MALİYE POLİTİKASI

Konjonktür, döngüsel fakat periyodik olmayan bir hareket olup 1-12 yıl arasında değişen uzunluğa sahiptir. Tipik bir konjonktür dönemi dört aşamadan oluşmaktadır. Bunlar; genişleme aşaması (çıkış), zirve aşaması (tepe), daralma aşaması (iniş) ve dip aşamasıdır. Görüldüğü gibi ekonomideki iniş ve çıkışlar konjonktür dalgalanmasının aşamalarını oluşturmaktadır ve her ülke ekonomisinde yukarı ve aşağı yönlü çıkış ve iniş aşamalarında farklı ekonomik görünümler ortaya çıkabilmektedir.

Konjonktürün daralma dönemi, gerçekleşen büyümenin uzun dönem büyüme eğiliminin altında olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde talep azalmakta, işsizlik artmakta ve fiyatlar genel düzeyi düşmektedir. Durgunluk durumunda üretim, tüketim, yatırım, fiyat, istihdam gibi tüm ekonomik değişkenler azalmaya başlar.

Konjonktür dalgalanmalarının açıklanmasına
yönelik geliştirilen açıklamaların temelini iki iktisadi yaklaşım oluşturmaktadır. Bunlardan klasik iktisadi yaklaşıma göre konjonktür dalgalanmalarına devlet müdahalesi neden olurken Keynesyen iktisadi yaklaşıma göre istikrarsızlığın giderilmesinde devlet müdahalesi gerekmektedir.

Ekonomiyi istikrara kavuşturmak için hiçbir iradi ve yasal işleme gerek kalmadan durgunluk döneminde otomatik olarak bir bütçe açığının veya enflasyon döneminde otomatik olarak bir bütçe fazlasının yaratılmasına neden olan mali araçlar otomatik istikrar sağlayıcılar (otomatik stabilizatörler, otomatik istikrarlandırıcılar) olarak adlandırılmaktadır. Konjonktürel dalgalanmalara bağlı olarak otomatik olarak
değişen belirli bütçe kalemleri otomatik istikrar sağlayıcılar olarak tanımlanmaktadır.

Yüksek enflasyonun yaşandığı durgunluk dönemlerinde aşırı esnek vergi sistemlerinin mali sürüklenme problemini ortaya çıkardığı söylenebilir. Mali sürüklenme, bir ekonomide vergi gelirlerindeki otomatik artışın ekonomi üzerinde ters etki meydana getirerek büyüme hızını düşürmesi olarak tanımlanabilir. Mali sürüklenme, genellikle enflasyonist dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İradi maliye politikasına ilişkin düşünceler daha geriye gitmekle birlikte iktisat politikalarında yer edinmeleri 1929 yılında yaşanan Büyük Buhrandan sonra Keynesyen iktisadi yaklaşımla olmuştur. İradi maliye politikasının
ekonomik istikrarı sağlamak üzere ekonomiye müdahale edilebileceği görüşünün öncüsü J. M. Keynes’tir.
1929 Büyük Burhan’ından önce ekonominin kendiliğinden dengeye gelebileceği düşüncesi hâkim iktisadi görüş iken Büyük Buhran ile birlikte bu düşünce sorgulanmış ve eleştirilmiştir. Bunun sonucunda
gerektiği zaman, ekonomik istikrarı sağlamak üzere devletin ekonomiye müdahale edebileceği düşüncesi
yaygınlık kazanmıştır.

Freiburg İktisat Okulu ekonomik düzenin sağlanması için kural ve kurumların önemi üzerinde duran ve bu konuyu
kendisine araştırma konusu olarak seçen ilk iktisat
okulu Freiburg okuludur. Freiburg İktisat ve Hukuk Okulu, Almanya’ da Freiburg Üniversitesi’nde 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Alman İktisatçı Walter Eucken ve hukukçu Franz Böhm’ün önderliğinde ekonomik ve sosyal düzen üzerine yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.

Ekonominin dış dünyaya kapanması iradi maliye politikalarının amaçlarından biri değildir.

Konjonktür dalgalanmaları iktisadi faaliyet düzeyinin değişimini açıklamak için kullanılan bir terimdir. Her ekonomide temel makroekonomik göstergeler zaman
içerisinde dalgalanma gösterebilir. Konjonktür
dalgalanması makroekonomide önemli bir olaydır.
Çünkü ekonomide yaşanan iniş ve çıkışlar sadece
belli bir sektörü etkilemez, aksine tüm ekonomiyi
etkiler. Konjonktürel daralma ve genişlemeler birçok ekonomik faaliyet üzerinde aynı anda meydana gelir.

İradi maliye politikasına ilişkin düşünceler daha geriye gitmekle birlikte iktisat politikalarında yer edinmeleri 1929 yılında yaşanan Büyük Buhrandan sonra Keynesyen iktisadi yaklaşımla olmuştur. İradi maliye politikasının
ekonomik istikrarı sağlamak üzere ekonomiye müdahale edilebileceği görüşünün öncüsü J. M. Keynes’tir.

Arz şokları, doğrudan ekonominin üretim tarafını etkilemektedir. Arz şoklarına neden olabilecek gelişmeler; teknolojik gelişmeler, iklim değişiklikleri, doğal afetler, yeni doğal kaynakların bulunması,  dünya girdi fiyatlarındaki dikkate değer artışlar (petrol, doğalgaz ya da emtia fiyatlarındaki artışlar), bazı durumlarda nominal ücretlerdeki ani beklenmedik sıçramalar şeklinde özetlenebilir.Özel kesim yatırımlarındaki ani değişmeler ise toplam taleple bağlantılı olduğu için talep şokudur. Doğru cevap B'dir.

Monetaristlere göre konjonktürdeki dalgalanmaların temel nedeni para arzındaki düzensiz büyümelerdir. Monetarist yaklaşım konjonktürel dalgalanmaları  yalnızca talep şokları ile açıklayan Keynesyen politikaların geçerliliğini yitirmesine sebep olmuş ve para politikalarını yeniden gündeme getirmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yeni Klasik iktisatçılar konjonktür dalgalanmalarının nedenlerini incelerken rasyonel beklentiler teorisini kullanmaktadır. Yeni Klasiklere göre konjonktür dalgalanmalarının temelinde bireylerin tam bilgiye sahip olmaması varsayımı yatmaktadır. Bu nedenle ekonomik birimler gelişmeler konusunda tam bilgiye sahip olmadıklarından belirli şoklar ekonomiyi vurduğunda yanlış kararlar alabilmektedirler. Doğru cevap D'dir.

Kamu harcamalarının otomatik istikrar sağlayıcı olarak görev yapabilmesi için konjonktürel canlanma ve refah aşamalarında otomatik olarak azalması, duraklama ve daralma aşamalarında ise otomatik olarak artacak bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Ancak kamu harcamalarının hepsinin konjonktüre göre değişmesi söz konusu olmamaktadır.Ancak kamu harcamaları arasında işsizlik sigortasından sağlanan harcamaların konjonktürel esnekliği en yüksek kamu harcamaları olduğu söylenebilir. İşsizlik sigortası benimsemiş ülkelerde ekonominin refah devrelerinde işçi ve işveren paylarıyla ödenen paralar işsizlik sigortası fonunda birikmekte, ekonominin daralma dönemlerinde işsizlere yardımlar yapılmaktadır. Böylelikle işsiz kalanların yoksulluğa düşmeleri önlemekle, ekonomi açısından belli düzeyde talebin sürdürülmesi olanağı bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Verginin konjonktürel esnekliği vergi gelirlerinde meydana gelen yüzde değişimin millî gelirdeki yüzde değişime oranı olarak ifade edilmektedir. Matrah konjonktürel değişmelere ne kadar duyarlıysa vergi esnekliği de o kadar yüksek olacaktır. Baş vergileri
konjonktürden etkilenmezler, dolayısıyla konjonktüre esneklikleri yoktur. Doğru cevap A'dır.

Bir ekonomide vergi gelirlerindeki otomatik artışın ekonomi üzerinde ters etki meydana getirerek büyüme hızını düşürmesi mali sürüklenme olarak tanımlanır. Mali sürüklenme, genellikle enflasyonist dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Enflasyon nedeniyle kişilerin nominal gelirlerinin artması dolayısıyla (gelirlerinde reel bir artış olmasa da) artan oranlı tarife yapısı dolayısıyla gelir vergisi mükellefleri daha yüksek oranda vergilendirilmektedir. Özellikle kronik yüksek enflasyonun yaşandığı ülkelerde bu nedenle yüksek enflasyon yüksek vergi yüküne neden olmakta, yüksek esneklik dolayısıyla aşırı durumda artan vergiler büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.

İradi maliye politikası uygulamalarında karşılaşılan önemli bir sorun, maliye politikasının etkilerin ortaya çıkmasındaki gecikmelerin politikanın etkinliğini kısıtlayıcı etki yaratmasıdır. Bu durum gecikmeler sorunu olarak adlandırılmaktadır. Maliye politikası kararlarının uygulamaya konulması zaman almakta ve alınan bir mali karar bazen ekonomik koşulların değiş-mesi nedeniyle, ekonomi üzerinde etkisini göstermeden önce, geçersiz kalabilmektedir. İradi maliye politikasına karşı olanlar da gecikmelerin varlığı nedeniyle bu tür politikaları eleştirmektedirler. Doğru cevap A'dır.

İradi maliye politikası toplam talebi değiştirmek ve ekonomiyi istikrara kavuşturmak için kamu harcamaları ve vergilerde bilinçli olarak değişiklikler yapmaktır. İradi maliye politikası aracılığıyla kaynaklarının etkin tahsisinin sağlanması, ekonomik büyümenin hızlandırılması, gelir ve refah eşitsizliğinin ortadan kaldırılması, istihdamın artırılması ve fiyat istikrarının sağlanması amaçlanır. Doğru cevap C'dir.

Ekonomik düzenin sağlanması için kural ve kurumların önemi üzerinde duran ve bu konuyu kendisine araştırma konusu olarak seçen ilk iktisat okulu Freiburg okuludur. Freiburg Okulu yaklaşımına göre toplumda bir düzene ihtiyaç bulunmaktadır. Ekonomik düzen de toplum düzeninin önemli bir parçasıdır. Freiburg Okulu mensuplarına göre ekonomik düzen Klasik İktisadi yaklaşımda savunulduğu gibi kendiliğinden oluşan bir doğal düzen içerisinde değildir. Bu nedenle ekonomik düzenin sağlanabilmesi için mutlaka kural ve kurumlara dayalı olması gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Mali kurallar, temel mali değişkenler üzerine konulan daimi nitelikteki sayısal sınırlamalar olarak tanımlanmaktadır. Örneğin bütçe açığı düzeyi GSYH’nin belirli bir oranıyla sınırlandırılabileceği gibi nominal bir değer olarak da tespit edilebilmektedir. Bu mali kural uygulamasıdır. Doğru cevap B'dir.