MALİYET ANALİZLERİ

Bakım Onarım Dağıtım Oranı : 50.000 TL / 8.000 = 6,25 TL/DİS

Kalıp ve kesimin alacağı pay  : 5.000 * 6,25 = 31.250 TL

Dikiş ve ütünün alacağı pay   : 3.000 * 6,25 = 18.750 TL

Yemekhanenin Dağıtım Oranı : 100.000/100 = 1.000 TL/kişi

Kalıp ve kesimin alacağı pay  : 60 * 1.000 = 60.000 TL

Dikiş ve ütünün alacağı pay   : 40 * 1.000 = 40.000 TL

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kalıp ve Kesim

Dikiş ve Ütü

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

100.000

50.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

60.000

40.000

(100.000)

-

-

Bakım ve Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

31.250

18.750

-

(50.000)

-

2. Maliyet (G.Ü.G) Dağıtım Toplamı

91.250

58.750

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

291.250

158.750

0

0

450.000

KURAL 1: Maliyet dağıtımına, en fazla sayıda yardımcı maliyet merkezine hizmet sunan yardımcı maliyet merkeziyle başlanır.

KURAL 5: Kademeli dağıtım yönteminde, bir yardımcı maliyet merkezinin maliyet dağıtımı tamamlanmış ise, sonrasında maliyeti dağıtılmakta olan yardımcı maliyet merkezinden bu maliyet merkezine dağıtım yapılmaz.

KURAL 1’den hareket edildiğinde, “Yemekhane” yardımcı maliyet merkezi, yardımcı maliyet merkezlerinin ikisine de hizmet sunduğu için maliyeti öncelikle dağıtılacak merkez olmaktadır.

Yemekhane Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı                     :100.000/140= 714,2857 TL/Kişi

Bakım Onarım Y.M.M.’nin alacağı pay                      :20 x 714,2857=14.286 TL

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 70 x 714,2857=50.000 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 50 x 714,2857 =35.714 TL

Bakım Onarım Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı     : (50.000 +14.286) =64.286/9.000= 7,1429 TL/DİS

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   :5.000 x 7,1429 = 35.714 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   :4.000 x 7,1429 = 28.572 TL

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kırma

Eleme

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

100.000

50.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

50.000

35.714

(100.000)

14.286

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

35.714

28.572

-

(64.286)

-

2. Maliyet (G.Ü.G) Dağıtım Toplamı

85.714

64.286

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

285.714

164.286

0

0

450.000

KURAL 1: Maliyet dağıtımına, en fazla sayıda yardımcı maliyet merkezine hizmet sunan yardımcı maliyet merkeziyle başlanır.

KURAL 5: Kademeli dağıtım yönteminde, bir yardımcı maliyet merkezinin maliyet dağıtımı tamamlanmış ise, sonrasında maliyeti dağıtılmakta olan yardımcı maliyet merkezinden bu maliyet merkezine dağıtım yapılmaz.

KURAL 1’den hareket edildiğinde, “Yemekhane” yardımcı maliyet merkezi, yardımcı maliyet merkezlerinin ikisine de hizmet sunduğu için maliyeti öncelikle dağıtılacak merkez olmaktadır.

Yemekhane Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı                     : 100.000/140= 714,2857 TL/Kişi

Bakım Onarım Y.M.M.’nin alacağı pay                     : 20 x 714,2857= 14.286 TL

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 70 x 714,2857=50.000 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 50 x 714,2857=35.714 TL

Bakım Onarım Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı     : (50.000 +14.286) =64.286/9.000= 7,1429 TL/DİS

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 5.000 x 7,1429 = 35.714 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   :4.000 x 7,1429 = 28.572 TL

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kırma

Eleme

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

100.000

50.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

50.000

35.714

(100.000)

14.286

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

35.714

28.572

-

(64.286)

-

2. Maliyet (G.Ü.G) Dağıtım Toplamı

85.714

64.286

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

285.714

164.286

0

0

450.000

KURAL 1: Maliyet dağıtımına, en fazla sayıda yardımcı maliyet merkezine hizmet sunan yardımcı maliyet merkeziyle başlanır.

KURAL 5: Kademeli dağıtım yönteminde, bir yardımcı maliyet merkezinin maliyet dağıtımı tamamlanmış ise, sonrasında maliyeti dağıtılmakta olan yardımcı maliyet merkezinden bu maliyet merkezine dağıtım yapılmaz.

KURAL 1’den hareket edildiğinde, “Yemekhane” yardımcı maliyet merkezi, yardımcı maliyet merkezlerinin ikisine de hizmet sunduğu için maliyeti öncelikle dağıtılacak merkez olmaktadır.

Yemekhane Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı                     : 100.000/140= 714,2857 TL/Kişi

Bakım Onarım Y.M.M.’nin alacağı pay                     : 20 x 714,2857= 14.286 TL

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 70 x 714,2857=50.000 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 50 x 714,2857=35.714 TL

Bakım Onarım Y.M.M.’nin Dağıtım Oranı     : (50.000 +14.286) =64.286/9.000= 7,1429 TL/DİS

Kırma E.M.M.’nin alacağı pay                                   : 5.000 x 7,1429 = 35.714 TL

Eleme E.M.M.’nin alacağı pay                                   :4.000 x 7,1429 = 28.572 TL

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kırma

Eleme

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

100.000

50.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

50.000

35.714

(100.000)

14.286

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

35.714

28.572

-

(64.286)

-

2. Maliyet (G.Ü.G) Dağıtım Toplamı

85.714

64.286

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

285.714

164.286

0

0

450.000

İkinci Dağıtımın Denklemi ve Çözümü:

Yemekhane (Y) = 50.000 + 0,2BO

Bakım Onarım(BO) =100.000 + 0,3 Y

 

Y= 50.000 + 0,2(100.000+0,3Y)

Y=50.000 + 20.000 + 0,06Y

Y=70.000 + 0,06Y

Y(1-0,06)=70.000

0,94Y=70.000

Y=70.000/0,94

Yemekhane Y=74.468,1 TL

BO=100.000 + 0,3 (74.468,1)

BO=122.340 TL

Yemekhanenin Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         :74.468,1*0,4=29.787,2 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :74.468,1*0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Y.M.M.          :74.468,1*0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         : 122.340*0,3=36.702 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :122.340*0,5=61.170 TL

Yemekhane Y.M.M.              :122.340*0,2=24.468 TL

İkinci Dağıtım Tablosu:

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kalıp ve Kesim

Dikiş ve Ütü

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

50.000

100.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

29.787,3

22.340,4

(74.468,1)

22.340,4

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

 36.702,1

61.170,2

24.468,1

(122.340,4)

-

2. Maliyet (G.Ü.G)  Dağıtım Toplamı

66.489,4

83.510,6

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

266.489,4

183.510,6

0

0

450.000

İkinci Dağıtımın Denklemi ve Çözümü:

Yemekhane (Y) = 50.000 + 0,2 BO

Bakım Onarım (BO) =100.000 + 0,3 Y

 

Y= 50.000 + 0,2(100.000+0,3Y)

Y=50.000 + 20.000 + 0,06Y

Y= 70.000 + 0,06Y

Y(1-0,06)= 70.000

0,94Y= 70.000

Y= 70.000/0,94

Yemekhane Y= 74.468,1 TL

BO =100.000 + 0,3 (74.468,1)

BO = 122.340 TL

Yemekhanenin Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         :74.468,1 *0,4=29.787,2 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :74.468,1 *0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Y.M.M.          :74.468,1*0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         : 122.340 *0,3=36.702 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :122.340*0,5=61.170 TL

Yemekhane Y.M.M.              :122.340*0,2=24.468 TL

İkinci Dağıtım Tablosu:

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kalıp ve Kesim

Dikiş ve Ütü

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

50.000

100.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

29.787,3

22.340,4

(74.468,1)

22.340,4

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

 36.702,1

61.170,2

24.468,1

(122.340,4)

-

2. Maliyet (G.Ü.G)  Dağıtım Toplamı

66.489,4

83.510,6

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

266.489,4

183.510,6

0

0

450.000

İkinci Dağıtımın Denklemi ve Çözümü:

Yemekhane (Y) = 50.000 + 0,2 BO

Bakım Onarım (BO) =100.000 + 0,3 Y

 

Y= 50.000 + 0,2(100.000+0,3Y)

Y=50.000 + 20.000 + 0,06Y

Y= 70.000 + 0,06Y

Y(1-0,06) = 70.000

0,94Y = 70.000

Y = 70.000/0,94

Yemekhane Y= 74.468,1 TL

BO =100.000 + 0,3 (74.468,1)

BO = 122.340 TL

Yemekhanenin Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         :74.468,1 *0,4=29.787,2 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :74.468,1 *0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Y.M.M.          :74.468,1*0,3=22.340,4 TL

Bakım Onarım Dağıtımı:

Kalıp ve Kesim E.M.M.         : 122.340 *0,3=36.702 TL

Dikiş ve Ütü E.M.M.             :122.340*0,5=61.170 TL

Yemekhane Y.M.M.              :122.340*0,2=24.468 TL

İkinci Dağıtım Tablosu:

Esas Maliyet Merkezleri

Yardımcı Maliyet Merkezleri

Toplam (TL)

Kalıp ve Kesim

Dikiş ve Ütü

Yemekhane

Bakım Onarım

I. Maliyet Dağıtımı Toplamı

200.000

100.000

50.000

100.000

450.000

Yemekhane Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

29.787,3

22.340,4

(74.468,1)

22.340,4

-

Bakım Onarım Y.M.M. Maliyetinin Dağıtımı

 36.702,1

61.170,2

24.468,1

(122.340,4)

-

2. Maliyet (G.Ü.G)  Dağıtım Toplamı

66.489,4

83.510,6

0

0

150.000

GENEL (1. + 2. Dağıtım) TOPLAM

266.489,4

183.510,6

0

0

450.000

Matematiksel Dağıtım Yöntemi: Yardımcı maliyet merkezleri arasındaki karşılıklı hizmet ilişkileri “tam” olarak dikkate alınmaktadır. Bu nedenle maliyet dağıtımı sırasında maliyet akışı tek yönlü değil, karşılıklıdır. Bir başka ifade ile, maliyet dağıtımı hem ileriye hem de geriye doğru çift yönlü olmaktadır. Maliyetleri dağıtılan bir yardımcı maliyet merkezi diğer yardımcı maliyet merkezlerine hizmet sunmuşsa, bu hizmet ilişkisi dikkate alınarak bunlara da dağıtım sırasında maliyet payı verilir. Böylece, geriye dönük olarak da maliyet dağıtımı yapılır. Doğal olarak, maliyetleri dağıtılan bir yardımcı maliyet merkezinin esas üretim maliyet merkezlerine sunduğu hizmetler nedeniyle ileriye doğru, esas maliyet merkezlerine de maliyet dağıtılır.

Dağıtım anahtarları

Direkt dağıtım yöntemi

Kalite kontrol, bilgi işlem, yemekhane, revir, sosyal tesis, bakım onarım ve enerji merkezi gibi bölümler mamulün üretilebilmesi için destekleyici, yardımcı maliyet merkezlerini oluşturur. Mamuller esas üretim maliyet merkezlerinde üretilmektedir. Doğru yanıt B’ dir.

Yardımcı maliyet merkezlerinde birinci maliyet dağıtımı sonrasında toplanan genel üretim maliyetlerinin tamamının esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılmasının nedeni doğru mamul maliyetlerini belirlemektir. Eğer yardımcı maliyet merkezlerinde dağıtıma tabi tutulmayan herhangi bir tutarda genel üretim maliyeti kalırsa doğru mamul maliyeti elde edilemez. Doğru yanıt E’ dir.

Birinci maliyet dağıtımı sırasında olduğu gibi ikinci maliyet dağıtımı sırasında da dağıtım anahtarları (ölçüleri) kullanılır. Dağıtım anahtarları ölçülebilir, mantıklı ve uygulanabilir özellikte olmalıdır. Dağıtım anahtarları ölçülebilir, mantıklı ve uygulanabilir olduğunda hizmet ilişkileri doğru belirlenir. Böylece ikinci maliyet dağıtımının doğruluk derecesi artar. Doğru yanıt B’ dir.

Geleneksel maliyet dağıtımı modelinde ikinci maliyet dağıtımı amacıyla kullanılan matematiksel dağıtım yönteminde, yardımcı maliyet merkezleri arasındaki karşılıklı hizmet ilişkileri “tam” olarak dikkate alınmaktadır. Bu nedenle maliyet dağıtımı sırasında maliyet akışı tek yönlü değil, karşılıklıdır. Maliyetleri dağıtılan bir yardımcı maliyet merkezi diğer yardımcı maliyet merkezlerine hizmet sunmuşsa, bunlara da dağıtım sırasında maliyet payı verilir. Böylece, geriye dönük olarak da maliyet dağıtımı yapılır ve yardımcı maliyet merkezlerinde hiç maliyet kalmayacak şekilde dağıtım yapılmış olur. Doğru yanıt C’ dir.

Birinci maliyet dağıtımı sonrasında maliyeti dağıtılacak yardımcı maliyet merkezine eğer ikinci maliyet dağıtımı sırasında gelen bir maliyet tutarı olursa; birinci maliyet dağıtımı tutarına, ikinci maliyet dağıtımı ile gelen bu tutar eklenir ve ikisinin toplam tutarı dağıtıma esas maliyet tutarını oluşturur. Bu şekilde yapılmasında amaç, geriye dönük olarak herhangi bir maliyet kalmamasıdır. İkinci maliyet dağıtımı ile yardımcı maliyet merkezine gelen bu maliyet tutarı maliyet dağıtımı sırasında dikkate alınmadığında, tüm maliyetler esas üretim maliyet merkezlerinde toplanamayacaktır. İkinci maliyet dağıtımının amacının tüm maliyetleri esas maliyet merkezlerinde toplayabilmek olduğu unutulmamalıdır. Doğru yanıt A’ dır.

Bir işletmede birinci aşamada genel üretim maliyetleri; yardımcı maliyet merkezlerine dağıtılır. İkinci aşamada; yardımcı maliyet merkezlerinde toplanan maliyetlerin tamamı esas üretim maliyet merkezlerine dağıtılır. Üçüncü aşamada ise esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan maliyetler, dağıtım anahtarları ile mamullere atanır. Esas üretim maliyeti merkezinde yalnızca bir mamul üretiliyorsa mamulün birim başına genel üretim maliyeti şu formülle bulunur: Merkezde biriktirilen toplam genel üretim maliyeti tutarı üretilen mamul miktarına bölünür. Elde edilen genel üretim maliyeti payına, birim başına direkt ilk malzeme maliyeti ile direkt işçilik maliyeti eklenerek, mamulün birim başına genel üretim maliyeti elde edilir. Doğru yanıt D’ dir.

Bir işletmede esas üretim maliyet merkezlerinde toplanan genel üretim maliyetlerinden mamule pay verilirken dağıtım anahtarlarından en uygun olan seçilir. Dağıtım anahtarları; üretim miktarı, direkt ilk madde ve malzeme miktarı, direkt ilk madde ve malzeme maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi, direkt işçilik saatleri, direkt işçilik maliyeti ya da bu maliyetin bir yüzdesi ve makine saatleri gibi anahtarlardır. Maliyet merkezinde yürütülen işlemler çoğunlukla işçi ve işçiliğe yönelikse kullanılması gereken en uygun dağıtım anahtarı; direkt işçilik maliyetleri, işçilik maliyetin bir yüzdesi veya direkt işçilik saatleri gibi, direkt işçiliklerle ilgili bir anahtar olmalıdır. Doğru yanıt C’ dir.

İşletmelerde faaliyetler; birden çok görevin bir araya getirilmesiyle oluşur. Faaliyetlere dayalı maliyet sistemleri kullanan işletmelerde faaliyet maliyetinin mamullere aktarılmasında faaliyet taşıyıcılarından yararlanılmaktadır. Makinelerin hazırlanması faaliyetinin, faaliyet maliyeti taşıyıcısı “Üretim hattının çalıştırılma sayısı” olmalıdır. Çünkü makinelerin mamul üretimi boyunca kaç kez durdurulup çalıştırıldığı maliyetleme açısından önemlidir. “Paketleme sipariş sayısı” paketleme faaliyeti, “Kilovat saatlerinin miktarı” enerji faaliyetinin faaliyet maliyeti taşıyıcılarındandır. “Makine saatlerinin sayısı” bakım-onarım faaliyeti, “Üretim süreci değişikliklerinin sayısı” ise üretim kontrolü faaliyetinin faaliyet maliyeti taşıyıcılarındandır. Doğru yanıt E’ dir.

İşletmenin ürettiği mamullerin direkt maliyetlerini hesaplamak için her iki mamulün ayrı ayrı; direkt ilk madde/malzeme miktarı, mamulün adet sayısına bölünerek birim başına düşen maliyeti bulunur. Toplamlar toplanarak üretilen mamulün direkt maliyetine ulaşılır. Doğru yanıt B’ dir.

Günümüzde işletmeler geleneksel maliyet analizi sistemlerini kullanmayıp faaliyetlere dayalı maliyet analiz sistemlerini tercih etmektedirler. Bunun nedenleri şu şekilde sıralanabilir: Faaliyetlerin değişim için uygun bir temel oluşturması, kolayca anlaşılması, maliyetleri taşıyan faktörlere dikkat çekebilmesi, mamul maliyetlerinin doğruluk derecesini artırması, sürekli gelişmeyi tamamlaması, finansal ve finansal olmayan başarı ölçülerini bütünleştirmesi, kendi aralarındaki karşılıklı bağımlılığa dikkat çekmesi, planlamayı, kontrolü ve karar destek sistemini birbirine bağlamasıdır. Doğru yanıt A’ dır.