MALİYE POLİTİKASI II

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler
vermektedir. Genel olarak
• Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı: Gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını,
• Kişisel (bireysel) gelir dağılımı: Gelirin bireyler arasındaki dağılımını,
• Sektörel gelir dağılımı: Üretim sürecinde gelirin hangi sektörce ne kadar katma değer yaratılarak oluşturulduğunu,
• Birincil ve ikincil gelir dağılımı: Yaratılan gelirin kamu müdahalesi öncesi ve sonrasındaki dağılımını,
• Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını, gösterir.

Kişisel (Bireysel) Gelir Dağılımı; bir ülkede oluşturulan toplam gelirin söz konusu ülkede yaşayan bireyler ya da hanehalkı itibarıyla paylaşımını göstermektedir.

İkincil Gelir Dağılımı: Birincil gelir dağılımının kamusal araçlarla yeniden dağılımıdır.

Yatay Gelir Dağılımı: Gelirin aynı ödeme gücüne sahip olması beklenen gruplar arasındaki
dağılımı.

Değişim aralığı, bir topluluğa ait gelir dağılımı serisindeki en yüksek gelir ile en düşük
gelir arasındaki farkı esas almaktadır.

Gelir dağılımı serisinde uç değerlerin dışında kalan gelir gruplarının da hesaplamaya
dâhil edilmesini sağlayan yöntemlerden ilki “göreli ortalama sapma” değeridir.

Bireyin ya da belirli bir grubun kamusal politikalara net katkı yapmasına ise mali sömürü (yararlandığı kamu harcamalarından daha fazla vergi ödemesi) denilmektedir.

Vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini belirleyen faktörler genel olarak;
• Vergilerin yapısı: Vergilerin konusu, matrahı, uygulanan muafiyet ve istisnalar ile
indirimler, tarife yapısı.
• Adil gelir dağılımı için kullanılan vergilerin vergi hasılatı içerisindeki payı,
• Vergilerin yansıtılma kolaylığı/zorluğu,
• Vergilerin gelir esnekliği,
şeklinde sıralanabilir.

Vergi Yansıması: Bir ekonomik aktörün üzerindeki vergi yükünü piyasa mekanizması aracılığıyla diğer ekonomik faktörlere aktarmasıdır.

Literatürde yer alan çalışmalara göre gelir dağılımı bir ekonomik sistemdeki faktör fiyatları, servetin dağılımı ve bireylerin beşerî sermaye birikimlerinden etkilenmektedir. Doğru cevap D'dir.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler vermektedir. Genel olarak

Doğru cevap A'dır.

Üretim sonucunda oluşan nihai gelirin emek, toprak, sermaye ve girişim faktörleri arasında nasıl paylaşıldığını ifade etmektedir. Fonksiyonel gelir dağılımında asli amaç, üretim faktörlerinin hangi oranda gelirden pay aldıklarını belirlemektir. Emeğin geliri ücret, sermayenin geliri faiz, girişimcinin geliri kâr, doğal kaynaklar ya da toprağın geliri ise rant olarak anılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sektörel gelir dağılımı, bir ülkede belirli bir dönemde gelirin oluşturulması sürecinde rol alan sektörlerin nihai hasıladan aldıkları payı göstermektedir. Tarım, imalat, inşaat, ticari faaliyetler ve hizmet gibi farklı sektörlerin millî gelir içerisindeki payı sektörel gelir dağılımı ile ortaya konulmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde diğer sektörlerle mukayese edildiğinde tarım sektörünün millî gelirden nispeten daha fazla pay aldığı gözlemlenir. Ekonomik gelişmişliğin artması ile birlikte tarım sektörünün millî gelir içerisindeki ağırlığı önemi kaybetmekte, imalat ve hizmet sektörünün payı ise artış meydana gelir. Gelişmiş ülkelerde ise millî gelirden en önemli payı alan sektör genelde hizmet sektörü olmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Toplumu oluşturan birey ya da gruplar esas alındığında yüksek gelirliler ile düşük gelirliler arasında belirli bir dönemde elde edilen hasılanın nasıl dağıldığını dikey gelir dağılımı göstermektedir. Dolayısıyla dikey gelir dağılımı yüksek ve düşük ödeme gücüne sahip gruplar arasındaki gelir dağılımını göstermektedir. Yatay gelir dağılımı ise aynı ödeme gücüne sahip olması beklenen gruplar arasındaki gelir dağılımıdır. Doğru cevap B'dir.

Gelir dağılımı serisindeki her hanehalkı ya da grup gelirinin ortalamadan hangi ölçüde uzaklıkta olduğunun tespiti için ise varyans değeri kullanılmaktadır. Varyans değeri, ortalama gelir ile gözlemlenen gelir arasındaki farkların kareleri toplamının kişi sayısına yani nüfusa oranlanması ile bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Lorenz eğrisi, gelir dağılımının istatistiksel ve görsel olarak ele alınmasına aracı olmaktadır. Bu eğri genel olarak oluşan toplam gelirin nüfus itibarıylapaylaşımını göstermekte olup, bir toplumdaki nüfusun yüzde kaçı tarafından gelirin yüzde kaçının elde edildiğini ortaya koymaktadır. Eğer gelir dağılımında mutlak eşitlik söz konusu ise yani toplumdaki her birey gelirden eşit ölçüde pay alıyorsa Lorenz Eğrisi 45°’lik bir doğru (OBA) biçiminde olacaktır. Gelir dağılımında eşitsizlik arttıkça Lorenz Eğrisi de 45°’lik doğrudan uzaklaşacak, pelikan gagasına benzer bir şekilde eğri görünümünü alacaktır. Hatta mutlak eşitsizlik hâlinde ise Lorenz Eğrisi ters L biçimine gelecektir. Doğru cevap E'dir.

Bireyin ya da bir grubun kamusal politikalardan net yarar sağlamasına (Kamu harcamalarından yararlanması nispeten daha az vergi ödemesi) mali rant denilmektedir. Bunun yanında bireyin ya da belirli bir grubun kamusal politikalara net katkı yapmasına ise mali sömürü (yararlandığı kamu harcamalarından daha fazla vergi ödemesi) denilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Günümüzde sosyal devletin temel görevlerinden biri vatandaşların asgari yaşam standardında hayatlarını idame ettirebilmelerini sağlamaktadır. Bu kapsamda devlet, işsizlik, hastalıklar, emeklilik, yoksulluk ya da benzeri sosyal risklerin ortaya çıkması hâlinde bireylerin asgari bir refaha sahip olabilmesi için sosyal transfer mekanizması oluşturmakta ve kullanmaktadır. Nitekim sosyal transfer harcamalarına örnek olarak emekli, dul, yetim, şehit ve gazi yakınlarına yapılan ödemeler, engelli ve yaşlılara yapılan mali yardımlar, işsizlik sigortası kapsamında işsizlere tedarik edilen kaynaklar, öğrencilere verilen burslar ya da fakir ailelere sunulan ayni ve/veya nakdi yardımlar gösterilebilir. Doğru cevap B'dir.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin (bireylerin) belirli bir dönemde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Genel olarak ayırma prensibi, en az geçim indirimi ve muafiyet ile istisnalar sayesinde subjektif bir karakteristiğe bürünebilen gelir vergisi, yansıtılması güç, artan oranlı tarifenin kolaylıkla uygulanabileceği yapıdadır. Bu nedenle etkin şekilde uygulanması hâlinde gelir dağılımını denkleştirme gücü son derece yüksektir. Bunun yanında mükelleflerin şahsi ve ailevi durumlarını kolaylıkla dikkate alabilen gelir vergisi, hem yatay hem de dikey adaletin sağlanabilmesine aracı olmaktadır. Gelir sahibi herkesin vergi mükellefi olarak değerlendirilmesi, en az geçim indirimi aracılığıyla asgari bir refah düzeyindeki gelirin vergi kapsamı dışında bırakılabilmesi gelir vergisinin bir diğer özelliğidir. Doğru cevap A'dır.

Gelir dağılımı genel olarak bir ülkede belirli bir dönemde mal ve hizmet üretimi ile doğan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, sektörler ya da bölgeler itibarıyla dağılımını ifade etmektedir. Doğru cevap A’dır.