MALİYE POLİTİKASI II

Ortaçağ’ın sonu ile Yakınçağ’ın başlangıcı (1500-1800) arasındaki dönemde Batı Avrupa Ülkelerinde ciddi sosyoekonomik değişimler yaşanmıştır. Derebeyliğin çöküşü ile Rönesans, Reform ve Coğrafi Keşifler gibi gelişmelerin ivme kazandırdığı bu süreçte, feodal sistem yerine mutlak merkezî devlet anlayışı benimsenmiştir. Devletin sosyal refahı ve ülke zenginliğini artırabilmesi için aşırı müdahalesine izin veren bu sistem Merkantilizm olarak adlandırılmaktadır. Bu anlayışa göre toplumsal zenginliğin kaynağı sahip olunan altın ya da gümüş gibi kıymetli madenlerdir. Bu nedenle toplumun kıymetli madenlere
sahip olması ve söz konusu değerlerin stoklanarak biriktirmesi gerekir.

Merkantilizmin özellikleri ve devlet anlayışı:
• Zenginliğin ve refahın kaynağı kıymetli madenlerdir (külçe altın ya da gümüş).
• Refah artışı için altın ve gümüş stokunun artırılması gerekir. Bu artış ise dış ticaret
fazlası ile sağlanabilir.
• Ekonomik sistemde üretim tüketimden ve ihracat ithalattan fazla olmalıdır. Bu nedenle üretim ve ihracatın teşviki, ithalatın yasaklanması, tüketime kısıtlamalar ve
kontrol getirilmesi söz konusudur.
• Bu yaklaşım her yönden güçlü hâlde olan devletin düzenlemeler, kısıtlar, önlemler
ve vergi sistemi ile ekonomik hayata mutlak müdahalesini öngörür.
• Korumacı politikaların etkileriyle sürekli dış ticaret fazlası veren ülkelerde kıymetli maden stoku artmış, ancak bu artış paranın satın alma gücünün azalmasına neden olmuştur.

Merkantilizmin yoğun müdahaleciliğine tepki olarak değerlendirilebilecek “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” (Laissez faire, laissezpasser) şeklindeki meşhur slogan Fizyokratlara aittir.

Fizyokrasinin özellikleri ve devlet anlayışı:
• Zenginliğin kaynağı tarımsal faaliyetlerdir.
• Refah artışı için tarımsal üretim artırılması, verimli toprakların tarıma açılması
gerekir.
• Toplumsal ve ekonomik hayatın işleyişinde doğal düzen bulunmaktadır.
• Devlet doğal düzene müdahale etmemelidir. Yapılacak her türlü müdahale doğal
düzeni bozacaktır.
• Ekonomik hayatta tek bir vergi olmalı, o da tarım üzerinden almalıdır. Diğer vergiler (Gümrük Vergileri) doğal düzeni bozacak etkiye sahiptir.

Adam Smith, Thomas Malthus, Jean Baptiste Say, David Ricardo ve John Stuart Mill gibi filozofların düşünsel temelleri üzerinde şekillenen Klasik İktisadi Düşünce, özellikle 1700’lü yılların sonunda yaşanan teknik (Sanayi Devrimi) ve politik (Fransız İhtilali) gelişmelerin de etkileriyle 1929 yılına kadar geçecek süreçte uygulanacak politikaların temel belirleyicisi olmuştur.

Klasik Liberal Düşünceye göre bütün piyasalarda tam rekabet koşulları geçerlidir. Tam Rekabet Piyasasının Varsayımları - Atomisite: birbirini etkilemeyecek kadar çok üretici ve tüketicinin olması, -Mobilite: Piyasalara giriş ve çıkışta herhangi bir engelin olmaması, - Homojenlik: Alım satıma konu olan tüm ürünlerin tek tip olması, - Şeffaflık: Alıcı ve satıcıların istedikleri bilgiye istedikleri zaman ulaşabilmeleri.

18. yüzyılda Fransa’da gelişen Fizyokrasi, doğal haklara sahip bireylerden oluşan toplumların tabii kanunla yönetilmesi gerektiği görüşündedir.

Atomisite: birbirini
etkilemeyecek kadar çok üretici
ve tüketicinin olmasıdır.

Mobilite:
Piyasalara giriş ve çıkışta
herhangi bir engelin olmamasıdır.

Homojenlik: Alım satıma konu
olan tüm ürünlerin tek tip olmasıdır.

Şeffaflık: Alıcı ve satıcıların
istedikleri bilgiye istedikleri
zaman ulaşabilmeleri.

Klasik Dikotomi: Reel
değişkenlerin para arzından
bağımsız olarak belirlenmesi,
yani paranın yansız ve tarafsız
olmasıdır

Tarafsız maliye, kamu gelir ve harcamalarının ekonomideki özel kişi ve kurumların karar alma süreçlerini hiçbir şekilde etkilememesidir.

Dışsallık: Bir ekonomik birimin,
başka bir ekonomik birimi yapmış
olduğu aktivite sonucunda piyasa
mekanizması haricinde olumlu ya
da olumsuz yönde etkilemesine
dışsallık denilmektedir.

Sermayenin marjinal etkinliği:
Bir yatırım ya da sermaye
malından beklenen net getiriler
ile beklenen maliyetleri eşit
kılan oran

Likidite Tuzağı: Belirli bir faiz
oranında bireylerin arz edilen
ya da ellerine geçecek para
miktarının tamamını ellerinde
tutmayı arzuladıkları durumdur.

Merkantilist uygulamalar, Fransa’da Colbertizm, Almanya ve Avusturya Kameralizm ve İspanya’da Bulyonizm olarak  anılmıştır.

Fizyokrasinin özellikleri ve devlet anlayışı:
• Zenginliğin kaynağı tarımsal faaliyetlerdir.
• Refah artışı için tarımsal üretim artırılması, verimli toprakların tarıma açılması gerekir.
• Toplumsal ve ekonomik hayatın işleyişinde doğal düzen bulunmaktadır.
• Devlet doğal düzene müdahale etmemelidir. Yapılacak her türlü müdahale doğal düzeni bozacaktır.
• Ekonomik hayatta tek bir vergi olmalı, o da tarım üzerinden almalıdır. Diğer vergiler (Gümrük Vergileri) doğal düzeni bozacak etkiye sahiptir.

Tam Rekabet Piyasasının Varsayımları - Atomisite: birbirini etkilemeyecek kadar çok üretici ve tüketicinin olması, -Mobilite:
Piyasalara giriş ve çıkışta herhangi bir engelin olmaması, - Homojenlik: Alım satıma konu olan tüm ürünlerin tek tip olması,
- Şeffaflık: Alıcı ve satıcıların istedikleri bilgiye istedikleri zaman ulaşabilmeleri.

Piyasa Başarısızlıkları: Kamusal malların varlığı, dışsallıklar, doğal tekeller, asimetrik bilgi, eksik rekabet piyasaları gibi nedenlerle
piyasa mekanizmasının etkin çalışamaması durumudur.