MALİYE POLİTİKASI

Birincil Gelir Dağılımı; Piyasa ekonomisinin kendi işleyişine bağlı olarak ve kamusal bir müdahale olmaksızın oluşan gelir dağılımına birincil gelir dağılımı adı verilir.

Gelir dağılımı, farklı amaçlar gözetilerek tanımlanabilir. Gelirden alınan payın fonksiyonel, kişisel, bölgesel ve sektörel dağılımı esas alınarak tanımlanması mümkündür. Fonksiyonel gelir dağılımı millî gelirin elde edilmesine katkıda bulunan çeşitli üretim faktörlerinin millî gelirden aldıkları payı ifade eden bir kavramdır.

Sektörel gelir dağılımı, bir ülkede belirli bir dönemde, genellikle bir yılda, meydana gelen millî gelirden sektörlerin aldıkları payları gösteren dağılımdır. Tarım, sanayi ve hizmet sektörü esas alınarak millî gelirin bu sektörler arasındaki dağılımını gösterir.

Lorenz eğrisi ile bir ülkenin millî gelirinin ve nüfusunun paylara ayrılmış birikimli değerleri karşılıklı olarak gösterilmektedir. Lorenz eğrisini oluşturmak için bireylerin millî gelirden aldıkları paylar en küçükten en büyüğe doğru sıralanır. Daha sonra hem bireylerin ve hem de bireylerin gelirlerinin nüfus ve millî gelir içindeki payları ayrı ayrı belirlenir. Bulunan değerler grafiğin eksenlerine işlenerek Lorenz eğrisi oluşturulur.

Kişisel gelir dağılımının eşitsizliğinin ölçümünde kullanılan yöntemlerden biri de yüzde paylar yöntemidir. Bu yöntem ile bir ülkedeki her hane halkı, millî gelirden aldığı gelire göre en küçükten en büyüğe doğru sıralanır. Daha sonra hanehalkları belirli yüzdeler halinde tanımlanarak (%1 olarak 100, %5 olarak 20, %10 olarak 10 ve %20 olarak 5) gruplara ayrılır. Her grubun geliri toplanarak millî gelir içindeki yüzde payları belirlenir. Nüfusun yüzdeleri millî gelirden aldıkları paylara göre en küçükten en büyüğe doğru sıralanarak bir tablo ile gösterilir.

Mali rant: Düşük vergi ödemeye rağmen fazla kamusal mal ve hizmet tüketme durumudur.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin belirli bir dönemde, bir takvim yılında, elde edilen kazanç ve iratlarının safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Bu vergi dolaysız bir vergidir.

Devlet borçlanması, bireylerde olduğu gibi, küçük miktarlardan meydana gelmez. Yüksek miktarlara ulaşan devlet borçlanmasında, devlete borç verenlerin faiz gelirleri vergiden istisna edilebilir ve bunlara diğer bazı avantajlar da sağlanabilir. Bütün bunlar birlikte değerlendirildiğinde, faiz ödemelerini alanlar yüksek gelirliler olduğundan dolayı, devlet borçlanmasına bağlı olarak yapılan faiz giderleri gelir dağılımını olumsuz etkilenir.

Harcama vergileri genel ve özel harcama vergileri olmak üzere iki alt gruba ayrılmaktadır. Genel harcama vergileri, alım satıma konu olan tüm mal ve hizmetleri kapsarken özel harcama vergileri sadece spesifik bazı mal ve hizmet gruplarının alım satımını kapsayarak vergilendirmektedir.

Sosyal transferler, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sosyal hizmetler, sosyal yardımlar ve sosyal sigortalar kapsamında gerçekleştirilen ödemelerdir. Emekli aylıkları, işsizlik sigortası ödemeleri, yaşlılık aylığı, öğrenci bursları sosyal yardımlaşma ve dayanışma fonundan yapılan yardımlar sosyal transferler kapsamındadır. Sosyal transferler doğrudan kişilerin gelirlerini artıran ve gelir dağılımını olumlu etkileyen kamu harcamalarıdır.

Birincil Gelir Dağılımı: Piyasa ekonomisinin kendi işleyişine bağlı olarak ve kamusal bir müdahale olmaksızın oluşan gelir dağılımına birincil gelir dağılımı adı verilir. Doğru cevap a şıkkı.

İkincil Gelir Dağılımı, Gelirin doğuşu ile kullanılışı arasında geçen yeniden dağılımını ifade etmektedir. Devletin vergi alarak sosyal yardımlarda bulunması örnek olarak verilebilir. Doğru cevap a şıkkı.

Aktif ya da pasif bir maliye politikası uygulanması halinde oluşan gelir dağılımı ikincil gelir dağılımı ya da gelirin yeniden dağılımı olarak tanımlanır.

Fonksiyonel ya da faktörel gelir dağılımı, bir ülkede, belirli bir sürede, üretimde kullanılan üretim faktörlerinin üretilen millî gelirden aldıkları paylara göre oluşan dağılım olarak tanımlanabilir. Doğru cevap a şıkkı.

Bir toplumda, herkesin sahip olduğu temel üretim faktörü emektir. Doğru cevap a şıkkı.

Bir ekonomide herkesin millî gelirden eşit pay aldığı mutlak eşitlik durumunda nüfusun yüzdesi ile millî gelirden alınan gelir payının yüzdesi aynı olur. Lorenz eğrisi Şekil 8.1’de görülmektedir. Gelir eşit dağıldığında Lorenz eğrisi (ZF) ile ifade edilen 45 derece doğrusu ile temsil edilmektedir. Gelirin mutlak eşit dağıldığı bu özel durumda, örneğin, gelirin %20’sini nüfusun %20’si, gelirin %60’ını nüfusun %60’ı elde etmektedir. Doğru cevap a şıkkı.

(Z) noktasından başlayarak (A, B, C, D) noktalarını (F) noktası ile birleştirerek elde edilen eğri Türkiye’nin 2019 yılı Lorenz  eğrisini temsil etmektedir. Yıldan yıla yeni verilerle bu eğriyi çizmek mümkündür. Bu eğrinin (ZF) eğrisine yaklaşması hali gelir dağılımının giderek eşit bir dağılıma yaklaştığını, (T) köşesine doğru genişlemesi durumu ise millî gelirin daha eşitsiz bir
dağılım oluşturduğuna işaret etmektedir.

Değişim aralığı ölçüsü, bir ülkedeki millî gelirin kişisel dağılımı dikkate alınarak en küçük ve en büyük gelir arasındaki farkı ifade eder.

Mali rant, düşük vergi ödemeye rağmen fazla kamusal mal ve hizmet tüketme durumudur.

Mali sömürü, Yüksek vergi ödemeye rağmen düşük kamusal mal ve hizmet tüketme durumudur.