MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 1

Devlet ekonomik büyümeye en önemli katkıyı beşerî sermayeye yatırım yaparak sağlayabilecektir. Beşerî sermaye, üretim sürecine katılan iş gücüne ait olan ve diğer üretim faktörlerinin daha verimli ve etkin kullanılmasına olanak sağlayan bilgi, beceri, tecrübe ve dinamizm gibi pozitif değerlerin bütünü olarak tanımlanmaktadır. Bu değerlerdeki gelişmenin ekonomik büyümeyi artırıcı bir unsur olduğu açıktır. Toplumu oluşturan her bir bireyin temel ihtiyacı olan ve insani gelişmişliğin temelini oluşturan eğitim ve sağlık ekonomik büyümenin sağlanmasında kritik öneme sahiptir. Beşerî sermayenin oluşmasında ve gelişimde en belirleyici role sahip olan etmenler ise eğitim ve sağlık alanlarına yapılan yatırımlar olarak kabul edilmektedir.

Gümrük tarifesi ve kotası:Uluslararası ticarette ithaline izin verilecek mal miktarının hükûmet tarafından miktar veya değer olarak sınırlandırılmasıdır. Kotalar, global kotalar ve gümrük tarife kotaları olarak çeşitlidir. Global kotalar, sadece ithal edilecek mal miktarını belirleyen kotalardır. Gümrük tarifeleri kotaları ise, belirli bir ithalat miktarına kadar ödenen gümrük vergisi normal iken, bu miktarın aşılması hâlinde tarifeler değişmektedir. Kotalarda genellikle hükûmet tarafından bir üst sınır saptanır ve bu sınırın üzerinde olan miktarlar için malın ithaline sınırlama getirir.

Yerindenlik ilkesi: Siyasal ya da ekonomik kararların, yurttaşlara en yakın seviyede alınmasını öngörmektedir.

Serbest ticaret bölgeleri ve Gümrük Birliğinin yanı sıra üye ülkeler arasında üretim faktörlerinin dolaşımının da serbest bırakıldığı bütünleşme türüdür. Bu bütünleşme şeklinde Birliğe üye ülkeler, sınırları kaldırarak ve aralarındaki Gümrük Birliği ilkelerini de koruyarak kendi aralarında emek, sermaye, mal ve hizmetler gibi üretim faktörlerinin serbest hareketliliğini sağlayarak bir ortak pazar oluştururlar.

Ekonomik ve Parasal Birlik İstikrar, Koordinasyon ve Yönetişim Antlaşması ya da daha tanınır ismiyle Mali Sıkılaştırma Antlaşması, İstikrar ve Büyüme Paktı’nın yeni ve daha bir sert versiyonu olarak 2 Mart 2012’de Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti ve Hırvatistan (AB’ye Temmuz 2013’te üye olduğu için) hariç Avrupa Birliğindeki tüm üye ülkeler tarafından imzalanan hükümetlerarası bir sözleşmedir.

Avrupa Birliği’nin para birliği olmasına rağmen, mali birli- ği yoktur. Mali birlik, ulusların veya devletlerin maliye politikasının entegrasyonudur. Mali birlik altında vergilerin toplanması ve harcanması ile ilgili kararlar, katılan hükûmetler tarafından paylaşılan ortak kurumlar tarafından alınır. Mali birlik, harcamaların ve vergi kararlarının uluslarüstü düzeyde merkezileştirilmesi anlamına gelmez. Bu kararların mer- kezileştirilmesi, yalnızca uluslar üstü vergi ve transfer sistemi yoluyla doğası gereği risk paylaşımı olasılığını değil, uluslarüstü düzeyde borç yönetimi yoluyla ekonomik istikrarı da beraberinde getirecektir. Doğru yönetim hem diğer ülkelerle hem de gelecek nesillerle paylaşılacak asimetrik şokların etkilerini azaltacaktır. Mali birlik ayrıca borcun tek tek ül- keler tarafından değil ortak bir tahvil ile finanse edileceğini ifade etmektedir.

Ters seçim; tek taraflı bilgi olgusunun yarattığı bir sorundur. Örneğin, kredi kuruluşları güvenilirlik açısından her zaman düşük riskli kişiler ile yüksek riskli kişileri ayırt edememektedir. Bu nedenle piyasada faizler ortalama oranda belirlenmektedir. Ortalama faiz oranları güvenilir kişiler için yüksek; güvenilir olmayan kişiler için düşük kalacaktır. Bu durumda krediler güvenilir olmayan veya daha riskli olan kişilere yönelmektedir.

Günbatımı Hükümleri; kamu hukukunda, kanunun geçerliliğini genişletmek için daha fazla yasal işlem yapılmadığı sürece, kanunun belirli bir tarihten sonra yürürlükten kalkmasını öngören tedbirdir. Çoğu yasada günbatımı hükümleri yoktur ve bu nedenle süresiz olarak yürürlükte kalmaktadırlar.

Birinci ve ikinci nesil modeller, krizleri açıklarken daha çok makroekonomik politikalar üzerinde durmaktadır. Birinci nesil modellere göre; kur politikasının terk edilmesi sabit kur sistemi ile tutarsız ekonomi politikalarının bir sonucudur. İkinci nesil modellerde ise döviz kuru politikasının sürdürülüp sürdürülmeyeceği, hükümetler tarafından yapılan fayda-maliyet analizine göre belirlenmektedir. Bu bağlamda birinci ve ikinci nesil kriz modelleri temelde döviz kuru üzerine odaklanırken; diğer varlık fiyatlarını arka planda bırakmaktadır.

İktisat alanında genel kabul gören yaklaşımlara göre özellikle yükseliş hâlindeki piyasalarda yaygın olarak görülen finansal krizler, kökeninde borç krizleri, bankacılık krizleri, para krizleri ve sistemik finansal krizler şeklinde dört başlıkta sıralanmaktadır.

Bazı ekonomistlere göre, ulusal paranın en az %25 oranında değer kaybetmesi bir kriz durumu olarak ifade edilirken; ulusal paranın değer kaybetmesinin altında yatan temel nedenler ise beş maddede özetlenmektedir. Bunlar; doğrudan yabancı yatırımların kesilmesi, rezervlerin azalması, yurt içi kredi kullanımının hız kazanması, yurt dışı faiz oranlarının artması ve reel döviz kurunun aşırı değerlenmesidir

Siyasi Yakalanma; politik bir kuruluş, politika yapıcı veyadüzenleyici kurum belirli bircoğrafi alan, endüstri, meslek veya ideolojik grup gibi küçük bir topluluğun ticari, ideolojik veya politik çıkarlarına hizmet etmekle özellikle ilgilendiğinde ortaya çıkan bir kamu düzeni bozulmasıdır. Siyasi yakalanma gerçekleştiğinde, küçük topluluğun çıkarlarına öncelik verilmesi toplum geneli için net bir zarara yol açar.

Sistematik finansal krizlerin öncü göstergeleri şu şekilde sıralanabilir:
• Geniş kapsamlı likidite yardımı
• Bankacılık sistemini yeniden yapılandırmanın yüksek maliyeti
• Bankaların kamulaştırılması
• Büyük miktarda teminatların verilmesi
• Varlık alımları
• Mevduatların dondurulması veya banka tatilleri

Para krizleri, bir ulusal para biriminin değişim değerine yönelik spekülatif saldırılara bağlı olarak, ulusal paranın devalüe edilmesi, ulusal rezervlerin kullanılması veya faiz oranlarının ciddi oranda yükseltilmesi ile sonuçlanan bir kriz türüdür. Para krizlerine yol açacak spekülatif saldırılar genelde aşağıda belirtilen gelişmelerden sonra ortaya çıkmaktadır;
• Başta konut ve hisse senetleri olmak üzere yurt içi varlık fiyatlarının önemli ölçüde düşmesi,
• Döviz cinsinden kısa vadeli borçların artması,
• Cari işlemler açığının artması,
• Sabit döviz kuru politikasının terk edilmesine dair beklentilerin kuvvet kazanması.

Bankacılık krizlerine yol açan temel faktörler şu şekilde sıralanabilir;
• Zayıf piyasa disiplini
• Sınırlı açıklama
• Zayıf kurumsal yönetim
• Yetersiz denetim
• Yurt dışından sınırlı giriş dahil olmak üzere, finansal sistemde büyük devlet mülkiyeti ve sınırlı rekabet
• Çeşitlendirilmemiş finansal sistem (örneğin; bankaların finansal sistem içerisinde baskın rol oynaması)
• Politika çarpıklıkları

Ekonomi tarihinde ilk reel sektör krizi, 1970’li yıllarda yaşanmış olup; bu kriz literatüre “stagflasyon krizi” şeklinde girmiştir. Söz konusu dönemde petrol fiyatlarının hızla yükselmesi, petrol ithal eden ülkelerin üretim maliyetlerini artırmış ve dolayısıyla mal piyasasındaki fiyatlar da buna eşlik etmiştir. Öte yandan maliyetleri artan firmaların üretim hacimlerini azaltmasıyla birlikte işsizlik oranları yükselmiş ve böylece bu ülkelerde durgunluk ile enflasyon aynı anda ortaya çıkmıştır.

Siyasi Yakalanma: Politik bir kuruluş, politika yapıcı veya düzenleyici kurum belirli bir coğrafi alan, endüstri, meslek veya ideolojik grup gibi küçük bir topluluğun ticari, ideolojik veya politik çıkarlarına hizmet etmekle özellikle ilgilendiğinde ortaya çıkan bir kamu düzeni bozulmasıdır. Siyasi yakalanma gerçekleştiğinde, küçük topluluğun çıkarlarına öncelik verilmesi toplum geneli için net bir zarara yol açar.