir. Bunlar; üretim miktarı, direkt ilk madde ve malzeme miktarı, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi, direkt işçilik saatleri, direkt işçilik maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi ve makine saatleri gibi anahtarlardır.

Yükleme oranı: Merkezde toplanan genel üretim maliyeti/ yükleme anahtarı toplamı

24: 60000/2500

Faaliyetlere dayalı maliyet sistemi bir işletmenin kaynakları, faaliyetleri, maliyet nesneleri, maliyet taşıyıcıları ve faaliyet başarı ölçüleri hakkında finansal ve finansal olmayan verileri elde eden ve bunları işleyerek bilgi haline dönüştüren bir bilgi sistemidir.

Geleneksel maliyet dağıtım sisteminin ikinci aşamasıyla, bir başka ifade ile, birinci aşama sonrasında yardımcı maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetlerinin dağıtım anahtarları ile esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılmasıyla, ilgilidir. Tekrar dağıtım olarak da tanımlanan bu işlemin faaliyetlere dayalı maliyet sisteminde yapılmasına gerek kalmadan, maliyetler, her faaliyet için ayrı faaliyet maliyeti taşıyıcısı ile mamullere aktarılmaktadır. Böylece, maliyetler önce faaliyetlere aktarılmakta, daha sonra da bu faaliyetleri tüketen mamullere aktarılmış olmaktadır.

Maliyet yükleme oranı: 60000/2500: 24

24X 1000 Mk.S. : 24.000

Faaliyetler, finansal ve finansal olmayan başarı ölçülerini bütünleştirir.

İkinci maliyet dağıtımı yöntemleri olarak bilinen bu çözüm yöntemlerinden, uygulamada en fazla kullanılmakta olan üç yöntem şunlardır: 1. Doğrudan (direkt, basit) dağıtım yöntemi, 2. Kademeli (basamaksal, şelale, sıralı) dağıtım yöntemi, 3. Matematiksel (eş zamanlı çözüm, denklem) dağıtım yöntemi.

Faaliyetlere dayalı maliyet sistemi aşağıdaki amaçlar için kullanılmaktadır: • Toplam üretim maliyetleri içinde önemli bir duruma gelen genel üretim maliyetlerinin yapısının daha iyi anlaşılmasını sağlayarak genel üretim maliyetleri ile mamuller, hizmetler, dağıtım kanalları, projeler gibi maliyet nesneleri arasındaki ilişkinin oluşturulması (genel üretim maliyetlerinin dağıtılması), • Maliyetlerin oluşumuna neden olan olayları ve faaliyetleri belirleyerek, maliyetlerin kontrolüne ve yönetimine yardımcı olmak, • Maliyetleri; maliyet nesnelerine, olanaklar el verdiğince doğru olarak aktararak, karar alma sürecinde, yöneticileri maliyet bilgilerinden etkin olarak yararlandırmak.

Faaliyetler, finansal ve finansal olmayan başarı ölçülerini bütünleştirir; sadece finansal başarıya odaklanmaz.

Birim maliyet= 15.000/5.000= 3

110.000 + 135.000 +120.000=365.000

45.000 /(9.000 +6.000) = 3

3* 9.000=27.000

50.000 /(120+130) =200

200* 120=24.000

Üretim miktarı, direkt ilk madde ve malzeme miktarı, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi, direkt işçilik saatleri, direkt işçilik maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi ve makine saatleri gibi anahtarlar kullanılabilir.