MALİYE POLİTİKASI II

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra altı büyük Avrupa devleti arasında, savaşın tekrar etmemesi için ekonomik ve sosyal bütünleşmenin sağlanması amacıyla,  1951 yılında Paris Antlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.  Bu topluluk Avrupa’da uluslarüstü prensiplere göre oluşturulan ilk örgütlenme olmuş ve günümüz Avrupa Birliği’ninde temellerini atmıştır. Bu yapılanma, 1957 Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ile genişletilmiştir.  1993 yılında yürürlüğe giren ve Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması Avrupa Birliği vatandaşlığı, parasal birlik gibi önemli düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir. Avrupa Birliği günümüzde 28 üye devletten oluşan geniş bir siyasi ve ekonomik yapılanma haline gelmiştir. 1963’te Ankara Antlaşması’nı imzalayan Türkiye ise 1987 yılında üyelik başvurusunda bulunmuş, 3 Ekim 2005’te müzakere çerçeve belgesinin kabulü ile resmen müzakere sürecine başlamaya hak kazanmıştır.

Bu hedefe yönelik olarak Maastricht Antlaşması ile Avrupa Ekonomilerinin yakınlaştırılmasına ve bütünleştirilmesine yönelik kriterler belirlenmiştir. Bu kriterlerin en önemlileri arasında,

 sayılabilir.

1991 sonlarında Hollanda’nın Maastricht kasabasında görüşülüp 1992’de imzalanarak 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe giren ve Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması’dır. Bütünleşme tarihindeki en önemli kilometre taşı olarak kabul edilen antlaşma, parasal birlik, yeni ortak politikalar, Avrupa vatandaşlığı, diplomatik iş birliği, ortak güvenlik ve dış politika, adalet ve içişleri konularında iş birliği, kamu sağlığı, vize politikaları, ulaşım ağı, sanayi politikalarında daha etkin iş birliği ve yerel yönetimlerde yerindenlik (subsidiarity) ilkesinin tesisi gibi konularda son derece geniş ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.

Ekonomik bütünleşme aşamaları sırasıyla;

şeklinde sıralanmaktadır.

Gümrük tarifesi ve kotası:

Serbest Ticaret Bölgesi

Gümrük Birliği

Üyelerin karşılıklı ticaretleri üzerindeki gümrük tarifeleri, kotalar, ithal ve ihraç yasaları gibi her türlü engel veya kısıtlamaların kaldırıldığı bütünleşme şeklidir.

Gümrük Birliğine üye ülkeler arasında serbest ticaretin yanı sıra üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikası ve tarifeleri uygulanmaya konulmaktadır.

Birbirlerinden gümrük almama esasına dayanan bölgesel bir birlik olan Gümrük Birliği, serbest ticaret bölgesindeki koşullara ek olarak birliğe üye ülkelerin serbest dış ticaret politikasını izlemelerini sınırlandırmış olduğundan daha ileri bir aşamayı ifade etmektedir.

Üretim faktörlerinin (kişi, hizmet ve sermaye) hareket serbestisi yoktur ama ortak gümrük tarifesinin uygulanması ve her türlü kısıtlamanın kaldırılması söz konusudur. Gümrük Birliğinin koşulları, şu biçimde özetlenebilir:

Yakınlaşma Hipotezi: Sermayenin iş gücünden daha hızlı arttığı bir ekonomide, teknoloji dışsal ve sabitken, faiz hadleri düşecek ve kişi başına düşen geliri düşük olan ülke ya da bölgeler kişi başına düşen geliri yüksek olan ülke ya da bölgelerden daha hızlı büyüyüp onları er geç yakalayacaktır.

Maastricht Antlaşmada getirilen hükümlere göre;

Maastricht Antlaşması;

Üye ülkelere, yukarıda sayılan şartları yerine getirmedikleri takdirde, nitelikli çoğunluk ile Antlaşma’da öngörülen dört yaptırımdan biri veya hepsi uygulanacaktır. Bu yaptırımlar;

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra altı büyük Avrupa devleti arasında, savaşın tekrar etmemesi için ekonomik ve sosyal bütünleşmenin sağlanması amacıyla

Bütünleşme veya başka bir deyişle entegrasyon kavramı, bir coğrafya veya bölgeyi paylaşan ülkelerin üretimlerinin, ekonomilerinin, siyasi güçlerinin ve savunma güçlerinin birleşmesi ve birçok konuda ortak hareket etmeleri olarak tanımlanmaktadır.

Serbest ticaret bölgesi üye ülkeler arasında, ürettikleri mallarda ticaretin serbestleştiği aşamadır. Üyeler arasında ticareti kısıtlayan tarife-kota gibi engellerin bazılarının kaldırıldığı ve üye ülkelerin yükümlülüğü altında bulundukları üçüncü ülkelere karşı ülkelerin kendi özel tarifelerini uyguladığı bir ekonomik birleşme türüdür.

Gümrük Birliğinin koşulları, şu biçimde özetlenebilir:
a)Üye ülkeler arasında tarifelerin, kotaların ve benzer etki gösteren sınırlamaların kaldırılması, b) Birlik dışı ithalatta tek tarife uygulanması, c) Önceden kararlaştırılmış bir formüle göre gümrük gelirlerinin üyeler arasında bölüştürülmesi.

Üye devletlerin kamu borçlarının GSYİH’lerine oranı yüzde 60’ı geçmemelidir.

Avrupa Konseyi Mart 2005’te İstikrar ve Büyüme Paktı’nda reforma gitmiştir. Ancak bu reform daha çok İstikrar ve Büyüme Paktı’nda esnekliği arttırmaya yönelik olmuştur.
Yenilenen İstikrar ve Büyüme Paktı’nda;
• Orta vadede hedef denk bütçedir. Ancak ülkelerin borç seviyeleri, kamu yatırımları ve potansiyel büyümeleri orta vade hedefinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulacaktır.
Potansiyel büyümesi yüksek ülkelerle borç yükü yüksek ülkeler
farklı değerlendirilecektir.
• Ekonomik koşullara uyum sağlamak için her dört yılda bir orta vadeli hedefler gözden geçirilecektir. Ayrıca Avro Bölgesi Maliye Bakanları her yıl ülkelerdeki mali gelişmeleri izleyeceklerdir.
• Ülkeler her yıl yapısal bütçe açıklarını GSYH’nin %0,5’i oranında azaltacaklardır. Eğer artan bir eğilim söz konusu ise daha fazla azaltacaklardır.

2008 yılında yaşanan Küresel finansal kriz ve ekonomik durgunluk tüm dünyada bütçe dengelerinin bozulmasına ve kamu borç seviyesinin genel olarak artışına neden olmuştur. Küresel finansal krizin hemen sonrasında gözler Avrupa Birliği’ne, özellikle de Avro bölgesinin zayıf halkası olan çevre ülkelere çevrilmiş ve bu ülkelerde bir kamu borcu krizinin yaşanabileceği konusundaki endişeler artmıştır. Avro bölgesine ilişkin endişeler 2009 yılı sonlarında haklı çıkmaya başlamış ve ilk kriz Yunanistan’da patlak vermiştir. Yunanistan krizi ile birlikte Ekonomik ve Parasal Birliğe ilişkin spekülasyonlar artmış, krizin Avro bölgesindeki diğer ülkelere de yayılacağı, Ekonomik ve Parasal Birliğin bütün olarak ekonomik istikrarının bozulacağı, hatta dağılma riskiyle karşı karşıya kalacağı yönünde endişeler ortaya çıkmıştır.

AB’de yaşanan ilk ciddi ekonomik kriz olması nedeniyle “Avro” ve “Avrupa Birliği” projesi için önemli bir test olmuş ve ekonomik krizlerle mücadelede AB’nin kapasitesinin yetersizliğini ortaya koymuştur. Avrupa’da yaşanan borç krizi ekonomik olduğu kadar siyasi sonuçlar da doğurmuş, birçok Avrupa ülkesinde hükûmet değişiklikleri yaşanmıştır.

Yaşanan ekonomik kriz sonrasında, AB’de mali disiplinin sağlanması için beş adet tüzük ve bir adet direktiften oluşan ve Altılı Paket olarak adlandırılan düzenlemeler çıkarılmış ve Mali Sıkılaştırma (Fiscal Compact) olarak adlandırılan yeni bir antlaşma imzalanmıştır.

23 Kasım 2011’de Avrupa Komisyonu, Avro bölgesi ülkelerinde bütçe süreçlerinin gözetiminin ve koordinasyonunun artırılması için iki adet tüzük tasarısı hazırlamıştır. İkili Paket, Avrupa Sömestri adı altındaki ekonomik koordinasyon sürecinin yasal tabanını güçlendirmekte ve Avrupa Komisyonunun, Avro Alanı üyesi devletlerin, AB İstikrar ve Büyüme Paktı kapsamında belirlenen mali hedefleri yerine getirmek için yaptıklarını değerlendirmesine yardımcı olmaktadır.

Avrupa Birliği’nde, mali birlik, daha derin Avrupa entegrasyonuna doğru bir sonraki adım olarak tartışılmaktadır, ancak günümüzde hâlâ büyük ölçüde sadece bir teklif olmaya devam etmektedir. Avrupa Birliği’nde mali birlik olsaydı, ulusal harcamalar ve vergi oranları Avrupa Konseyi düzeyinde belirlenecektir ve bireysel ulusal tahviller yerine birliğin toplu borçlarını finanse edecek Eurobond tahviller kullanılacaktır.