MALİYE POLİTİKASI II

Makroekonomik ölçüde özellikle toplam talep düzeyini etkileyen ve izlenecek maliye politikalarını şekillendiren bütçe dengesi Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi kavramı ile ifade edilmektedir.

Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri +/- Emanetler +/- Avanslar

Birincil Bütçe Dengesş, Faiz Dışı Bütçe Dengesi olarak da adlandırılmaktadır.

Operasyonel Bütçe Dengesi bütçe giderlerinden enflasyon etkisi arındırılmış reel faiz ödemelerinin çıkarılması ile elde edilmektedir.

Klasik Liberal Yaklaşıma göre devlet, ekonomik yaşamda mümkün olduğu kadar minimal
düzeyde rol almalıdır.

Geleneksel Keynesyen Yaklaşım, Klasik ve Neoklasiklerin aksine bütçe açıklarının
özel yatırımlar üzerinde dışlama etkisi oluşturmayacağını ileri sürer.

Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki sürekli ve öngörülemeyen artıştır.

Pasif senyoraj,bir ekonomide reel ekonomik büyüme ve reel para talebi nedeniyle devletin
emisyondan elde ettiği gelirdir.

Olivera-Tanzi Etkisi, enflasyonist süreçte gecikmeli olarak tahsiledilen vergilerin reel olarak azalacağını, bu nedenle devletin enflasyonist süreçte gelir elde edebilmesinin bir sınırı olacağını
ileri süren görüştür.

Devalüasyon,sabit kursistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkeye ait resmî para biriminin diğer ülke para birimleri karşısında alınan bir kararla düşürülmesidir.

Bütçe dengesi, harcamalar ve vergi gelirleri arasındaki fark ile hesaplanmaktadır. Bu kapsamda; Bütçe Denkliği => Vergi Gelirleri = Harcamalar,

Bütçe Açığı => Vergi Gelirleri < Harcamalar

Bütçe Fazlası => Vergi Gelirleri > Harcamalar

Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri +/- Emanetler +/- Avanslar

Faiz dışı denge olarak da adlandırılan birincil bütçe dengesi, mali yılda faiz ödemeleri hariç kamu harcamaları ile kamu gelirleri arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Faiz dışı harcamalar bütçe gelirlerinden fazla ise birincil (faiz dışı) açık, aksine toplanan gelirler yapılan faiz dışı harcamalardan fazlaysa birincil fazla söz konusudur. Örneğin 2019 yılı için bütçe giderinin 961 Milyar TL, bütçe gelirinin 880,4 Milyar TL ve faiz giderinin ise 117,3 Milyar TL olarak gerçekleşmesi tahmin edilmiştir. Bu durumda;
Birincil (Faiz Dışı) Bütçe Dengesi = Toplam Bütçe Gelirleri – (Toplam Bütçe GiderleriFaiz Giderleri)
= 880,4 Milyar TL – (961 Milyar TL – 117,3 Milyar TL)
= 36,7 Milyar TL (Birincil Fazla) söz konusudur.

Operasyonel bütçe dengesinin hesaplanmasında;
Operasyonel Denge = Birincil Bütçe Dengesi + Reel Faiz Ödemeleri ya da
Operasyonel Denge = Toplam Bütçe Gelirleri – [Toplam Bütçe Giderleri – Reel Faiz Ödemeleri]
Formülleri kullanılmaktadır

Klasik Yaklaşıma göre; kamu harcamaları minimum düzeyde tutulmalı, harcamaların finansmanında sadece vergiler gibi olağan kamu gelirleri kullanılmalı, harcamalar ile gelirleri gösteren bütçe mutlaka denk bağlanmalıdır.

Neoklasik Yaklaşıma göre bütçe açıkları, vergi yükünün gelecek nesiller üzerine aktarılmasına, özel kesimce gerçekleştirilen sermaye birikimi ve yatırımların olumsuz etkilenmesine yani dışlanmasına neden olacaktır.

Keynesyen Yaklaşıma göre maliye politikasının bir aracı olarak bütçe dengesi ile hükümetler bireylerin cari dönem gelirlerini, istihdamı ve millî gelir düzeyini etkileyebilir.

Ricardocu Denklik Yaklaşımına göre bütçe açıkları uzun ya da kısa dönemde ekonomi üzerinde hiçbir reel etki meydana getirmeyecektir.

Yapısalcı Yaklaşıma göre ülkelerin içinde bulunduğu siyasal, yapısal ve ekonomik problemler kronik bütçe açıklarının en önemli nedenidir.

Senyoraj: Devletin hükümranlık hakkı gereği para basma sürecinden, paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı itibari değer arasındaki fark kadar elde
ettiği gelir.