MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 9

Dikey Gelir Dağılımı: Gelirin farklı ödeme gücüne sahip olması beklenen gruplar arasında dağılımı.

Gelir dağılımı serisinde uç değerlerin karşılaştırılmasında yararlanılan diğer araç aralık ölçüsüdür. Aralık ölçüsünde de serideki en yüksek ve en düşük gelir elde edenler karşılaştırılmaktadır. Ancak aralık ölçüsünde en yüksek ve en düşük gelirler arasındaki fark ortalama gelire oranlanmaktadır.

Kamu harcamalarının sınıflandırılmasında üretim faktörlerinin kamu kurumlarınca satın alınma ya da kullanılma süreçlerini yansıtan reel harcamalar, üretim kaynaklarının kamu sektörü ile özel sektör arasındaki paylaşımını göstermektedir.

Vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini belirleyen faktörler genel olarak;

şeklinde sıralanabilir.

Mali Sürüklenme: Enflasyon dönemlerinde gelir vergisi mükelleflerinin nominal gelirlerinin artması sonucunda artan oranlı tarife kapsamında daha yüksek ortalama vergi oranlarıyla karşı karşıya kalmalarıdır.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin (bireylerin) belirli bir dönemde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Genel olarak ayırma prensibi, en az geçim indirimi ve muafiyet ile istisnalar sayesinde subjektif bir karakteristiğe bürünebilen gelir vergisi, yansıtılması güç, artan oranlı tarifenin kolaylıkla uygulanabileceği yapıdadır. Bu nedenle etkin şekilde uygulanması hâlinde gelir dağılımını denkleştirme gücü son derece yüksektir. Bunun yanında mükelleflerin şahsi ve ailevi durumlarını kolaylıkla dikkate alabilen gelir vergisi hem yatay hem de dikey adaletin sağlanabilmesine aracı olmaktadır.53

Maliye politikasının bir diğer aracı kamu borçlanmasıdır. Bu aracın gelir dağılımı üzerindeki etkileri ise borçlanma miktarına, finansman kaynaklarına, borçlanma senetleri için belirlenen faiz haddine ve faiz haricinde sağlanan diğer avantajlara göre değişiklik arz edecektir. Nihayetinde devlet, borçlanma neticesinde doğan faiz ve anapara ödemesi ile borçlanma senetlerinin sahibi kişi ya da kurumlara gelir aktaracak iken finansmanını toplumda yaşayan bireylerden alacağı vergiler ile karşılayacaktır. Şayet borçlanma senetlerinin sahipleri ile borcun finansmanına katlanan yani vergilendirilenler aynı değil ise bu durumda borçlanma gelir dağılımı üzerinde olumsuz etkiler meydana getirecektir.

Neoklasik Yaklaşım çerçevesinde geliştirilen marjinal fayda teorisinden esinlenerek türetilen Fedakarlık Teorisi’ne göre toplumsal ya da sosyal faydanın optimum ya da en yüksek düzeye erişmesi gelir dağılımında adaletin sağlanmasına bağlıdır.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler
vermektedir. Genel olarak
• Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı: Gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını,
• Kişisel (bireysel) gelir dağılımı: Gelirin bireyler arasındaki dağılımını,
• Sektörel gelir dağılımı: Üretim sürecinde gelirin hangi sektörce ne kadar katma değer yaratılarak oluşturulduğunu,
• Birincil ve ikincil gelir dağılımı: Yaratılan gelirin kamu müdahalesi öncesi ve sonrasındaki dağılımını,
• Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını, gösterir.

Kişisel (Bireysel) Gelir Dağılımı; bir ülkede oluşturulan toplam gelirin söz konusu ülkede yaşayan bireyler ya da hanehalkı itibarıyla paylaşımını göstermektedir.

İkincil Gelir Dağılımı: Birincil gelir dağılımının kamusal araçlarla yeniden dağılımıdır.

Yatay Gelir Dağılımı: Gelirin aynı ödeme gücüne sahip olması beklenen gruplar arasındaki
dağılımı.

Değişim aralığı, bir topluluğa ait gelir dağılımı serisindeki en yüksek gelir ile en düşük
gelir arasındaki farkı esas almaktadır.

Gelir dağılımı serisinde uç değerlerin dışında kalan gelir gruplarının da hesaplamaya
dâhil edilmesini sağlayan yöntemlerden ilki “göreli ortalama sapma” değeridir.

Bireyin ya da belirli bir grubun kamusal politikalara net katkı yapmasına ise mali sömürü (yararlandığı kamu harcamalarından daha fazla vergi ödemesi) denilmektedir.

Vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini belirleyen faktörler genel olarak;
• Vergilerin yapısı: Vergilerin konusu, matrahı, uygulanan muafiyet ve istisnalar ile
indirimler, tarife yapısı.
• Adil gelir dağılımı için kullanılan vergilerin vergi hasılatı içerisindeki payı,
• Vergilerin yansıtılma kolaylığı/zorluğu,
• Vergilerin gelir esnekliği,
şeklinde sıralanabilir.

Vergi Yansıması: Bir ekonomik aktörün üzerindeki vergi yükünü piyasa mekanizması aracılığıyla diğer ekonomik faktörlere aktarmasıdır.

Çalışma yaşı nüfusu, 15 yaş ve üstü vatandaşları içermektedir.

12,6 milyon insan istihdam edilmektedir ve 0,7 milyon insan işsizdir. İşsizlik oranı:(İşsiz/işgücü)*100=%5,3

İş gücünde 13,3 milyon kişi vardır ve çalışma yaşı nüfusu 20,0 milyon kişi ise,
katılım oranı yüzde 66,5 (yüzde altmışaltıbuçuk)’tur. 

İş gücüne katılım oranı=(İş gücü/Çalışma çağındaki Nüfuz)*100