MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 6

Merkezî yönetimin yararları;

Cevabımız D seçeneğidir.

Merkezî yönetimin sakıncaları:

Cevabımız A seçeneğidir.

Ekonomik büyüme reel Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın (GSYH) artış oranıdır. Bu reel artışlar ekonomik büyümenin sayısal olarak ölçülebilen bir olgu olduğunu göstermektedir.  Ekonomik büyüme üretken kapasite artışıdır. Niceliksel bir olgudur.

Günümüzde genel kabul görmüş yaklaşıma göre bir idarenin yerel yönetim sayılabilmesi için bazı şartların sağlanmış olması gerekmektedir. Buna göre yerel yönetimler;

Cevabımız C seçeneğidir.

Ekonomik büyümenin sağlanmasında devlete düşen roller şu şekilde sıralanabilir:
• Ulusal tasarrufların artırılması (Doğrudan kamu tasarruflarının artırılması ya da
özel tasarrufları artırıcı önlemler alınması)
• Kamu harcamaları yoluyla ekonomik büyümenin sağlanması (Kamu yatırımlarının artırılması, beşerî sermaye ve teknolojiye yatırım)
• Kamu gelirleri yoluyla tasarruf ve sermaye birikiminin arttırılması (özel yatırımların teşviki)

Vergi politikalarının yerelleşmesinde göz önünde bulundurulması gereken bazı kriterler bulunmaktadır;

Cevabımız E seçeneğidir.

Transfer harcamaları karşılıksız yapılan harcamalar olup millî gelir üzerinde doğrudan doğruya bir etki meydana getirmeyen sadece, satın alma gücünün özel şahıslar ya da sosyal tabakalar arasında el değiştirmesine sebep olan kamu harcamalarıdır. Devletin transfer harcamaları çeşitlilik gösterebilir.

Kamu yatırım harcamaları ekonomik büyümenin sağlanmasında en önemli uygulama araçlarından birisidir.

Genel kabul gören bir tanımı bulunmayan KÖİ projelerine ilişkin olarak farklı kuruluşlar tarafından çeşitli tanımlamalar yapılmaktadır. KÖİ kamunun ve özel sektörün aynı anda rol aldığı finansman modellerini tanımlamaktadır.

KÖİ türleri olarak; Yap-İşlet Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ), Yap-Kirala-Devret (YKD), İşletme Hakkı Devri (İHD) sayılabilir.

Merkezî yönetimle yerel yönetimler arasında ve bazen de yerel yönetimlerin birbirleri arasında meydana gelen dengesizliklerin giderilmesi, mali denkleştirme veya mali tevzin olarak adlandırılmaktadır. İdarelerarası mali denkleştirmenin dikey ve yatay olmak üzere iki boyutu vardır. Cevabımız B seçeneğidir.

Borçlanma kamu maliyesi teorisine göre sadece bazı özel koşullarda başvurulması gereken önemli bir politika aracı olmasına rağmen, yerel yönetim bütçelerindeki ağırlığı gün geçtikçe artmaktadır. Bu gelişmenin temelinde ise yerel vergiler ve idarelerarası mali aktarımların yatırım harcamaları için yetersiz kalması ve ödenemeyen yerel borçların merkezî yönetim tarafından üstlenilmesi gibi etkenler yer almaktadır. Yerel yönetimlerin borçlarının merkezî yönetim tarafından üstlenilmesi ahlaki riziko sorununu ortaya çıkarmaktadır. Cevabımız B seçeneğidir.

KÖİ projelerinin karşı karşıya kaldığı riskler çeşitli şekillerde
sınıflandırılabilir. Ancak bu riskler genel olarak ticari riskler, makroekonomik riskler ve politik riskler olarak sınıflandırabiliriz. Makroekonomik riskler; talep riski, faiz oranı riski, likidite riski ile döviz kuru riski olarak sıralanabilir. Makroekonomik riskin gerçekleşmesi, örneğin; faiz oranları riski ve talep riski kredi riskinin oluşmasına da neden olabilir. Finansal krizler, bir KÖİ projesinin çeşitli taraflarının karşılaştığı risklerin bir kısmını şiddetlendirebilir.

Türkiye'de Genel Yatırım Teşvik Uygulamaları rejimi çerçevesinde KDV İstisnası ve Gümrük Vergisi Muafiyeti uygulamaları yer almaktadır.

Charles M. Tiebout yerel kamusal mal ve hizmetlerin, nüfusun tercihlerinin farklı olması durumunda etkin sunumunun nasıl yapılabileceğini “mali yerelleşme hipotezi” adı altında teorik bir model çerçevesinde bir araya getirmiş ve kamu mallarının etkin tahsis edilemeyeceği görüşüne de karşı çıkmıştır. Bu hipoteze göre tamamen mobil ve bilgilendirilmiş bireyler, farklı ekonomik ve demografik karakteristiklere sahip yerel kamusal mal ve hizmetlerle ilgili tercihlerini en iyi tatmin eden yerel yönetimlerin bölgelerine taşınacaklardır. Tiebout’a göre “seçmen-tüketici kamusal mallarla ilgili tercih yapısını en iyi tatmin eden topluluğu tercih edecektir. Toplulukların sayısı ve aralarındaki farklılıkların fazlalığı arttıkça seçmen tüketicinin tercih pozisyonunu tam olarak gerçekleştirme olasılığı da artacaktır.” Tiebout’un geliştirdiği bu modele “ayakla oylama modeli” adı da verilmektedir. Cevabımız C seçeneğidir.

KDV İadesi: Asgari sabit yatırım tutarı 500 milyon TL’nin üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için tahsil edilen KDV iade
edilmektedir.

KDV İstisnası: Yatırım teşvik belgesi kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat için KDV ödenmemektedir.

Mali yerelleşmeye, fiyat istikrarı üzerindeki etkisi açısından bakıldığında; 1990’lardan sonra, bazı gelişmekte olan ülkelerde uygulamaya konulan mali yerelleşme reformlarının, bölgeler arası artan eşitsizlik, yüksek enflasyon ve yerel yönetimlerin teknik yetersizliklerine bağlı olarak temel kamu hizmetlerinin sunumunda aksamalar şeklinde olumsuz sonuçlar doğurduğu görülmeye başlanmıştır. Dolayısıyla dikkatler mali yerelleşmenin ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin yanında fiyat istikrarı üzerindeki etkilerinin de incelenmesine yönelmiştir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, mali yerelleşmenin enflasyon üzerinde farklı etkilerinin bulunduğu gözlemlenmiştir. Mali yerelleşme konusundaki teorik yazın genellikle gelişmiş ülkelere dayanmaktadır. Mali yerelleşmenin başarısı için gerekli kurum ve uygulamalar ise gelişmekte olan ülkelerde genellikle çok zayıftır. Düşük gelir düzeyine sahip gelişmekte olan ülkelerde, kamu kesiminin mali açıkları ve halkın temel kamu hizmetlerine olan ihtiyacı bir hayli yüksektir. Talepkâr toplum karşısında zorlanan gelişmekte olan ülkeler, uluslararası organizasyonların teşvikiyle dikkatli bir biçimde tasarlanmamış, ayakları yere basmayan mali yerelleşme reformlarını uygulamaya koyabilmektedirler. Yani, mali yerelleşmenin enflasyon üzerindeki etkileri ise çift yönlü olabilmektedir. Cevabımız E seçeneğidir.

Bölgesel yatırım teşvik uygulamaları kapsamında sağlanan destek unsurları kapsamında faiz oranı desteği ve KDV iadesi bulunmamaktadır.

Vergi teşviklerinin temel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

• Bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak
• Rekabet gücünü arttırmak
• Büyük ölçekli yatırımlara destek olmak
• Sektörel kümelenmeyi desteklemek

Mali yerelleşmenin makroekonomik istikrara zarar vermeyip aksine güçlendirebileceğine yönelik iddialardan ilki, mali yerelleşmenin merkez bankasının bağımsızlığını artırarak fiyat istikrarını sağlayabileceğidir. Mali yerelleşmenin makroekonomik istikrarı güçlendirebileceğine yönelik iddialardan ikincisi ise istikrar politikalarının uygulanmasını kolaylaştırabileceği savıdır. Makroekonomik istikrar politikalarının yerelleşmesi savının üçüncü ve son varsayımı ise merkezî yönetimin borçlarının emisyonla ödenmesinin yarattığı enflasyonist etkilere dayanmaktadır. Bu imkâna sahip olmayan yerel yönetimlerin sermaye piyasalarından borçlanması daha zor ve sıkı kontrollere tabi olduğunda daha istikrarlı olabilecektir. Cevabımız A seçeneğidir.

Bazı görüşler, mali yerelleşmeden sağlanacak refah kazanımlarının, mali yerelleşmenin makroekonomik istikrara verdiği zararla ortadan kalkacağını ileri sürmektedir. Mali yerelleşmenin dört yolla makroekonomik istikrarı bozabileceği, dolayısıyla enflasyonu arttırabileceği ileri sürülmektedir. İlk olarak, yeterli ve açık kurumsal kısıtlamalar olmaksızın mali yerelleşme, yerel yönetimlerin borçlanma güdüsünü arttırabilecektir. İkinci olarak mali yerelleşmeyle kamu harcama bileşimindeki değişiminin toplam talebi ve dolayısıyla fiyatlar genel düzeyini önemli bir biçimde etkileyebileceği ileri sürülmektedir. Üçüncü olarak, bazı vergilerin yerel yönetimlere aktarılmasının makroekonomik istikrar üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceği varsayılmaktadır. Dördüncü olarak, mali yerelleşmeyle yerel yönetimlere de kendi mali politikalarını uygulama imkânı verildiğinde, bu durumun merkezî yönetimin makroekonomik politikalarını karmaşıklaştırabileceği ileri sürülmektedir. Cevabımız D seçeneğidir.