MALİYE POLİTİKASI II

Merkezî yönetimin sakıncaları ise
• Bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açması,
• Devletin taşra teşkilatı ve merkez arasında sürekli uzun yazışmaların yapılması,
• Hizmetlerin yerel ihtiyaçlara göre yürütülmesinin güç olması,
• Demokratik ilkelere uygun olmaması,
• Görevlilerin yerel halkın taleplerini dikkate almamaları,
• Yerel halkın doğrudan kendini ilgilendiren işlere dâhil olamamasıdır.

Günümüzde genel kabul görmüş yaklaşıma göre bir idarenin yerel yönetim sayılabilmesi için bazı şartların sağlanmış olması gerekmektedir. Buna göre yerel yönetimler;
i. Kamu tüzel kişiliğine sahip olmalıdırlar. Merkezî idareden ayrı bir kamu tüzel kişiliği olmayan kuruluş yerinden yönetim kuruluşu olarak nitelendirilemez.
ii. Personel bağımsızlığına sahip olmalıdır. Atanan değil, seçimle iş başına gelen yöneticilerin varlığı gerekir.
iii. Mali bağımsızlığa sahip olmalıdır. Yerel yönetim, kendine has ve yeterli düzeyde gelir kaynakları ve bütçesi var ise kamu hizmetlerini yerine getirip merkezî idareye karşı özerk olabilir.

iv. Bir kuruluşun yerel yönetim kuruluşu olabilmesi için hiyerarşik denetimin olmaması gerekir, bu kuruluşlar sadece vesayet denetimi ile denetlenebilir.

Üniter Devlet: Devletin, ülke, millet ve egemenlik unsurları ile yasama ve yargı organları bakımından teklik özelliği gösterdiği yönetim şeklidir. Üniter devleti, devletin unsurlarında ve organlarında teklik özelliğiyle tanımlayabiliriz.

Federalizm: Dış işleri ve ticari konularda bir üst yönetime bağlı ancak iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin oluşturduğu
siyasi bir birlik yaklaşımıdır.

Vergi politikalarının yerelleşmesinde göz önünde bulundurulması gereken bazı kriterler bulunmaktadır;

• Yerel yönetimler bölgeler arası en az mobiliteye sahip vergi tabanlarını vergilendirmelidir.
• Gelir vergileri küresel matrahı en etkin biçimde kapsayan yönetim düzeyince uygulanmalıdır.
• Gelirin yeniden dağılımını hedefleyen artan oranlı vergiler merkezî yönetimce uygulanmalıdır.
• İstikrar sağlamaya yönelik vergiler merkezî yönetimce alınmalı ve yerel vergiler dönemsel olarak istikrarlı olmalıdır.
• Bölgesel olarak eşit olmayan bir biçimde dağılmış vergi tabanları merkezî yönetimce vergilendirilmelidir.
• Faydalanma vergileri ve kullanıcı harçları tüm düzeyler için uygundur

Yönetimler arasında ortaya çıkan gelir ve harcama dengesizlikleri merkezî yönetimden yerel yönetimlere doğru kaynak aktarımı ile giderilebilir ki buna dikey mali transfer adı verilir.

Musgrave’e göre “mali yerelleşmenin özünü oluşturan tahsis fonksiyonunu, politikaların eyaletler arasında vatandaşların tercihlerine göre farklılaştırılması oluşturmaktadır.”

Medyan Seçmen: Ortanca seçmen olarak da adlandırılır. Salt çoğunluk oylamasında sonucu belirleyen olasılık dağılımının ortasındaki seçmendir.

Leviathan: Tevrat ve İncil’de kötülüğü temsil eden bir su canavarının adı olarak geçmektedir. Bu kavram 1651 yılında Thomas Hobbes’un ünlü “Leviathan” adlı eseri ile mutlak güç ve yetkilere sahip egemen bir devleti ifade etmek üzere kullanılmıştır.

Musgrave, makroekonomik istikrar sağlanmasının merkezî yönetimin üstlenmesi gereken görevlerden biri olduğunu ileri sürmüş ve bu görüş kamu maliyesi teorisi yazınında geniş kabul görmüştür.

Kamu hizmetlerinin, “merkezî idare” tarafından yürütülmesine “merkezden yönetim”
veya “merkeziyet ilkesi” denmektedir.

Merkezî yönetimin yararları;
• Güçlü bir devlet yönetimine olanak sağlaması,
• Bölgeler arasında eşitliği sağlamaya yardımcı olması,
• Kamu hizmetlerinin tek elden sunulması,
• Bu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli planlamanın merkezden yapılması,
• Ulusal birliği sağlaması ve güçlendirmesi, hizmetlerin daha rasyonel, daha planlı
bir şekilde yürütülebilmesi,
• Mali denetimin daha kolay olması ve kamu görevlilerinin yerel etkilerden uzak
kalıp baskılara karşı tarafsızlıklarını koruyabilmeleridir.

Merkezî yönetimin sakıncaları 
• Bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açması,
• Devletin taşra teşkilatı ve merkez arasında sürekli uzun yazışmaların yapılması,
• Hizmetlerin yerel ihtiyaçlara göre yürütülmesinin güç olması,
• Demokratik ilkelere uygun olmaması,
• Görevlilerin yerel halkın taleplerini dikkate almamaları,
• Yerel halkın doğrudan kendini ilgilendiren işlere dâhil olamamasıdır.

Devletin, ülke, millet ve egemenlik unsurları ile yasama ve yargı organları bakımından teklik özelliği
gösterdiği yönetim şekli Üniter devlettir.

Dış işleri ve ticari konularda bir üst yönetime bağlı ancak iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin oluşturduğu siyasi bir birlik yaklaşımı federalizmdir.

Belirli bir insan topluluğunun kendilerine elverişli gelen belli bir yörede yerleşip ortak çıkarlarını korumak ve ihtiyaçlarını gidermek üzere örgütlendikleri yapı komündür.

İdari yerelleşme ise kamusal hizmet fonksiyonlarının yönetimin düzeyleri arasında
aktarımını ifade etmektedir.

Vergi politikalarının yerelleşmesinde göz önünde bulundurulması gereken bazı kriterler bulunmaktadır;

• Yerel yönetimler bölgeler arası en az mobiliteye sahip vergi tabanlarını vergilendirmelidir.
• Gelir vergileri küresel matrahı en etkin biçimde kapsayan yönetim düzeyince
uygulanmalıdır.
• Gelirin yeniden dağılımını hedefleyen artan oranlı vergiler merkezî yönetimce
uygulanmalıdır.
• İstikrar sağlamaya yönelik vergiler merkezî yönetimce alınmalı ve yerel vergiler
dönemsel olarak istikrarlı olmalıdır.
• Bölgesel olarak eşit olmayan bir biçimde dağılmış vergi tabanları merkezî yönetimce vergilendirilmelidir.
• Faydalanma vergileri ve kullanıcı harçları tüm düzeyler için uygundur.

Toplumdaki üretici, tüketici ve faktör sahiplerinden birinin durumunu kötüleştirmeden bunlardan bir başkasının durumunu iyileştirmenin mümkün olmadığı kaynak tahsisi durumunu ifade eden kavram pareto etkinliğidir.

1990’lardan sonra, bazı gelişmekte olan ülkelerde uygulamaya konulan mali yerelleşme reformlarının, bölgeler arası artan eşitsizlik, yüksek enflasyon ve yerel yönetimlerin teknik yetersizliklerine bağlı olarak temel kamu hizmetlerinin sunumunda aksamalar şeklinde olumsuz sonuçlar doğurduğu görülmeye başlanmıştır.