MALİYE POLİTİKASI II

Gelir dağılımı genel olarak bir ülkede belirli bir dönemde mal ve hizmet üretimi ile doğan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, sektörler ya da bölgeler itibarıyla dağılımını ifade etmektedir. Tüketimler bu faktörler arasında yer almadığından yanlıştır. Doğru cevap E’dir.

Bir ekonomik sistemde gelir, üretim faktörleri aracılığıyla ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler vermektedir. Genel olarak:

• Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı: Gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını, • Kişisel (bireysel) gelir dağılımı: Gelirin bireyler arasındaki dağılımını,

• Sektörel gelir dağılımı: Üretim sürecinde gelirin hangi sektörce ne kadar katma değer yaratılarak oluşturulduğunu,

• Birincil ve ikincil gelir dağılımı: Yaratılan gelirin kamu müdahalesi öncesi ve sonrasındaki dağılımını,

• Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını,

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Türev gelir dağılımı’’ yanlıştır. Doğru cevap C’dir.

Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını ifade ettiğinden doğru cevap D’dir.

Yatay gelir dağılımı, aynı ödeme gücüne sahip olması beklenen gruplar arasındaki gelir dağılımıdır. Doğru cevap E’dir.

Değişim aralığı, bir topluluğa ait gelir dağılımı serisindeki en yüksek gelir ile en düşük gelir arasındaki farkı esas almaktadır. Doğru cevap B’dir.

Gini Katsayısı, Lorenz eğrisinden türetilmekte ve kişisel gelir dağılımın ölçümü için sıklıkla başvurulan bir ölçü olarak ele alınmaktadır. Bu katsayı 0 ile 1 arasında değişen değerler alabilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Sosyal Transferler: Günümüzde sosyal devletin temel görevlerinden biri vatandaşların asgari yaşam standardında hayatlarını idame ettirebilmelerini sağlamaktadır. Bu kapsamda devlet, işsizlik, hastalıklar, emeklilik, yoksulluk ya da benzeri sosyal risklerin ortaya çıkması hâlinde bireylerin asgari bir refaha sahip olabilmesi için sosyal transfer mekanizması oluşturmakta ve kullanmaktadır. Nitekim   emekli, dul, yetim, şehit ve gazi yakınlarına yapılan ödemeler, engelli ve yaşlılara yapılan mali yardımlar, işsizlik sigortası kapsamında işsizlere tedarik edilen kaynaklar, öğrencilere verilen burslar ya da fakir ailelere sunulan ayni ve/veya nakdi yardımlar gösterilebilir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında ‘’Öğrencilere sağlanan eğitim müfredatı’’ yanlıştır. Doğru cevap D’dir.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin (bireylerin) belirli bir dönemde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Doğru cevap A’dır.

Günümüzde devlet, piyasa mekanizmasının sağladığı gelir paylaşımına çeşitli gerekçelerle müdahale etmektedir. Bu gerekçeler siyasal, sosyal ya da ahlaki prensiplere dayanabilir. Bunun yanında müdahale gerekçesi, gelir arttıkça marjinal faydasının da azalacağını ileri süren Fedakârlık Teorisi’ne göre iktisadi bir çerçeveye de sahip olabilmektedir.

Bir ekonomide emek faktörü bireyler arasında eşit olarak dağılmaktadır. Ne var ki her birey itibarıyla emek faktörünün etkin ve verimli kullanımı farklılık arz eder. Buradaki en önemli belirleyici unsur ise beşerî sermaye birikimidir. Daha fazla ve kapsamlı beşerî sermaye birikimi olan bireyler sahip oldukları emek faktörünü verimli kullanarak daha fazla gelir elde etme imkânına kavuşmaktadır. Bireylerin beşerî sermaye birikimleri arasındaki farklılığı giderebilecek mahiyette eğitim ve sağlık gibi kalkınma carisi olarak değerlendirilen alanlara kamusal kaynak tahsisi, bireylerin söz konusu hizmetlerden yararlanma süreçlerinde fırsat eşitliğinin yaygınlaştırılması, özellikle düşük gelirli hanehalkının bu hizmetlerden ucuz, hatta ücretsiz olarak faydalanmalarının sağlanması gibi tedbirler orta ve uzun vadede gelir eşitsizliğinin önlenebilmesine olanak tanıyacaktır. Bunun yanında uzmanlaşma ya da belirli iş alanlarında emek talebinin artması gibi hususlar da ücret gelirleri arasındaki farklılığı artıracaktır.

Gini Katsayısı, Lorenz eğrisinden türetilmekte ve kişisel gelir dağılımın ölçümü için sıklıkla başvurulan bir ölçü olarak ele alınmaktadır. Bu katsayı 0 ile 1 arasında değişen değerler alabilmektedir. Şayet toplumdaki gelirin mutlak eşitlik çerçevesinde paylaşılması söz konusu ise yani Lorenz Eğrisi 45°’lik bir doğru şeklinde ise Gini katsayısı 0 değerini alacaktır. Buna karşılık mutlak eşitsizliğin olduğu ve gelirin tamamının tek bir kişi tarafından kullanıldığı ekstrem durumda ise Gini katsayısı 1’e eşit olacaktır.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin belirli bir dönemde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Genel olarak ayırma prensibi, en az geçim indirimi ve muafiyet ile istisnalar sayesinde subjektif bir karakteristiğe bürüne bilen gelir vergisi, yansıtılması güç, artan oranlı tarifenin kolaylıkla uygulanabileceği yapıdadır. Bu nedenle etkin şekilde uygulanması hâlinde gelir dağılımını denkleştirme gücü son derece yüksektir. Diğer taraftan, yansıtılamama özelliği ile vergi sisteminde gelir ve servet dağılımında eşitsizliğin giderilmesi için yararlanabilecek bir diğer araç servet vergileridir. Gelirin adaletsiz dağılımının en önemli nedenlerinden biri olarak servet dağılımı dikkate alındığında, servetin etkin bir şekilde vergilendirilmesini sağlayan mali sistem kaynakların adil paylaşımına katkı sağlanabilecektir. Harcamalar üzerinden alınan vergiler ise dolaylı olmaları, yansıtılabilmeleri ve ödeme gücünü kavramada etkin olmamaları gibi nedenlerle gelir dağılımında adaleti sağlamada en düşük etkiye sahip vergilerdir.

Gelir dağılımı serisindeki her hanehalkı ya da grup gelirinin ortalamadan hangi ölçüde uzaklıkta olduğunun tespiti için ise varyans değeri kullanılmaktadır. Varyans değeri, ortalama gelir ile gözlemlenen gelir arasındaki farkların kareleri toplamının kişi sayısına yani nüfusa oranlanması ile bulunmaktadır. Varyans değerinin kareköküne eşit olan standart sapma ise istatistiksel analizlerde genel bir dağılım ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Tüm gelirlerin birbirine eşit olduğu bir ortamda standart sapma değeri de “sıfır”a eşit olmaktadır. Bunun yanında standart sapma değeri arttıkça gelir eşitsizliği de artmakta, sıfıra yakınsadıkça eşitsizlik azalmaktadır.

Kamu harcamalarının finansmanı sürecinde vergilerin yetersiz kaldığı dönemlerde ya da çeşitli nedenlerle başvurulan borçlanma senetleri, borçlanmanın faizi ve senetlere sağlanan diğer avantajlar (vergi istisnası vb.) ile gelir dağılımını olumsuz doğrultuda etkilemektedir. Genel olarak borçlanma senetlerine sahip olanlar ile vergi yüküne katlananlar aynı kişiler ise gelir dağılımında bir değişiklik olmayacaktır. Borçlanmasenetlerini alanlar genel olarak yüksek gelirli ve yoğun tasarruf sahibi kişi ya da kurumlarolup, şayet vergi sistemi artan oranlı tarifeler ile subjektif karakteristiğe sahip vergilerdenoluşmuyorsa yapılan faiz ödemeleri gelir eşitsizliğini artıracaktır. Nihayetinde böyle birortamda vergi yükü daha çok düşük gelirli bireyler üzerinde kalacaktır. Bu nedenle devlet borçlanmasına ilişkin faiz ödemeleri kaynakların düşük gelirlilerden yüksek gelirlileredoğru aktarılmasına neden olabilir.

Bireyin ya da bir grubun kamusal politikalardan net yarar sağlamasına (Kamu harcamalarından yararlanması nispeten daha az vergi ödemesi) mali rant denilmektedir.

Enflasyonist dönemlerin yaşandığı bir ortamda borçlanmanın gelir dağılımı üzerindeki yıpratıcı etkisi de artacaktır. Her şeyden önce enflasyonist dönemlerde faiz hadlerindeki yükselme devlet borçlanma maliyetlerini ve kamu harcamaları içerisindeki faiz ödemeleri payını artırmaktadır. Bunun yanında bir yandan gelir vergisi gibi artan oranlı tarifeye sahip vergilerde bireylerin nominal gelirlerinin artmasına bağlı olarak daha üst dilimlerden vergilendirilmesi (Mali Sürüklenme), diğer yandan enflasyonla mücadele amacıyla objektif ve dolaylı mahiyette olan harcamalar üzerinden alınan vergilerin artırılması, toplumdaki düşük gelirlilerin vergi yükünde artışı beraberinde getirmektedir.

Vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini belirleyen faktörler genel olarak;
• Vergilerin yapısı: Vergilerin konusu, matrahı, uygulanan muafiyet ve istisnalar ile
indirimler, tarife yapısı.
• Adil gelir dağılımı için kullanılan vergilerin vergi hasılatı içerisindeki payı,
• Vergilerin yansıtılma kolaylığı/zorluğu,
• Vergilerin gelir esnekliğidir.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler vermektedir. Genel olarak
• Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı: Gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını,
• Kişisel (bireysel) gelir dağılımı: Gelirin bireyler arasındaki dağılımını,
• Sektörel gelir dağılımı: Üretim sürecinde gelirin hangi sektörce ne kadar katma değer yaratılarak oluşturulduğunu,
• Birincil ve ikincil gelir dağılımı: Yaratılan gelirin kamu müdahalesi öncesi ve sonrasındaki dağılımını,
• Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını,
gösterir.

Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı; üretim sonucunda oluşan nihai gelirin emek, toprak, sermaye ve girişim faktörleri arasında
nasıl paylaşıldığını ifade etmektedir. Fonksiyonel gelir dağılımında asli amaç, üretim
faktörlerinin hangi oranda gelirden pay aldıklarını belirlemektir