MALİYE POLİTİKASI

Durgunluk ve enflasyonun aynı anda yaşandığı duruma stagflasyon adı verilir.

Transfer ödemelerinin azalması sıkı maliye politikasıdır.

Stagflasyon kavramı 1970'lerde ortaya çıkmıştır.

Her arzın kendi talebini yarattığını söyleyen kanuna "Say kanunu" adı verilir.

1980’li yıllardan sonra maliye politikası para politikasının adeta bir yedeği olarak kullanılmıştır. O yıllarda görülen yüksek kamu açıkları ve borçları ve de bunların enflasyon ve ödemeler dengesine etkileri maliye politikası bağlamında önemli tartışmalar yaratmış ve sonuçta bütçe denkliğine önem veren maliye politikaları istenmiştir. Bu dönemde maliye politikalarına daha az başvurulmasına yol açan bir başka faktör ise neoliberal anlayışın yaygınlaşmasıdır.

1929 Büyük Bunalımı öncesinde klasik iktisadi düşünceye uygun olarak

devletin ekonomiye müdahalesine karşı çıkılmış;

devlet bütçesinin denkliği,

kamu harcamalarının dolaylı vergilerle finanse edilmesi,

borçlanmaya çok sınırlı koşullarda başvurulması gibi ilkeler geçerli olmuştur (Cin ve
Doğru, 2016).

Fizyokrasinin ardılı olan ve Sanayi Devriminin bir sonucu olarak ortaya çıkan klasik yaklaşımı temsil eden en önemli çalışma Adam Smith (1723-1790) tarafından 1776 yılında yayımlanan “Ulusların Zenginliği” adlı kitaptır. Bu eserinin yayımlanması ile birlikte iktisat ilk kez özerk bir bilimsel disiplin olarak kabul edilmiştir.

Smith Ulusların Zenginliğinde bir ulusun refahının artması için birkaç faktörün önemli olduğunu belirtir. Bunlardan ilki uzmanlaşmayı sağlamak için iş bölümünün gerçekleştirilmesi gibi işin örgütlenmesindeki değişikliklerdir. Bir başka faktör yeni makinaların icadı gibi teknolojik ilerlemelerdir. Son faktör ise fabrika ve makine yatırımları için sermaye birikimidir. Klasik iktisatçılar kısmen de ürün satışından elde edilen fonların fabrikada çalışan işçiler ile fabrika sahipleri arasında nasıl dağıtılacağı sorununu kuramsallaştırmaya çaba göstermişlerdir. Piyasa sisteminin bireylerin çıkarcı eylemlerini koordine edeceğini böylece bireylerin toplumun çıkarına hizmet etmiş olacaklarını savunan görüşüyle (“görünmez el” kavramıyla) tanınmaktadır. klasik iktisat okulu genelde bireysel çıkarın olumlu bir güç olduğu ve devletin piyasaların müdahale olmaksızın işlemesine izin vermesi gerektiği fikri ile tanınmaktadır. Klasikler ekonomiyi “bırakınız yapsınlar” (laissez-faire) ekonomisi olarak nitelendirmektedirler.

Klasik görüşleri mükemmel biçimde sunan insani (humaniter) filozof John Stuart Mill (1806-1873) önceleri sınırsız devlet müdahalesine karşı bireysel özgürlükleri savunmakla birlikte sonrasında devlet müdahalesini savunmuş ve bu yüzden
ılımlı bir neoklasik iktisat okulunun habercisi olarak görülmüştür.

Neoklasik yaklaşımın kurucuları

Stanley Jevons (1835-1882),

Leon Walras (1834-1910),

Alfred Marshall (1842-1924)ve

Carl Menger (1840-1921)'dir.

Neoklasik yaklaşım da maliye politikası uygulamalarını değil para politikası uygulamalarını savunmaktadır.

Neoklasikler piyasanın iyi işlememe durumunu piyasa başarısızlığı olarak kavramsallaştırmışlardır. Onlara göre piyasaları başarısızlığa uğratan çeşitli etmenler vardır. Bu etmenler şunlardır (Susam, 2016):

• Tam rekabetin gerçekleştirilememesi,
• Kamusal malların üretilmesinin gerekliliği,
• Dışsallıkların varlığı,
• Marjinal maliyetin sıfır olduğu üretim faaliyetlerinin (doğal tekellerin) varlığı.

Klasik dikotomi (ikilik) yaklaşımı ise bir ülkedeki parasal sorunların üretim düzeyini değil, yalnızca fiyat düzeyini etkilediğini varsaymaktadır dolayısıyla piyasa başarısızlığı olarak görülmez.

1929 Büyük Bunalımı öncesinde klasik iktisadi düşünceye uygun olarak devletin ekonomiye müdahalesine karşı çıkılmış; devlet bütçesinin denkliği, kamu harcamalarının dolaylı vergilerle finanse edilmesi, borçlanmaya çok sınırlı koşullarda başvurulması gibi ilkeler geçerli olmuştur. Keynes klasikler tarafından savunulan piyasa mekanizmasının kendiliğinden dengeyi sağlayacağı, oluşacak herhangi bir dengesizliğin bile piyasa süreci tarafından giderileceği görüşü yaşanan bu ekonomik krizle yıkılmıştır. klasiklerin ileri sürdüğü serbest piyasa güçlerini değil toplam talebi artırmada görev üstlenen devlet müdahalesini savunmuştur. Keynes’e göre klasiklerin ileri sürdüğü tasarruf artışı sağlayarak millî gelirin artırılabileceği görüşü de doğru değildir. Keynes klasik yaklaşımın paraya yüklediği işlem aracı ve değer biriktirme aracı olma işlevlerine üçüncü bir işlev olarak spekülatif işlevi eklemiştir. Yatırım düzeyinin belirleyicisi klasik yazarların öne sürdüğü gibi yalnızca faiz oranı değil, buna ek olarak gelir düzeyi, yatırımın marjinal etkinliği ve geleceğe ilişkin beklentilerdir.

Keynesyen iktisatçılar açısından Genel Teoride klasik yaklaşımdan - ilk ikisi efektif talebin bileşenleri olan - dört ayrışma söz konusudur. Bunlar şu şekildedir (Felderer ve Homburg, 2010):
• Cari reel gelir ile reel tüketim harcamalarını
ilişkilendiren bir tüketim fonksiyonu,
• Özünde sermayenin marjinal etkinliği kavramının yattığı bir yatırım teorisi,
• Klasiklerin miktar teorisine bir seçenek olarak geliştirilmiş olan likidite tercihi teorisi,
• Ücret ve fiyat katılıkları.

Klasiklere göre faiz yatırım tasarruf eşitliğini sağlayacak değişkendir.

Klasiklere göre reel ücret emek piyasasında dengeyi sağlayacak değişkendir.

Klasiklere göre devlet müdahalesi olmayacağından devlet bütçesi denk ve küçüktür.

Para arzındaki değişikliklerin reel değişkenler yerine sadece fiyatları etkilemesine klasik dikotomi adı verilir.

Yanıt D'dir. Geniş anlamda maliye politikasıdır.

Kamu harcamaları sonrasında faizlerin artmasına bağlı olarak özel kesimin yatırımlarının düşmesine  "dışlama" (crowding out) adı verilir.