MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 4

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra altı büyük Avrupa devleti arasında, savaşın tekrar etmemesi için ekonomik ve sosyal bütünleşmenin sağlanması amacıyla

Bütünleşme veya başka bir deyişle entegrasyon kavramı, bir coğrafya veya bölgeyi paylaşan ülkelerin üretimlerinin, ekonomilerinin, siyasi güçlerinin ve savunma güçlerinin birleşmesi ve birçok konuda ortak hareket etmeleri olarak tanımlanmaktadır.

Serbest ticaret bölgesi üye ülkeler arasında, ürettikleri mallarda ticaretin serbestleştiği aşamadır. Üyeler arasında ticareti kısıtlayan tarife-kota gibi engellerin bazılarının kaldırıldığı ve üye ülkelerin yükümlülüğü altında bulundukları üçüncü ülkelere karşı ülkelerin kendi özel tarifelerini uyguladığı bir ekonomik birleşme türüdür.

Gümrük Birliğinin koşulları, şu biçimde özetlenebilir:
a)Üye ülkeler arasında tarifelerin, kotaların ve benzer etki gösteren sınırlamaların kaldırılması, b) Birlik dışı ithalatta tek tarife uygulanması, c) Önceden kararlaştırılmış bir formüle göre gümrük gelirlerinin üyeler arasında bölüştürülmesi.

Üye devletlerin kamu borçlarının GSYİH’lerine oranı yüzde 60’ı geçmemelidir.

Avrupa Konseyi Mart 2005’te İstikrar ve Büyüme Paktı’nda reforma gitmiştir. Ancak bu reform daha çok İstikrar ve Büyüme Paktı’nda esnekliği arttırmaya yönelik olmuştur.
Yenilenen İstikrar ve Büyüme Paktı’nda;
• Orta vadede hedef denk bütçedir. Ancak ülkelerin borç seviyeleri, kamu yatırımları ve potansiyel büyümeleri orta vade hedefinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulacaktır.
Potansiyel büyümesi yüksek ülkelerle borç yükü yüksek ülkeler
farklı değerlendirilecektir.
• Ekonomik koşullara uyum sağlamak için her dört yılda bir orta vadeli hedefler gözden geçirilecektir. Ayrıca Avro Bölgesi Maliye Bakanları her yıl ülkelerdeki mali gelişmeleri izleyeceklerdir.
• Ülkeler her yıl yapısal bütçe açıklarını GSYH’nin %0,5’i oranında azaltacaklardır. Eğer artan bir eğilim söz konusu ise daha fazla azaltacaklardır.

2008 yılında yaşanan Küresel finansal kriz ve ekonomik durgunluk tüm dünyada bütçe dengelerinin bozulmasına ve kamu borç seviyesinin genel olarak artışına neden olmuştur. Küresel finansal krizin hemen sonrasında gözler Avrupa Birliği’ne, özellikle de Avro bölgesinin zayıf halkası olan çevre ülkelere çevrilmiş ve bu ülkelerde bir kamu borcu krizinin yaşanabileceği konusundaki endişeler artmıştır. Avro bölgesine ilişkin endişeler 2009 yılı sonlarında haklı çıkmaya başlamış ve ilk kriz Yunanistan’da patlak vermiştir. Yunanistan krizi ile birlikte Ekonomik ve Parasal Birliğe ilişkin spekülasyonlar artmış, krizin Avro bölgesindeki diğer ülkelere de yayılacağı, Ekonomik ve Parasal Birliğin bütün olarak ekonomik istikrarının bozulacağı, hatta dağılma riskiyle karşı karşıya kalacağı yönünde endişeler ortaya çıkmıştır.

AB’de yaşanan ilk ciddi ekonomik kriz olması nedeniyle “Avro” ve “Avrupa Birliği” projesi için önemli bir test olmuş ve ekonomik krizlerle mücadelede AB’nin kapasitesinin yetersizliğini ortaya koymuştur. Avrupa’da yaşanan borç krizi ekonomik olduğu kadar siyasi sonuçlar da doğurmuş, birçok Avrupa ülkesinde hükûmet değişiklikleri yaşanmıştır.

Yaşanan ekonomik kriz sonrasında, AB’de mali disiplinin sağlanması için beş adet tüzük ve bir adet direktiften oluşan ve Altılı Paket olarak adlandırılan düzenlemeler çıkarılmış ve Mali Sıkılaştırma (Fiscal Compact) olarak adlandırılan yeni bir antlaşma imzalanmıştır.

23 Kasım 2011’de Avrupa Komisyonu, Avro bölgesi ülkelerinde bütçe süreçlerinin gözetiminin ve koordinasyonunun artırılması için iki adet tüzük tasarısı hazırlamıştır. İkili Paket, Avrupa Sömestri adı altındaki ekonomik koordinasyon sürecinin yasal tabanını güçlendirmekte ve Avrupa Komisyonunun, Avro Alanı üyesi devletlerin, AB İstikrar ve Büyüme Paktı kapsamında belirlenen mali hedefleri yerine getirmek için yaptıklarını değerlendirmesine yardımcı olmaktadır.

Avrupa Birliği’nde, mali birlik, daha derin Avrupa entegrasyonuna doğru bir sonraki adım olarak tartışılmaktadır, ancak günümüzde hâlâ büyük ölçüde sadece bir teklif olmaya devam etmektedir. Avrupa Birliği’nde mali birlik olsaydı, ulusal harcamalar ve vergi oranları Avrupa Konseyi düzeyinde belirlenecektir ve bireysel ulusal tahviller yerine birliğin toplu borçlarını finanse edecek Eurobond tahviller kullanılacaktır.

Okun Kanunu, Amerikalı ekonomist Arthur Okun’un reel büyüme oranı ile işsizlik arasındaki ilişkiyi bir formülle ifade etmesi, bu görüşün daha sonra Okun Kanunu diye ifade edilmesine neden olmuştur. Okun Kanunu, toplam talebin düşmesiyle işsizliğin arttığını ortaya koymaktadır.

Maastricht Antlaşmasıyla;

gibi konularda son derece geniş ve ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir.

Ekonomik bütünleşme aşamaları sırasıyla

 şeklinde sıralanmaktadır.

Serbest Ticaret Bölgesi

Gümrük Birliği

Ortak Pazar

 Bu bütünleşme türünde, üretim faktörleri (emek, sermaye ve müteşebbis) üye ülkeler arasında serbestçe dolaşabilmesinin, Ortak Pazar içindeki üretim faktörlerinin fiyatlarını dengeleyebileceği öngörülmektedir. Avrupa Birliği ortak pazar oluşumunu 1992 yılında tamamlamıştır.

Ekonomik ve Parasal Birlik

1992’de Maastricht Antlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte AB liderleri bir Ekonomik ve Parasal Birlik oluşturulması konusunda anlaşmaya varmışlardır. Bu birliğin oluşturmalarının temel amacı,

Tek para birimi kullanımı, kişilerin, malların, hizmetlerin ve sermayenin AB içerisinde serbest dolaşımını temel alan tek pazar anlayışını tamamlar niteliktedir. Tek para biriminin kullanılmaya başlanması hem ekonomi ve işletmeler hem de vatandaşlar için oldukça önemlidir. Bu sayede

Üye ülkeler para ve maliye politikalarını belirlerken, Topluluk normlarına uyum sağlama hedefini gözetmek durumunda kalacaklardır. Üye ülkelere, yukarıda sayılan şartları yerine getirmedikleri takdirde, nitelikli çoğunluk ile Antlaşma’da öngörülen dört yaptırımdan biri veya hepsi uygulanacaktır. Bu yaptırımlar;

Maastricht antlaşması ile Avrupa Parasal Birliği’ndeki ülkelerin ekonomileri arasındaki farklılıkları azaltmak için ekonomik yakınlaşma kriterleri belirlenmiş, İstikrar ve Büyüme Paktı ile de üye ülkelerin bütçe disiplinine uymalarının sağlanması ve sürdürülemez maliye politikaları izlemelerinin önlenmesi amaçlanmıştır. Diğer taraftan Avrupa Parasal Birliği’ne katılan ülkeler para politikasındaki yetkilerini Avrupa Merkez Bankasına devretmiş ve bağımsız bir para politikası izleyemez olmuşlardır. Parasal birliğe katılan ülkeler sadece döviz kuru ve faiz oranları gibi ekonomi politikası araçları üzerindeki kontrolü kaybetmekle kalmamakta; aynı zamanda kontrolleri altındaki kendi para birimi cinsinden borçlanma imkânına da son vermektedirler. Yani, ihraç ettikleri borç senetleri üzerindeki kontrolü para birimi cinsinden kaybederler. Bunun sonucunda, yatırımcıların parasal birliğe dâhil olan ülkelere olan güvenlerinin kaybolması bu ülkeleri iflasa sürükleyebilir. Piyasalarda parasal birliğe dâhil bir ülkenin temerrüde düşeceğine ilişkin bir beklentinin (veya spekülasyonun) oluşması hâlinde, yatırımcılar portföylerindeki o ülke tahvillerini ellerinden çıkaracak, bu durum da o ülke tahvil faizlerinin artmasına neden olacaktır. Yatırımcılar aldıkları parayı o ülkeden çıkaracaklar ve bankacılık sisteminde likidite sıkıntısı doğacak, ayrıca devlet borçlarını çevirmek için makul faiz oranlarından gerekli fonları sağlayamayacaktır. Parasal birlikte, merkez bankaları bağımsız olduğundan, sıkıntıdaki ülkenin merkez bankası devlet tahvillerinin doğrudan alımını da yapamayacaktır. Ayrıca, sıkıntıdaki ülke birlik merkez bankası (Avrupa Merkez Bankası) üzerinde doğrudan kontrol sahibi olmadığından likidite desteği sağlaması için bu kuruma baskı da yapamayacaktır. Dolayısıyla, piyasalardaki hassasiyet nedeniyle değişen likidite akışı, parasal birliğe dâhil ülkeleri piyasadaki bu duyarlılığa karşı kırılgan yapmaktadır. Bu durum, devletlerin borçlarını çevirmeleri için gerekli fonların aniden durmasına ve likidite krizinin borçları ödeyememe krizine dönüşmesine neden olmaktadır. Diğer bir ifadeyle, parasal birlik, birliğe üye ülkeler için yıkıcı bir dinamik içermektedir. Yatırımcılar borçların ödenmemesi konusunda endişeye düştüklerinde ulusal piyasalardan likiditeyi çekmekte, faizler tırmanışa geçmekte ve likidite krizi ülkenin iflasına giden bir krize dönüşmektedir. Dolayısıyla kendi kendini besleyen olumsuz bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Parasal birliğe dâhil ülkeler, yatırımcılar bu ülkenin iflas edeceklerini düşündükleri için iflasa sürüklenmektedirler.