MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 8

Doğal İşsizlik Oranı: Enflasyonu hızlandırmayan ve enflasyonu aşağıya çekmek için gereken işsizlik oranıdır. Doğal işsizlik oranı yapısal ve geçici işsizliğin toplamından oluşur.

Okun Kanunu, Arthur Okun’un ABD’deki 1950’ler ve 1960’lardaki ampirik gözlemlerine dayandığından, Okun Kanunu’n bir kural değil, daha çok bir tahmin olduğunu belirtmek gerekir.  Okun Kanunu, işsizlik oranındaki yüzde 1’lik bir artışın gerçek GSYİH’yi yüzde 2 azalttığını öne sürmektedir.

İşten çıkarılanlar hem kısa hem de uzun vadede kayda değer bir kazanç kaybı ile karşı karşıya kalırlar. Bireyler işsiz kaldıktan kısa bir süre sonra yeniden istihdam edilseler bile, yer değiştirme öncesindeki işlerine ve yerlerinde kalmış benzer işçilere kıyasla ücretlerinde bir düşüşe maruz kalırlar. Kazançlardaki düşüş ortalama olarak herhangi bir dönemde iş kaybedenler için gözlemlenir, ancak en çok durgunluk döneminde iş kaybedenler için belirgindir. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan araştırmalar, bu kazanç kayıplarının uzun vadede bile sürdüğünü göstermektedir; buna göre resesyondaki bir iş kaybından 15-20 yıl sonra, kazanç kaybı ortalama %20 (yüzde yirmi)’dir.

İşsizliğin kısa ve uzun dönem maliyetleri, doğrudan etkilenen birey veya nesiller ile sınırlı görünmemektedir. Bazı araştırmalar, işten çıkarılmış ebeveynlerin çocuklarının da sorunlar yaşadığını tespit etmiştir. Kısa vadede ebeveynlerin iş kaybı, çocuklarının okuldaki başarısını azaltma eğilimindedir. Araştırmacılar ebeveynlerin iş kaybının, çocuğun okulda bir dersi tekrarlama olasılığını yaklaşık yüzde 15 artırdığını ileri sürmektedirler. Uzun vadede, bir ebeveynin gelir kaybı çocuklarının da kazanımlarını azaltmaktadır. Örneğin, araştırmacılar Kanada’nın idari verilerini kullanarak, babaları işsiz kalan çocukların, babaları bir iş şoku yaşamamış benzer çocuklardan yaklaşık %9 daha düşük kazanç elde ettiğini saptamışlardır. Bu çalışmalar devlet politikası bakımından çocukların eğitimine ve sağlığına erken yatırımın önemini vurgulayan güçlü kanıtlar sunmaktadırlar.

İŞSİZLİKLE MÜCADELE POLİTİKALARI

Genel olarak bu soruna üç yolla çözüm getirilmeye çalışılmaktadır:
• Para ve maliye politikası eylemleriyle toplam talebi desteklemek
• Kısa süreli çalışma programları ve işsizlik sigortası ödeneklerinin sağlanması yoluyla iş gücü piyasalarındaki baskıyı hafifletmek
• Çeşitli türlerde sübvansiyonlar sağlayarak işlerin geri kazanılmasını hızlandırmak

Araştırmacılar, son 30 yılda OECD ekonomileri için GSYİH’nin yüzde 1’i seviyesindeki mali konsolidasyonların iç talebi (tüketim ve yatırım) yaklaşık yüzde 1 oranında azalttığını ve işsizlik oranını iki yıllık bir süre içinde yüzde 0,3 puan artırdığını tespit etmişlerdir.

Bütçe dengesi, harcamalar ve vergi gelirleri arasındaki fark ile hesaplanmaktadır. Bu kapsamda; Bütçe Denkliği => Vergi Gelirleri = Harcamalar,

Bütçe Açığı => Vergi Gelirleri < Harcamalar

Bütçe Fazlası => Vergi Gelirleri > Harcamalar

Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri +/- Emanetler +/- Avanslar

Faiz dışı denge olarak da adlandırılan birincil bütçe dengesi, mali yılda faiz ödemeleri hariç kamu harcamaları ile kamu gelirleri arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Faiz dışı harcamalar bütçe gelirlerinden fazla ise birincil (faiz dışı) açık, aksine toplanan gelirler yapılan faiz dışı harcamalardan fazlaysa birincil fazla söz konusudur. Örneğin 2019 yılı için bütçe giderinin 961 Milyar TL, bütçe gelirinin 880,4 Milyar TL ve faiz giderinin ise 117,3 Milyar TL olarak gerçekleşmesi tahmin edilmiştir. Bu durumda;
Birincil (Faiz Dışı) Bütçe Dengesi = Toplam Bütçe Gelirleri – (Toplam Bütçe GiderleriFaiz Giderleri)
= 880,4 Milyar TL – (961 Milyar TL – 117,3 Milyar TL)
= 36,7 Milyar TL (Birincil Fazla) söz konusudur.

Operasyonel bütçe dengesinin hesaplanmasında;
Operasyonel Denge = Birincil Bütçe Dengesi + Reel Faiz Ödemeleri ya da
Operasyonel Denge = Toplam Bütçe Gelirleri – [Toplam Bütçe Giderleri – Reel Faiz Ödemeleri]
Formülleri kullanılmaktadır

Klasik Yaklaşıma göre; kamu harcamaları minimum düzeyde tutulmalı, harcamaların finansmanında sadece vergiler gibi olağan kamu gelirleri kullanılmalı, harcamalar ile gelirleri gösteren bütçe mutlaka denk bağlanmalıdır.

Neoklasik Yaklaşıma göre bütçe açıkları, vergi yükünün gelecek nesiller üzerine aktarılmasına, özel kesimce gerçekleştirilen sermaye birikimi ve yatırımların olumsuz etkilenmesine yani dışlanmasına neden olacaktır.

Keynesyen Yaklaşıma göre maliye politikasının bir aracı olarak bütçe dengesi ile hükümetler bireylerin cari dönem gelirlerini, istihdamı ve millî gelir düzeyini etkileyebilir.

Ricardocu Denklik Yaklaşımına göre bütçe açıkları uzun ya da kısa dönemde ekonomi üzerinde hiçbir reel etki meydana getirmeyecektir.

Yapısalcı Yaklaşıma göre ülkelerin içinde bulunduğu siyasal, yapısal ve ekonomik problemler kronik bütçe açıklarının en önemli nedenidir.

Senyoraj: Devletin hükümranlık hakkı gereği para basma sürecinden, paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı itibari değer arasındaki fark kadar elde
ettiği gelir.

Literatürde yer alan çalışmalara göre gelir dağılımı bir ekonomik sistemdeki faktör fiyatları, servetin dağılımı ve bireylerin beşerî sermaye birikimlerinden etkilenmektedir. Doğru cevap D'dir.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler vermektedir. Genel olarak

Doğru cevap A'dır.

Üretim sonucunda oluşan nihai gelirin emek, toprak, sermaye ve girişim faktörleri arasında nasıl paylaşıldığını ifade etmektedir. Fonksiyonel gelir dağılımında asli amaç, üretim faktörlerinin hangi oranda gelirden pay aldıklarını belirlemektir. Emeğin geliri ücret, sermayenin geliri faiz, girişimcinin geliri kâr, doğal kaynaklar ya da toprağın geliri ise rant olarak anılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sektörel gelir dağılımı, bir ülkede belirli bir dönemde gelirin oluşturulması sürecinde rol alan sektörlerin nihai hasıladan aldıkları payı göstermektedir. Tarım, imalat, inşaat, ticari faaliyetler ve hizmet gibi farklı sektörlerin millî gelir içerisindeki payı sektörel gelir dağılımı ile ortaya konulmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde diğer sektörlerle mukayese edildiğinde tarım sektörünün millî gelirden nispeten daha fazla pay aldığı gözlemlenir. Ekonomik gelişmişliğin artması ile birlikte tarım sektörünün millî gelir içerisindeki ağırlığı önemi kaybetmekte, imalat ve hizmet sektörünün payı ise artış meydana gelir. Gelişmiş ülkelerde ise millî gelirden en önemli payı alan sektör genelde hizmet sektörü olmaktadır. Doğru cevap C'dir.