MALİYE POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 5

İşsizlik Oranı= (İşsiz / İşgücü) x 100

                      = ( 0.6 / 12.3) x 100

                        = 4.878 ~  4.9%

İşgücüne katılım oranı= (İşgücü / Çalışma çağındaki nüfus) x100

                                        = (26 / 50)x100

                                        = 52 %

İŞSİZLİĞİN TÜRLERİ

Doğal İşsizlik Oranı: Enflasyon hızlandırmayan ve enflasyon aşağıya çekmek için gereken işsizlik oranıdır. Doğal işsizlik oranı yapısal ve geçici işsizliğin toplamından oluşur.

Geçici işsizlik:

Döngüsel İşsizlik:

Yapısal işsizlik için en yaygın reçete, becerilerin geliştirilmesi, iş gücü hareketliliği ve iş gücü piyasasında bilgilerin doğru bir şekilde dağıtılması gibi ilgili yapısal kısıtlamaları ele alan politikalar ve müdahalelerdir.

Günümüzde devlet, piyasa mekanizmasının sağladığı gelir paylaşımına çeşitli gerekçelerle müdahale etmektedir. Bu gerekçeler siyasal, sosyal ya da ahlaki prensiplere dayanabilir. Bunun yanında müdahale gerekçesi, gelir arttıkça marjinal faydasının da azalacağını ileri süren Fedakârlık Teorisi’ne göre iktisadi bir çerçeveye de sahip olabilmektedir.

Bir ekonomide emek faktörü bireyler arasında eşit olarak dağılmaktadır. Ne var ki her birey itibarıyla emek faktörünün etkin ve verimli kullanımı farklılık arz eder. Buradaki en önemli belirleyici unsur ise beşerî sermaye birikimidir. Daha fazla ve kapsamlı beşerî sermaye birikimi olan bireyler sahip oldukları emek faktörünü verimli kullanarak daha fazla gelir elde etme imkânına kavuşmaktadır. Bireylerin beşerî sermaye birikimleri arasındaki farklılığı giderebilecek mahiyette eğitim ve sağlık gibi kalkınma carisi olarak değerlendirilen alanlara kamusal kaynak tahsisi, bireylerin söz konusu hizmetlerden yararlanma süreçlerinde fırsat eşitliğinin yaygınlaştırılması, özellikle düşük gelirli hanehalkının bu hizmetlerden ucuz, hatta ücretsiz olarak faydalanmalarının sağlanması gibi tedbirler orta ve uzun vadede gelir eşitsizliğinin önlenebilmesine olanak tanıyacaktır. Bunun yanında uzmanlaşma ya da belirli iş alanlarında emek talebinin artması gibi hususlar da ücret gelirleri arasındaki farklılığı artıracaktır.

Gini Katsayısı, Lorenz eğrisinden türetilmekte ve kişisel gelir dağılımın ölçümü için sıklıkla başvurulan bir ölçü olarak ele alınmaktadır. Bu katsayı 0 ile 1 arasında değişen değerler alabilmektedir. Şayet toplumdaki gelirin mutlak eşitlik çerçevesinde paylaşılması söz konusu ise yani Lorenz Eğrisi 45°’lik bir doğru şeklinde ise Gini katsayısı 0 değerini alacaktır. Buna karşılık mutlak eşitsizliğin olduğu ve gelirin tamamının tek bir kişi tarafından kullanıldığı ekstrem durumda ise Gini katsayısı 1’e eşit olacaktır.

Gelir vergisi, gerçek kişilerin belirli bir dönemde elde ettikleri kazanç ve iratların safi tutarı üzerinden alınan bir vergidir. Genel olarak ayırma prensibi, en az geçim indirimi ve muafiyet ile istisnalar sayesinde subjektif bir karakteristiğe bürüne bilen gelir vergisi, yansıtılması güç, artan oranlı tarifenin kolaylıkla uygulanabileceği yapıdadır. Bu nedenle etkin şekilde uygulanması hâlinde gelir dağılımını denkleştirme gücü son derece yüksektir. Diğer taraftan, yansıtılamama özelliği ile vergi sisteminde gelir ve servet dağılımında eşitsizliğin giderilmesi için yararlanabilecek bir diğer araç servet vergileridir. Gelirin adaletsiz dağılımının en önemli nedenlerinden biri olarak servet dağılımı dikkate alındığında, servetin etkin bir şekilde vergilendirilmesini sağlayan mali sistem kaynakların adil paylaşımına katkı sağlanabilecektir. Harcamalar üzerinden alınan vergiler ise dolaylı olmaları, yansıtılabilmeleri ve ödeme gücünü kavramada etkin olmamaları gibi nedenlerle gelir dağılımında adaleti sağlamada en düşük etkiye sahip vergilerdir.

Gelir dağılımı serisindeki her hanehalkı ya da grup gelirinin ortalamadan hangi ölçüde uzaklıkta olduğunun tespiti için ise varyans değeri kullanılmaktadır. Varyans değeri, ortalama gelir ile gözlemlenen gelir arasındaki farkların kareleri toplamının kişi sayısına yani nüfusa oranlanması ile bulunmaktadır. Varyans değerinin kareköküne eşit olan standart sapma ise istatistiksel analizlerde genel bir dağılım ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Tüm gelirlerin birbirine eşit olduğu bir ortamda standart sapma değeri de “sıfır”a eşit olmaktadır. Bunun yanında standart sapma değeri arttıkça gelir eşitsizliği de artmakta, sıfıra yakınsadıkça eşitsizlik azalmaktadır.

Kamu harcamalarının finansmanı sürecinde vergilerin yetersiz kaldığı dönemlerde ya da çeşitli nedenlerle başvurulan borçlanma senetleri, borçlanmanın faizi ve senetlere sağlanan diğer avantajlar (vergi istisnası vb.) ile gelir dağılımını olumsuz doğrultuda etkilemektedir. Genel olarak borçlanma senetlerine sahip olanlar ile vergi yüküne katlananlar aynı kişiler ise gelir dağılımında bir değişiklik olmayacaktır. Borçlanmasenetlerini alanlar genel olarak yüksek gelirli ve yoğun tasarruf sahibi kişi ya da kurumlarolup, şayet vergi sistemi artan oranlı tarifeler ile subjektif karakteristiğe sahip vergilerdenoluşmuyorsa yapılan faiz ödemeleri gelir eşitsizliğini artıracaktır. Nihayetinde böyle birortamda vergi yükü daha çok düşük gelirli bireyler üzerinde kalacaktır. Bu nedenle devlet borçlanmasına ilişkin faiz ödemeleri kaynakların düşük gelirlilerden yüksek gelirlileredoğru aktarılmasına neden olabilir.

Bireyin ya da bir grubun kamusal politikalardan net yarar sağlamasına (Kamu harcamalarından yararlanması nispeten daha az vergi ödemesi) mali rant denilmektedir.

Enflasyonist dönemlerin yaşandığı bir ortamda borçlanmanın gelir dağılımı üzerindeki yıpratıcı etkisi de artacaktır. Her şeyden önce enflasyonist dönemlerde faiz hadlerindeki yükselme devlet borçlanma maliyetlerini ve kamu harcamaları içerisindeki faiz ödemeleri payını artırmaktadır. Bunun yanında bir yandan gelir vergisi gibi artan oranlı tarifeye sahip vergilerde bireylerin nominal gelirlerinin artmasına bağlı olarak daha üst dilimlerden vergilendirilmesi (Mali Sürüklenme), diğer yandan enflasyonla mücadele amacıyla objektif ve dolaylı mahiyette olan harcamalar üzerinden alınan vergilerin artırılması, toplumdaki düşük gelirlilerin vergi yükünde artışı beraberinde getirmektedir.

Vergi sisteminin gelir dağılımı üzerindeki etkilerini belirleyen faktörler genel olarak;
• Vergilerin yapısı: Vergilerin konusu, matrahı, uygulanan muafiyet ve istisnalar ile
indirimler, tarife yapısı.
• Adil gelir dağılımı için kullanılan vergilerin vergi hasılatı içerisindeki payı,
• Vergilerin yansıtılma kolaylığı/zorluğu,
• Vergilerin gelir esnekliğidir.

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli bir dönemde oluşturulan nihai gelirin bireyler, üretim faktörleri, bölgeler, sektörler ya da sosyal sınıflar arasında paylaşımına ilişkin bilgiler vermektedir. Genel olarak
• Fonksiyonel (işlevsel) gelir dağılımı: Gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımını,
• Kişisel (bireysel) gelir dağılımı: Gelirin bireyler arasındaki dağılımını,
• Sektörel gelir dağılımı: Üretim sürecinde gelirin hangi sektörce ne kadar katma değer yaratılarak oluşturulduğunu,
• Birincil ve ikincil gelir dağılımı: Yaratılan gelirin kamu müdahalesi öncesi ve sonrasındaki dağılımını,
• Yatay ve dikey gelir dağılımı: Gelirin toplumun farklı sosyal tabakaları itibarıyla dağılımını,
gösterir.

Devletin sosyal refahı ve ülke zenginliğini artırabilmesi için aşırı müdahalesine izin veren bu sistem Merkantilizm
olarak adlandırılmaktadır. Bu anlayışa göre toplumsal zenginliğin kaynağı sahip olunan
altın ya da gümüş gibi kıymetli madenlerdir. Bu nedenle toplumun kıymetli madenlere
sahip olması ve söz konusu değerlerin stoklanarak biriktirmesi gerekir.

Ekonomik hayattaki tek üretken ise sektör tarımdır. Zira sadece tarım faaliyetleri ile ekilenden daha fazla ürün edilebilmektedir.

Klasik Liberal Düşünceye göre bütün piyasalarda tam rekabet koşulları geçerlidir. Yani
çok sayıda üretici ve tüketicinin olduğu (Atomisite), üretim ve tüketim süreçlerinin serbestçe
yapıldığı (Mobilite), üretilen tüm ürünlerin tekdüze olduğu (Homojenlik), süreçte
rol üstlenen aktörlerin mal ya da hizmetler ile ilgili tam bilgiye sahip olduğu (Şeffaflık)
bir piyasa mekanizması söz konusudur.