MALİYE POLİTİKASI

Kamu harcamaları ve vergiler aynı miktarda artırıldığında GSYH artışının, kamu harcamaları artışına eşit olması durumuna Denk bütçe çarpanı kuramı adı verilir.

Bir ekonomide para otoriteleri tarafından para arzı ve faiz oranında gerçekleştirilen ayarlamalar para politikasını ifade eder.

Bir ülkenin vatandaşları ile dünyanın geri kalanları arasındaki tüm ekonomik işlemlerin sistematik kaydına ödemeler dengesi adı verilir.

Sabit kur sisteminde resmi kurumlarca ulusal paranın değerinin bir anda düşürülmesine devalüasyon adı verilir.

Denk bütçe çarpanı 1 dir. 200 birimlik kamu harcaması ile denk bütçe çarpanını çarptığımızda sonuç 200 birim artar olacaktır.

Denk bütçe olan bir ekonomide vergiler 100 birim azaltılırsa kamu harcamaları da 100 birim azalır. Gelir denk bütçedeki gibi kamu harcamalarına bağlı olarak değişeceğinden gelir 100 birim azalır.

Dışa açık devletin olduğu bir ekonomide vergiler sadece otonom iken transfer çarpanı "c/1-c+m" dir.

Dışa kapalı devletin olduğu bir ekonomide vergiler sadece otonom iken transfer çarpanı c/1-c dir.

Dışa kapalı gelir vergisi olan bir ekonomide vergi çarpanı -c/1-c(1-t) dir.

Dışa açık gelir vergisi olan bir ekonomide vergi çarpanı -c/1-c(1-t)+m dir.

1/1-c çarpan değerini vermektedir.

Kamu transfer harcamaları, kişisel kullanılabilir gelirlere yapılan bir ilave olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda kullanılabilir gelir denklemi; Yd = (Y + Tr_o ) - T_o olur.

Gelire bağlı vergilerin eklenmesiyle çarpanın yeni ifadesi; 1/1-c(1-t) halini almıştır.

∆Y=1/ 1-c(1-t) ∆Go

∆Y=1/1-0,75(1-0,20).1

∆Y=1/1-0,75(0,80).1

∆Y=1/(1-0,6).1=(1/0,4).1=2.5 lira

Dışa açık ekonomide  çarpanın yeni ifadesi, 1 /1-c(1-t)+m biçiminde olmaktadır.

Mal ve hizmet alımına yönelik kamu harcamalarındaki bir artış devlet tarafından eşit miktarda bir vergi artışı ile finanse ediliyorsa gayri safi millî hasılanın denge düzeyi mal ve hizmet alımına yönelik kamu harcaması miktarına eşit olarak artmaktadır. Bu durum denk bütçe çarpan kuramı olarak adlandırılmaktadır. Denk bütçe çarpanı 1’e eşittir. Denk bütçe çarpanının 1’e eşit olabilmesi için arttırılan kamu harcamalarının tümünün mal ve hizmet alımına yönelik kamu harcaması olması gerekmektedir.

Tamamı vergi artışı ile finanse edilen transfer harcamaları ise millî gelir denge düzeyi üzerinde genişletici veya daraltıcı bir etki yaratmayacaktır. Transfer harcamaları çarpanın değerinin pozitif ancak miktar olarak vergi gelirleri çarpanına eşit olması nedeniyle denk bütçe çarpanının değeri, 0 (sıfır) olmaktadır. Dolayısıyla toplam etki de 0 (sıfır) olacaktır.

Ülkemizde Merkez Bankasının temel amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu TCMB Kanunu ile hükme bağlanmıştır.

Mal ve finans piyasalarını bir arada değerlendirmek amacıyla IS-LM modeli geliştirilmiştir.

IS-LM çerçevesindeki mal ve para piyasası koşullarını özetlemektedir. Şekilde düşey eksende (i) faiz oranı ve yatay eksende (y) hasıla yer alır.