MALİYE POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 5

Bireylerin ve şirketlerin özel harcamalarını kısarak veya bankaların mevduatları kullanarak devlete borç vermesi halinde toplam talepteki artış sınırlı kalacaktır zira özel harcamalar azalacak, kamu harcamalarındaki artışın toplam talep üzerindeki net etkisi sınırlı kalacaktır. Buna karşın bankaların, firmaların veya şahısların atıl fonları kullanarak devlete borç vermesi halinde özel harcamalar azalmayacağı için kamu harcamalarındaki artışın tamamı toplam talebe yansıyacaktır.

Durgunluk ile ilgili kavramlar ve tanımlarına ilişkin doğru eşleşme A seçeneğinde verilmiştir. 

Ekonomik kriz; bir ekonomide durgunluğa sert geçiş durumudur.

Bunalım; bir ekonomide durgunluğun çok ağır ve uzun sürmesi durumudur.

Stagnasyon; bir ekonomide büyüme hızının sabit kalması ya da çok az artmasıdır.

Bir ekonomide genel fiyat düzeyinin sürekli azalmasına deflasyon adı verilir.

Ekonomide durgunluk tipleri ve tanımlarına ilişkin doğru eşleşme A seçeneğinde verilmiştir.

W Tipi Durgunluk; bir ekonominin, durgunluktan çıkarken yeniden durgunluğa girmesi durumudur.

V Tipi Durgunluk; bir ekonominin, durgunluk durumundan altı ayda çıkması durumudur.

Ekonomide temel girdi niteliğindeki malların fiyatlarında yaşanan ani artışlar ve bu malların arzında yaşanan duraksamaların bir durgunluğu tetikleyebilmesi, durgunluğu başlatan faktörlerden negatif arz şokları ile ilişkilidir.

Negatif arz şoku, mal ve hizmetlerin arzını azaltır. Ekonomide temel girdi niteliğindeki malların fiyatlarında
yaşanan ani artışlar ve bu malların arzında yaşanan duraksamalar, bir durgunluğu tetikleyebilir. Nitekim COVID-19 pandemisi, ilk aylarında yalnızca bir talep şoku olarak değil, aynı zamanda bir negatif arz şoku olarak da etki göstermiş ve küresel durgunluğun başlamasında rol oynamıştır.

Bunalım: Bir ekonomide durgunluğun çok ağır ve uzun sürmesi durumudur.

Toparlanma: Bir ekonomide daralmanın biterek büyümenin tekrar başlaması durumudur. Doğru cevap a şıkkı.

Deflasyon: Bir ekonomide genel fiyat düzeyinin sürekli azalmasıdır. Doğru cevap a şıkkı

İktisatçılar genel bir kural olarak bir ekonomide reel GSYH’nin arka arkaya iki 3 aylık dönemde azalmasını durgunluk olarak nitelendirmektedirler. Doğru cevap a şıkkı

Stanford (2009) geçmiş dönemlerde ekonomilerde durgunluğu başlatan faktörleri aşağıdaki gibi sıralamaktadır:

• Yatırım istikrarsızlığı

• Tüketici duyarlılığı

• Negatif arz şokları

• Para politikaları

• Kamu harcamaları

• Finansal istikrarsızlıklar

• Dış ticaret

Doğru cevap a şıkkı

Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yeri D seçeneği olan durgunluk doğru olarak tamamlar. Ekonomik kriz durgunluğa sert bir geçiş durumunu, başka bir deyişle bunalımı ifade eder. Bir ekonomide durgunluğun çok ağır ve uzun sürmesi durumuna ise bunalım (depresyon) denilir. Öte yandan ekonomik konjonktürün farklı dönemlerinde görülen enflasyon, deflasyon, stagnasyon (duraklama) ve durgunluk gibi olguları ekonomik kriz olarak değerlendirmek yanlıştır. Bu bağlamda örneğin, 1929 Büyük Bunalımı gerçek anlamda bir ekonomik kriz olarak kabul edilir.

Bir ekonomi durgunluk durumundan iki 3 aylık sürede (6 ayda) çıkıyorsa buna V tipi durgunluk, daha uzun sürede çıkıyorsa buna U tipi durgunluk denilmektedir. Doğru cevap a şıkkı.

İkame etkisi: Bir bireyin ödediği verginin artması sonucunda çalışmaktan vazgeçerek boş zaman talebini artırması. Doğru cevap b şıkkı.

Gelir etkisi, bir bireyin ödediği verginin artması sonucunda gelirinde gerçekleşen azalışı daha çok çalışarak telafi etmeye çalışmasıdır.

Keynesyen Yaklaşıma göre yatırım harcamaları, klasik yaklaşımın iddia ettiği gibi tasarruflar tarafından değil, cari ve beklenen kâr oranları, faiz oranı, kapasite kullanım oranı, hayvani güdü, siyasi ve diğer riskler gibi
faktörler tarafından karmaşık bir şekilde belirlenir.

Stagnasyon: Bir ekonomide büyüme hızının sabit kalması ya da çok az artmasıdır. Doğru cevap a şıkkı.

20. ve 21. Yüzyıllarda dünyada yaşanan başlıca
durgunluklar şunlardır:
• 1929 Büyük Bunalımıyla başlayan ve 10 yıllık bir dönemi kapsayan küresel durgunluk (“Kirli Otuzlar”).
• 1979’da ABD’de FED Başkanı Paul Volcker’ın enflasyonla mücadeleyi ön plana almasıyla başlayan ve 3 yıl süren durgunluk
(“Volcker Durgunluğu”).
• 1990’da Japonya’da hisse senedi ve gayrimenkul piyasalarının çöküşü ile başlayan ve yaklaşık 10 yıl devam eden durgunluk
(“Japonya’nın Kayıp On Yılı”).
• 2007’de yine ABD’de, ipotekli konut kredilerinin geri döndürülememesi ile ABD finansal piyasalarında başlayıp dünyanın birçok ülkesine yayılan ve yaklaşık 2 yıl süren küresel durgunluk (“Büyük Durgunluk”).
• 2020 yılının mart ayında patlak veren COVID-19 pandemisinin tetiklediği ve bazı ülkelerde hala devam eden durgunluk
(“COVID-19 Durgunluğu”)

Doğru cevap a şıkkı

Kamu harcamaları; (a) mal ve hizmet alımına yönelik harcamalar ve (b) transfer harcamaları olarak iki çeşittir. Ekonomide durgunluk şiddetli bir şekilde sürüyorsa uygulanacak en uygun politika, mal ve hizmet alımına yönelik harcamaları hemen artırmak olacaktır. Bu harcamalar efektif talebi doğrudan doğruya etkileyen harcamalar olduğundan, ekonomide transfer harcamalarına göre daha genişletici etkiler yaratacaktır. 

Durgunluğa yol açan özel harcamalardaki yetersizliği aşmanın bir başka yolu da kamu harcamaları düzeyini sabit tutarak vergi oranlarını düşürmektir. Bu durumda yeniden bütçe açığı oluşacak ve devlet borçlanmaya başvurmak zorunda kalacaktır. Vergi oranlarının düşürülme amacı, ekonomide kişilerin kullanılabilir gelirlerini artırarak özel tüketim ve yatırım düzeyini yükseltmektir. Böylece ekonomideki daralma ortadan kaldırılarak bir genişleme sağlanmış olur. Karşılaştırma yapmak gerekirse, durgunlukla mücadelede toplam talebin artırılması için mal ve hizmet alımına yönelik harcamaları artırmak vergi oranlarını düşürmekten daha etkili bir tercih olacaktır. Her iki politika birlikte kullanılırsa daha yüksek bütçe açığına yol açmak pahasına ekonomi üzerinde en yüksek genişletici etki yaratılmış olur. Ancak böyle bir durumda daha sonraki dönemlerin de düşünülmesi gerekir. Bir durgunluk dönemi sonrasında enflasyonun yaşanması olasılığına karşı, araçların dikkatli bir biçimde seçilmesi ve kullanılması çok önemlidir.

Özel ekonomiden fon çekmek ise borçlanma anlamına gelir. Borçlanma, durgunlukla mücadelede başvurulabilecek üçüncü seçenektir.

Bir bireyin ödediği verginin artması sonucunda, gelirinde gerçekleşen azalışı daha çok çalışarak telafi etmeye çalışmasına "Gelir etkisi" adı verilir.

Vergi daireleri, devletin borçlanma için başvurabileceği kaynaklardan biri değildir. Devletin borçlanma için başvurabileceği kaynaklar; kişiler ve firmalar, ticari bankalar ve merkez bankasıdır.