MALİYE POLİTİKASI II

Keynesyen Yaklaşımına göre ekonomik yaşamda yaygın olarak eksik rekabet piyasalarıyla karşılaşılmaktadır. Ayrıca ücret ve fiyatlar esnek olmayıp yapışkan yani katıdır. Bu yaklaşıma göre ücret ve fiyatlar artma yönünde esnek iken azalma yönünde esnek değildir. Dolayısıyla piyasa mekanizması gösterge değerlerin belirlenmesi sürecinde tek yönlü çalışmaktadır. Bu durum Keynesyen Yaklaşımın, klasiklerin temel argümanı olan uzun vadede de olsa ekonominin kendi kendine dengeye yöneleceği ve tam istihdamı sağlayacağı savını bir iddia olarak kabul etmesine ve reddetmesine neden olmaktadır. Nihayetinde ekonomi eksik istihdam koşullarında da dengeye gelebilmektedir. Kaldı ki Keynesyen Yaklaşımına göre ekonomide tam istihdam durumu tesadüfi olup genel olarak tam istihdamdan sapma hâli geçerlidir. Keynesyen Yaklaşımda istihdam seviyesi efektif talebe bağlıdır.

Efektif Talep: Tam istihdamın sağlanmasına yönelik olarak kamu talebi ile destekli toplam talep miktarıdır.

Dışlama Etkisi: Genişletici maliye politikası sonucunda faiz oranlarının yükselmesi nedeniyle özel yatırım harcamalarının
azalmasıdır.

Klasik liberal yaklaşımın özellikleri ve devlet anlayışı:
• Bütün piyasalarda tam rekabet koşulları geçerlidir.
• Ücret, faiz ve fiyatlar tam esnektir.
• Ekonomi tam istihdamda dengededir.
• Ekonomide her arz kendi talebini yaratmaktadır (Say Yasası).
• Faiz oranı, yatırım tasarruf eşitliği tarafından türetilir.
• Miktar kuramı geçerlidir (Para Miktarı x Paranın Dolaşım Hızı = Fiyatlar Genel
Düzeyi x Reel Gelir) yani ekonomide para miktarı yükselirse fiyatlarda aynı şekilde yükselecektir.).
• Para ekonomide sadece bir mübadele(değişim) aracıdır.
• Parasal değişkenlerin reel değişkenler üzerinde etkisi yoktur.
• Her türlü istikrarsızlık geçicidir. Uzun vadeli bir bakış açısına sahip bu anlayışa
göre etkin piyasalar kendiliğinden problemleri giderecektir.
• Devlet parasal ve/veya mali araçlarla ekonomik hayata hiçbir şekilde müdahale
etmemelidir.
• Devlet faaliyetleri temel hizmetlerle sınırlı tutulmalı ve dolaylı vergilerle finanse
edilmelidir.
• Kamu harcamaları mutlak suretle sınırlandırılmalıdır.
• Mümkün olduğu kadar küçük, denk bir bütçeye sahip ve tarafsız olmalıdır.

Arz Yanlı Yaklaşım: Ekonomik sistemdeki devlet müdahalelerin azaltılması, kamusal faaliyetlerin ve kamu ekonomisinin daraltılması, özel sektöre ve üretime ağırlık verilmesi, rekabetçi piyasa mekanizmasının ve teknolojik yeniliklerin geliştirilmesi gibi temel prensiplere dayanmakta olup, Ronald Reagan’ın politikalarına atfen “Reaganomics” olarak da adlandırılmaktadır.

Kamu Tercihi Teorisi, özellikle 1929 Dünya Ekonomik Buhranı’ndan sonra kabul görmeye başlayan ve ekonomik istikrarsızlıkların sebebini oluşturan piyasa başarısızlıkları yerine, kamu ekonomisinin başarısızlığı kavramına odaklanmaktadır.

Keynesyen Yaklaşıma göre ekonomideki en önemli belirleyici öge toplam taleptir.
Çünkü ekonomideki üretim ve istihdam hacmi toplam talep düzeyine bağlıdır

NEOLİBERAL YAKLAŞIMLAR VE DEVLET MÜDAHALECİLİĞİNİN ELEŞTİRİSİ

Monetarizm

Yeni Klasik Yaklaşım

Arz Yanlı İktisat

Kamu Tercihi Teorisi ve Anayasal İktisat

DEVLETİN EKONOMİYE MÜDAHALESİNİ ÖNGÖREN DİĞER YAKLAŞIMLAR

Yeni Keynesyen ve Post Keynesyen Yaklaşımlar

Yapısalcı Yaklaşım

Kamu Tercihi Teorisine göre iktisadi olarak siyasal karar alma süreci incelenirken üç varsayım yapılmaktadır. Bunlar:

i) Metodolojik Bireyselcilik,

ii) Rasyonalite ve Maximand,

iii) Politik Mübadele şeklindedir.

Merkantilizmin özellikleri ve devlet anlayışı:

• Devletten beklenen ihracatın mümkün olduğu artırılması, buna karşılık hammadde haricindeki ithalatın ise ağır şekilde vergilendirmesi hatta yasaklamalar ile engellenmesidir.
• Zenginliğin ve refahın kaynağı kıymetli madenlerdir. 
• Refah artışı için altın ve gümüş stokunun artırılması gerekir. Bu artış ise dış ticaret fazlası ile sağlanabilir.
• Ekonomik sistemde üretim tüketimden ve ihracat ithalattan fazla olmalıdır. Bu nedenle üretim ve ihracatın teşviki, ithalatın yasaklanması, tüketime kısıtlamalar ve kontrol getirilmesi söz konusudur.
• Bu yaklaşım her yönden güçlü hâlde olan devletin düzenlemeler, kısıtlar, önlemler ve vergi sistemi ile ekonomik hayata mutlak müdahalesini öngörür.
• Korumacı politikaların etkileriyle sürekli dış ticaret fazlası veren ülkelerde kıymetli maden stoku artmış, ancak bu artış paranın satın alma gücünün azalmasına neden olmuştur.

18. yüzyılda Fransa’da gelişen Fizyokrasi, doğal haklara sahip bireylerden oluşan toplumların tabii kanunla yönetilmesi gerektiği görüşündedir. Fizyokratlara göre zenginliğin kaynağı kıymetli madenler ya da mübadele değil doğanın kendisidir. Ekonomik hayattaki tek üretken ise sektör tarımdır. Zira sadece tarım faaliyetleri ile ekilenden daha fazla ürün edilebilmektedir.

Klasik Dikotomi; reel değişkenlerin para arzından bağımsız olarak belirlenmesi, yani paranın yansız ve tarafsız olmasıdır. Paranın dolaşım hızı sabit, tam istihdam düzeyinde dengede olan bir ekonomide para arzındaki değişmeler fiyatlar genel seviyesinde aynı yönde ve aynı oranda etki edecektir.

Bir ekonomik birimin, başka bir ekonomik birimi yapmış olduğu aktivite sonucunda piyasa mekanizması haricinde olumlu ya da olumsuz yönde etkilemesine dışsallık denilmektedir. Dışsallıklar genel olarak pozitif dışsallıklar ve negatif dışsallıklar olmak üzere iki ana hat üzerinde incelenebilmektedir.

Belirli bir faiz oranında bireylerin arz edilen ya da ellerine geçecek para miktarının tamamını ellerinde tutmayı arzuladıkları durum likidite tuzağı olarak ifade edilir.

Para arzının sabit olması halinde kamu harcamaları çarpanı kısa dönemde pozitif bir değer alsa da uzun dönemde çarpan değeri sıfır olacaktır. Özellikle genişletici maliye politikası uygulanması sonucunda faiz oranlarının yükselmesine bağlı olarak özel yatırım harcamalarının azalması nedeniyle ortaya çıkan bu durum dışlama etkisi (Crowding-out effect) olarak ifade edilmektedir. Örneğin, kamu harcamalarındaki artış kişi ve kurumlardan yapılan borçlanma ile finanse edilirse her ne kadar harcamalardaki artış nedeniyle kısa dönemde millî gelir üzerinde genişletici bir etki oluşsa da ödünç verilebilir fonlara olan talep artacağı için faiz oranları yükselecek ve özel yatırım harcamaları azalacaktır. Yani kamu harcamalarındaki artışın millî gelir üzerindeki genişletici etkisi sınırlı olacaktır.

Kamu Tercihi Teorisine göre iktisadi olarak siyasal karar alma süreci incelenirken üç varsayım yapılmaktadır. Bunlar: i) Metodolojik Bireyselcilik, ii) Rasyonalite ve Maximand, iii) Politik Mübadele şeklindedir.

Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde;
• Hızlı nüfus artışı
• Tarım sektöründe modernizasyonun sağlanamaması,
• Dış ticarette yaşanan dengesizlikler ve ödemeler bilançosundaki kronik açık,
• Kamu harcamalarının kamu gelirlerini aşması ve bütçe açıklarının kronikleşmesi,
• Ekonomik kurumların ve kuralların gelişmemiş olması,
• Sermaye yetersizliği ve tasarruf açığı,
• Siyasal istikrarsızlıklar,
• Gelişmemiş finansal piyasaların varlığı,
• Gelir dağılımı adaletsizliği,
gibi ekonomik ve sosyal yapı ile özdeşleşmiş problemler bulunmaktadır.

Keynesyen Yaklaşımda istihdam seviyesi efektif talebe bağlıdır. Efektif talep ise tüketim ve yatırım harcamalarınca belirlenmektedir. Eksik istihdam düzeyinde de denge oluşmasının nedeni efektif talep yetersizliğidir.

Arz yanlı iktisat anlayışı; Ekonomik sistemdeki devlet müdahalelerin azaltılması, kamusal faaliyetlerin
ve kamu ekonomisinin daraltılması, özel sektöre ve üretime ağırlık verilmesi, rekabetçi piyasa mekanizmasının ve teknolojik yeniliklerin geliştirilmesi gibi temel prensiplere dayanmakta olup, Ronald Reagan’ın politikalarına atfen “Reaganomics” olarak da adlandırılmaktadır.