MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 8

Modern ekonomik anlayışa göre ise resesyon; ekonomideki büyümenin eksiye düşmesi demektir. Resesyon döneminde oluşan talep yetersizliği gayrisafi millî hasılada düşmeye yol açar, yatırımlarda azalma meydana gelir, işsizlik ise artar. Doğru yanıt E'dir.

Ulusal paranın değer kaybetmesinin altında yatan temel nedenler ise beş maddede özetlenmektedir. Bunlar; doğrudan yabancı yatırımların kesilmesi, rezervlerin azalması, yurt içi kredi kullanımının hız kazanması, yurt dışı faiz oranlarının artması ve reel döviz kurunun aşırı değerlenmesidir. Merkez Bankası'nın piyasaya döviz satması ise aksine ulusal paranın değerini korumaya yönelik bir uygulamadır. Doğru yanıt B'dir.

Bankacılık krizleri bankaların başarısızlıkları, iflasları, yükümlülüklerini yerine getirememeleri durumlarında mevduat sahiplerinin riskten kaçınma amacıyla mevduatlarını bankalardan çekmeleri durumunda oluşan bir olgudur. Yatırımcılar bu gibi durumlarda güvenilir olmayan tahvil, bono, hisse senedi gibi kanallardan uzaklaşıp birikimlerini döviz ve altın yaparak kendilerini bu durumdan korumak isterler. Doğru yanıt D'dir.

Sistematik finansal krizler, finansal sistemin temel işlevlerini bozan ve reel ekonomi üzerinde yıkıcı etkiler ortaya çıkarabilen bir şok durumunu ifade etmektedir. Bu kriz finansal sistemin; kredi tahsisi, ödemeler ve varlık değerlemesi gibi temel işlevlerini kesintiye uğratmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Birinci nesil kriz modelleri, mevcut ekonomi politikalarının yetersizliği ile krizi özdeştirirken, krizleri açıklamada ikinci nesil kriz modelleri ekonomi politikalarının sürdürebilirliğiyle alakalı oluşan beklentilerdeki ani değişikleri incelemektedir. Diğer model olan üçüncü nesil kriz modelleri, krize sebebiyet veren faktörü politika yapıcıların, banka ve finansal kuruluşların ahlaki riskin tanımına giren politikaları olarak açıklamaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Tayland’da 1997 yılında ortaya çıkan kriz hızla diğer Asya ülkelerinden Kore, Endonezya, Malezya ve Filipinler’e yayılmıştır. Asya krizi olarak isimlendirilen bu kriz birinci ve ikinci kuşak modellerle açıklanamamıştır. Sonrasında Krugman (1997 ve 1998) tarafından üçüncü nesil modeller geliştirilmiştir. Bu model, krizlerin temelde finansal sistemdeki zayıflıklardan ve sorunlu bankalardan kaynaklandığını öne sürmekte olup; Asya krizi özelinde krizlerin bulaşıcılığını teorik bir çerçevede açıklamaya çalışmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Ekonomik kriz koşullarında firmalara ve hanehalklarına yapılacak genel vergi indirimleri veya transferlerin sonuçları belirsizdir. Bu tür politika önlemleri yerine krizi yaratan faktörlere yönelik harcama önlemleri çalışanların gelirlerini ve satın alma güçlerini artırarak daha olumlu sonuçlar doğurabilecektir. Doğru yanıt A'dır.

Politik bir kuruluş, politika yapıcı veya düzenleyici kurum belirli bir coğrafi alan, endüstri, meslek veya ideolojik grup gibi küçük bir topluluğun ticari, ideolojik veya politik çıkarlarına hizmet etmekle özellikle ilgilendiğinde ortaya çıkan bir kamu düzeni bozulmasına "siyasi yakalanma" denir. Siyasi yakalanma gerçekleştiğinde, küçük topluluğun çıkarlarına öncelik verilmesi toplum geneli için net bir zarara yol açar. Ekonomideki yüksek görünürlüğe sahip sektörlerdeki iflasların beklentiler ve dolayısıyla talep üzerine yaratabileceği potansiyel olumsuz etki nedeniyle devletin öncelikli olarak bu sektörlere destek vermesi gerektiği ileri sürülmektedir. Bu iddiada bir miktar geçerlilik payı bulunsa da siyasi yakalanma riski taşıması ve keyfi olması uygulanmasını oldukça zorlaştırmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Ekonomi tarihinde ilk reel sektör krizi, 1970’li yıllarda yaşanmış olup; bu kriz literatüre “stagflasyon krizi” şeklinde girmiştir. Söz konusu dönemde petrol fiyatlarının hızla yükselmesi, petrol ithal eden ülkelerin üretim maliyetlerini artırmış ve dolayısıyla mal piyasasındaki fiyatlar da buna eşlik etmiştir. Öte yandan maliyetleri artan firmaların üretim hacimlerini azaltmasıyla birlikte işsizlik oranları yükselmiş ve böylece bu ülkelerde durgunluk ile enflasyon aynı anda ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt E'dir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra altı büyük Avrupa devleti arasında, savaşın tekrar etmemesi için ekonomik ve sosyal bütünleşmenin sağlanması amacıyla,  1951 yılında Paris Antlaşması ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.  Bu topluluk Avrupa’da uluslarüstü prensiplere göre oluşturulan ilk örgütlenme olmuş ve günümüz Avrupa Birliği’ninde temellerini atmıştır. Bu yapılanma, 1957 Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ile genişletilmiştir.  1993 yılında yürürlüğe giren ve Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması Avrupa Birliği vatandaşlığı, parasal birlik gibi önemli düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir. Avrupa Birliği günümüzde 28 üye devletten oluşan geniş bir siyasi ve ekonomik yapılanma haline gelmiştir. 1963’te Ankara Antlaşması’nı imzalayan Türkiye ise 1987 yılında üyelik başvurusunda bulunmuş, 3 Ekim 2005’te müzakere çerçeve belgesinin kabulü ile resmen müzakere sürecine başlamaya hak kazanmıştır.

Bu hedefe yönelik olarak Maastricht Antlaşması ile Avrupa Ekonomilerinin yakınlaştırılmasına ve bütünleştirilmesine yönelik kriterler belirlenmiştir. Bu kriterlerin en önemlileri arasında,

 sayılabilir.

1991 sonlarında Hollanda’nın Maastricht kasabasında görüşülüp 1992’de imzalanarak 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe giren ve Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması’dır. Bütünleşme tarihindeki en önemli kilometre taşı olarak kabul edilen antlaşma, parasal birlik, yeni ortak politikalar, Avrupa vatandaşlığı, diplomatik iş birliği, ortak güvenlik ve dış politika, adalet ve içişleri konularında iş birliği, kamu sağlığı, vize politikaları, ulaşım ağı, sanayi politikalarında daha etkin iş birliği ve yerel yönetimlerde yerindenlik (subsidiarity) ilkesinin tesisi gibi konularda son derece geniş ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.

Ekonomik bütünleşme aşamaları sırasıyla;

şeklinde sıralanmaktadır.

Gümrük tarifesi ve kotası:

Serbest Ticaret Bölgesi

Gümrük Birliği

Üyelerin karşılıklı ticaretleri üzerindeki gümrük tarifeleri, kotalar, ithal ve ihraç yasaları gibi her türlü engel veya kısıtlamaların kaldırıldığı bütünleşme şeklidir.

Gümrük Birliğine üye ülkeler arasında serbest ticaretin yanı sıra üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikası ve tarifeleri uygulanmaya konulmaktadır.

Birbirlerinden gümrük almama esasına dayanan bölgesel bir birlik olan Gümrük Birliği, serbest ticaret bölgesindeki koşullara ek olarak birliğe üye ülkelerin serbest dış ticaret politikasını izlemelerini sınırlandırmış olduğundan daha ileri bir aşamayı ifade etmektedir.

Üretim faktörlerinin (kişi, hizmet ve sermaye) hareket serbestisi yoktur ama ortak gümrük tarifesinin uygulanması ve her türlü kısıtlamanın kaldırılması söz konusudur. Gümrük Birliğinin koşulları, şu biçimde özetlenebilir:

Ortak Pazar:

Serbest ticaret bölgeleri ve Gümrük Birliğinin yanı sıra üye ülkeler arasında üretim faktörlerinin dolaşımının da serbest bırakıldığı bütünleşme türüdür.

Ortak pazar, her bir üye ülkenin iç pazarından oluşmuş “genişletilmiş bir iç pazar”dır.

Ortak pazarın temel prensipleri: Vergilerin ve iktisat politikalarının karşılıklı uyumlaştırılması, üretim faktörleri hareketliliğini sağlayacak sınırların ve engellerin kaldırılmasıdır. Sınırların kaldırılması ise üç anlamda  ele alınmaktadır:

a) Fiziksel sınırların kalkması (kişiler, mallar için)

b) Teknik sınırların kalkması (sermaye hareketleri, hizmet dolaşımını kısıtlayan normlar, hukuk prosedürleri)

c) Mali sınırların kalkması ve vergi uyumlaştırması.

Yakınlaşma Hipotezi: Sermayenin iş gücünden daha hızlı arttığı bir ekonomide, teknoloji dışsal ve sabitken, faiz hadleri düşecek ve kişi başına düşen geliri düşük olan ülke ya da bölgeler kişi başına düşen geliri yüksek olan ülke ya da bölgelerden daha hızlı büyüyüp onları er geç yakalayacaktır.

Maastricht Antlaşmada getirilen hükümlere göre;

Maastricht Antlaşması;

Üye ülkelere, yukarıda sayılan şartları yerine getirmedikleri takdirde, nitelikli çoğunluk ile Antlaşma’da öngörülen dört yaptırımdan biri veya hepsi uygulanacaktır. Bu yaptırımlar;