MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 6

Geleneksel Keynesyen Yaklaşım, Klasik ve Neoklasiklerin aksine bütçe açıklarının özel yatırımlar üzerinde dışlama etkisi oluşturmayacağını ileri sürer. Bunun nedeni bütçe açıkları ile oluşacak toplam talep artışının, yatırımcıların kar beklentilerini dolayısıyla özel yatırımları da artıracak olmasıdır.

Bütçe dengesinin ekonomik yansımaları değerlendirilirken faiz ödemelerinin enflasyon karşısındaki değer kaybı da dikkate alınmalıdır. Bu kapsamda operasyonel bütçe dengesi, bütçe giderlerinden tüm faiz ödemelerinin değil, enflasyon etkisi arındırılmış reel faiz ödemelerinin çıkarılması ile elde edilmektedir. Özellikle enflasyonist sürecin yaşandığı ülkelerde yüksek enflasyon faiz ödemelerini aşındırmaktadır. Bu çerçevede operasyonel bütçe dengesinin hesaplanmasında faiz ödemelerinin enflasyondan etkilenmeyen reel kısmı dikkate alınmaktadır. Operasyonel bütçe dengesinin hesaplanmasında;
Operasyonel Denge = Birincil Bütçe Dengesi + Reel Faiz Ödemeleri ya da
Operasyonel Denge = Toplam Bütçe Gelirleri – [Toplam Bütçe Giderleri – Reel Faiz Ödemeleri]
Formülleri kullanılmaktadır.

Gelişmekte olan ülkelerin sermaye piyasalarının yeterince gelişmemiş olması bütçe açığının finansmanında borçlanma enstrümanlarından yararlanmalarını engellemektedir. Bu nedenle daha çok Merkez Bankası kaynaklarına başvurulması adeta zorunlu hâle gelmektedir. Bütçe açığının emisyon ile karşılanması, fiyatlar genel düzeyinin yükselmesine ve paranın satın alma gücünde azalmaya neden olmaktadır. Paranın satın alma gücündeki söz konusu azalma gelişmekte ve az gelişmiş ülkelerde enflasyon vergisi olarak adlandırılmaktadır. Nihayetinde enflasyonun ortaya çıkış nedeni bütçe açığının kapatılması sürecinde para arzının artırılması doğrultusunda geliştirilen irade olup bu irade tıpkı yeni bir vergi gibi bireylerin satın alma gücünü (enflasyon nedeniyle) azaltmaktadır.

Klasik Liberal Yaklaşıma göre devlet, ekonomik yaşamda mümkün olduğu kadar minimal düzeyde rol almalıdır. Piyasa mekanizmasına ekonomik ya da sosyal amaçlı bir müdahale gerçekleştirilmediği takdirde, kaynakların tam ve etkin kullanımı ya da adil paylaşımı görünmez el tarafından sağlanacaktır. Bu kapsamda piyasadaki istikrarsızlıklar geçici olup, fiyat mekanizması söz konusu dengesizlikleri gidermektedir. Devleti zorunlu bir fena olarak betimleyen Klasik Liberal Yaklaşım, devletin bütçesinde yer alan harcamalar ile sadece savunma, diplomasi, adalet ya da iç güvenlik gibi kamusal hizmetlerin gerçekleştirilmesini ve harcamaların bu hizmet alanlarıyla sınırlı olacak şekilde minimum düzeyde tutulması gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca mümkün olduğu kadar sınırlandırılan harcamalar vergi gibi olağan kamu kaynaklarıyla karşılanmalı ve gelirler ile giderler mutlaka birbirine denk olmalıdır. Klasik Liberal Yaklaşıma göre ne kadar az kamu harcaması yapılırsa o kadar az gelir ihtiyacı doğacaktır. Bütçenin denk olarak bağlanması hâlinde bu etkileşim her hâlükârda devam edecek, devlet ekonomik yapı üzerinde olumsuz etkiler meydana getiremeyecektir. Bütçenin mutlak denkliği haricinde açık ya da fazla vermesi tam istihdamda olan ekonomide olumsuz etkiler meydana getirecektir. Örneğin; bütçe açıkları devletin mali ve parasal dengesinin bozulmasına, ekonomik istikrarsızlıkların doğmasına neden olacaktır. Klasik Yaklaşıma göre istikrarlı bir ekonomi için devletin borçlanmadan mutlak suretle kaçınması gerekir.

Bütçe açıkları Merkez Bankasından gerçekleştirilecek borçlanma ile de finanse edilebilir. Merkez Bankası para arzını artırarak yani emisyon ile bütçe açığını karşılayabilmektedir. Para basma hakkını elinde bulunduran devlet, bu yöntem ile senyoraj geliri elde etmektedir. Hükümranlık hakkının bir sonucu olan senyoraj geliri, devletin emisyon tekelini elinde bulundurması ile elde ettiği reel geliri yansıtmaktadır. Burada, para basımı ile paranın nominal değeri (itibari değeri) ile baskı maliyeti arasındaki fark kadar gelir elde edilmektedir.

Kronik hâle gelen bütçe açıkları, uzun dönemde ekonomide güven ortamının terkedilmesine, faiz hadlerinin yükselmesine, ekonomik istikrar ile büyüme sürecinin sekteye uğramasına neden olmaktadır. Her ne kadar bütçe açıklarına durgunluk dönemlerinde iktisadi hayattaki ve toplam talepteki daralmayı telafi etmek amacıyla etkin şekilde başvurulsa da aşırı istihdam ve konjonktürün genişleme evrelerinde enflasyonist bir sürecin hızlandırıcı belirleyeni olacağı ortadadır. Kronikleşen bütçe açıkları uzun dönemde vergi yükünün artmasını, büyüme hızının yavaşlamasını, gelir dağılımının bozulmasını ve hayat standartlarının düşmesini beraberinde getirmektedir.

İş döngüsü: Ekonominin reel üretim hacminde gözlenen söz konusu iniş ve çıkışlardır. Konjonktür döngüsü olarak da adlandırılır.

İş gücüne katılma oranı, iş gücünü çalışma yaşı nüfusunun bir yüzdesi olarak ifade eder. İşgücüne katılım oranı = İşgücü / Çalışma çağındaki nüfus

Kayıt Dışı Çalışma: Yaptığı işten dolayı herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmayanlardır.

Doğal İşsizlik Oranı: Enflasyonu hızlandırmayan ve enflasyonu aşağıya çekmek için gereken işsizlik oranıdır. Doğal işsizlik oranı yapısal ve geçici işsizliğin toplamından oluşur.

İşlerin Geri Kazanılmasını Hızlandıran Politikalar: Bu politikalar ikili istihdam sistemi ve istihdam sübvansiyonları olarak ikiye ayrılmaktadır.

İşsizlik sigortası ve yardımları devletin, işsiz kalanların belirli bir tüketim ve refah seviyesini korumalarına yardımcı olabilmesini sağlayan politika aracıdır. Çalışanların düşük tasarruf düzeyleri ve işsizken kullanabilecekleri kredilerin yetersizliği nedeniyle, yararlanma oranı çok yüksektir ve durgunluk sırasında talep istikrarını sağlamak konusunda hayati öneme sahiptir.

Finansal sektörde ihtiyaç duyulan reformları şu şekilde özetleyebiliriz; (i) küresel rekabetin kazanımlarından yararlanmak için yönetmeliklerin daha fazla küresel koordinasyon sağlayacak biçimde düzenlenmesi, (ii) sınır ötesini de kapsayacak biçimde güçlendirilmiş denetim, (iii) özellikle başarısızlık sorunu ile mücadele edebilmek için daha iyi çözüm mekanizmaları; (iv) sistemsel riskleri ele almak için kapsamlı bir makro ihtiyati çerçeve ve (v) sadece bankaları değil, tüm finansal kurumları da kapsayacak biçimde reformları genişletmek. Bu reformlar bir gecede gerçekleşmeyecek olsa da reformların gidişatı konusundaki belirsizlik ne kadar hızlı azalırsa, finansal sistem o kadar fazla talebi ve büyümeyi destekleyebilecektir.

Mali konsolidasyon, genel anlamda hükûmet harcamalarının azaltılması ve kamu borçlarının GSYİH içerisindeki payının düşürülmesi için gerekli politikaların uygulanmasıdır. Bu politikalar gerek vergi gerekse de harcama yönüyle ele alınarak mali disiplinin sağlanmasında ve borç stokunun minimize edilmesinde kullanılmaktadır.

Yapısal işsizlik, işçilerin becerileri aşıldığında ve işverenlerin ihtiyaçlarını karşılamadığında ortaya çıkan uzun vadeli ve kronik işsizliktir. Yapısal işsizlik, sunulan meslekler ile ihtiyaç duyulan işler arasında beceri düzeyleri, coğrafi konum, bir ülkenin üretim düzenindeki sektörel kaymalar ve benzeri yapısal faktörler arasındaki eşitsizlikten kaynaklanan bir uyumsuzluğun olduğu bir durumu ifade eder.

İşsizliğin Ölçülmesi

Çalışan + İşsiz = İşgücü

11.7 + 0.6 =  12.3